Stomatologik qurilmalar. Stomatologiyada qo’llaniladigan dastalar va dastaklar turlari. Ularni o’rnatish qoidalari. Stomatologik qurilma texnikaning estetika talablariga, texnika xavfsizlik qoidalariga, vrach-stomatologning mehnat-gigiena talablariga javob berishi lozim. Stomatologik qurilmalar yil sayin takomillashmokda. Universal stomatologik qurilmalar, kreslolar, yoritgichlar, fizioterapevtik usulda tashhislash va davolash uchun qurilmalar soni ortib bormoqda. Bu holat vrach-stomatolog va tibbiy hamshira oldida ekspluatasiya uchun bir qancha talablarni qo'yadi. Ko'pgina stomatologik poliklinika va klinikalarda - "Chirana", "Chiradent", "Probodul", "AIDEC" va boshqa turdagi stomatologik qurilmalardan foydalaniladi. Elektrik stomatologik qurilma usu-3-M tuzilishini ko'rib chiqaylik. Bu qurilma bir necha bloklar orqali bir funktsional yagona blokka ulangandir. Qurilmaning asosiy qismi - staninali qoplamadan iborat bo'lib, unda suv bilan ta'minlash, suvni to'kish, elektr ta'minot, siqilgan havoni uzatish kompressor dastaklari o'rnatilgandir. Korpus qoplamasi polga boltlar yordamida mahkamlangandir. Korpusning yuqori qismida yoritgich reflektori joylashgan. Yoritgichning ushlovchi qismi bir qancha sharnirli birlashmalar bilan mahkamlangan bo'lib, bu yoritgichni turli tarafga surish imkoniyatini beradi. Yoritgich dastasiga ventilyator biriktirilgandir. Korpus panelining yuqori qismiga aylana disk va boltlar yordamida qattiq dasta birlashgandir. Bu dasta bir qancha tirsak va roliklardan iboratdir. Bu dasta roliklari orqali qurilmaning elektrmotoridan harakat dastakka mahsus shnur orqali uzatiladi. Tibbiyot hamshirasi doimo shu shnurga ahamiyat berishi lozim. Shnur doimo tarang holda turishi lozim. Shnurning tarangligi dastaning birinchi tirsagidagi mahsus shayba yordamida boshqariladi, soat strelkasi bo'yicha buralganda shnur taranglashadi, qarama-qarshi yo'nalishda buralganda shnur bo'shashadi. Shnur aylanib qolmasligi va uning ustki yuzasining butunligi buzilmasligi kerak. Nuqsonli shnurlar darhol o'zgartirilishi lozim, chunki ular borning harakatiga halal beradi, natijada vrachga va bemorlarga noqulaylik yaratadi. Har bir tirsak sohasida mahsus moy tomizgich sohasi bo'lib, shu erga tibbiyot hamshirasi tarafidan xaftasiga bir marotaba yog’ tomizilishi kerak. Qurilmaning elektrdvigateli korpusning yuqori qismida joylashgan bo'lib, dvigatelni yoqish, tezlikni boshqarish o'tuvchan reostat yordamida boshqarilib turiladi. Korpusning old panelida egiluvchi shlangda ikkita pistolet joylashgan. Biri siqilgan havoni uzatish uchun, biri esa suv uzatish uchun mo'ljallangandir. Ba'zi qurilmalarga elektrodontometriya uchun asbob ham o'rnatilgandir. Korpusning chap tarafiga kronshteynga tufdon biriktirilgan bo'lib, unga doimiy ravishda yuvib turuvchi tizim biriktirilgandir. Shu erning o'zida so'laktortgich ham joylashgan bo'lib, u bemor og’zidan so'lak mahsulotlarini tortishga mo'ljallangan. So'laktortgichning ishlash tezligi, suv yuvuvchi tizimning ishlash tezligiga bog’liq. Korpus qurilmasiga yaqin sohada stakan uchun moslama, uning ustida suv uchun mahsus jo'mrak joylashgandir. Xonaning tibbiy hamshirasi sanitarka tarafidan har bir bemor qabulidan so'ng bajargan tozalash ishlarini nazorat qilishi lozim. Ayniqsa, har bir bemor qabulidan so'ng tufdon tozaligi nazorat ostida bo'lishi kerak. Tufdonda amalgama qoldiqlari bo'lmasligi kerak, u tufdon metallini va qurilma suv chiqarish tizimining ishdan chiqishiga olib keladi. Qurilmaga o'ng tarafda kronshteynga harakatchan stolik biriktirilgan bo'lib, unda vrachning ixtiyoriga binoan, asboblar, davolash-tashxislash uchun qurilmalar yoki boshqa narsalar joylashtirish mumkin. Tibbiyot hamshirasi ish boshlashdan yarim soat avval suv bilan ta'minlash, elektr bilan ta'minlash tizimini nazorat qilishi lozim. Bu tizimlar nosoz bo'lsa, hamshira darhol qurilmaning texnik daftarida bu narsani qayd etishi va kerakli mutaxassisni chaqirishi kerak. Dastadan harakat barcha mahsus qurilma-dastaklar yordamida uzatiladi. To'g’ri, burchakli, turbina va mikromotorli dastaklardan foydalaniladi. To'g’ri dastak asosan yuqori jag’ tishlari bilan ishlaganda, Stomatologik kreslo tuzilishini ko'rib chiqaylik. Buning misolida KSEM-03 ni olaylik. Kresloni ko'tarilishi elektroyuritgich yordamida, ikkita pedal yordamida amalga oshadi (biriko'tarish, biri-tushirish uchun). Kreslo suyanchig’ining orqa tarafida suyanchiqni tushirish va ko'tarishga mo'ljallangan qismi bor. Boshqa kreslolarda esa bu qurilma suyanchiqning yon tarafida joylashadi. Kresloning holati bemor va vrachning bo'yiga moslangan holda boshqariladi. Bunda bemorning og’zi vrachning pastga tushgan holatdagi qo'lning tirsak bo'g’imiga to'g’ri kelishi lozim. Yuqori jag’ tishlari sohasida ishlaganda kreslo suyanchig’i bir oz orqaga tashlangan bo'lib, bosh tagidagi suyanchiq bemor boshining ensa do'mboqlari sohasiga to'g’ri kelishi lozim. Tibbiy hamshira doimo esda tutishi lozim: kresloning holati o'zgargandan so'ng barcha richag va vintlar yaxshilab mahkamlanishi kerak. Stomatologik xonada chet elda chiqarilayotgan kreslolar ham bo'lishi mumkin. Bunda hamshira shu kresloga tegishli "texnik qo'llanma va ishlatish bo'yicha instruktsiya"si bilan tanishib chiqishi lozim. Stomatologik kresloning oldida vrach uchun stul joylashgan bo'lib, u burama-vintli yoki suyanchik va aylanma g’ildirakli bo'lishi mumkin. Bunday stullardan eng qulayi orqasida yarim doira suyanchig’i bor, tagida oyoqlarning turishi uchun mo'ljallangan aylanma g’ildirakli stullar hisoblanadi. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 71 stomatolog vrachning asbob stoli - stomatologik kreslo bilan yonmayon joylashgan bo'lib, u ikki oynavand tokchadan iborat. Yuqori tokchasi yupqa oynali, pastki tokchasi qalin oynalidir. Oyna yuzalari toza bo'lishi va kun bo'yi antiseptik eritma bilan artib turilishi lozim. Tibbiy hamshira yuqori oyna yuzasida ish uchun lozim bo'lgan barcha ashyolarni qo'yishi, oynaning old yuzasi bo'sh bo'lishi kerak. Bu qismda ish jarayonida foydalaniladigan asboblar solingan idish (buyraksimon toscha) va keng qo'llaniladigan borlar solingan Petri kosachasi qo'yiladi. Oynaning orqa tarafida paxta bolishchalari va paxta sharchalari joylashgan shisha idish usti yopilgan holatda turadi. Bemorlar qabulidan so'ng hamshira qolgan bog’lov ashyolarini yig’ib qaytadan sterilizasiyalaydi va yangi bemor kelishidan avval kerakli miqdordagi steril ashyoni idishlarga joylaydi. Qaytadan flakonlarga perekis vodorod, spirt, efir quyib chiqadi. Har birining hajmi 20-25 mm bo'lgan idishlarda shu idishning nomi yozilgan bo'lishi lozim. Ularni olish uchun pipetkalar solingan bo'lishi kerak. Oynaning ustki qismida suvli dentin va distillangan suv, dentin pasta, fosfat tsement suyuqligi va poroshogini joylashtirish mumkin. Pastki oynada ko'p mikdorda foydalaniladigan plomba ashyolari, plombaga pardoz berishda qo'llaniladigan asboblar joylashtiriladi. Steril alohida stolikda hamshira buyraksimon toschalarda steril asboblarni joylashtiradi, tish toshlarini olish uchun mo'ljallangan asboblar alohida toschalarga joylashtiriladi. Steril stolikdan asboblar korisanga yoki katta Pintsetlar yordamida olinadi. Steril stol steril choyshab bilan yopilgan holatda bo'lib, choyshabning ikki chetiga, ko'tarish uchun ikki korisangalar joylashtiriladi. Ish kuni tugagach choyshab qaytadan sterilizasiyalanadi va yangi ish kunida solinadi. Terapevtik stomatologik klinika va poliklinikalarda fizioterapevtik xonalar ham mavjud bo'lib, ular o'ziga xos jihozlar bilan jihozlanadi. Bu jihozlarning tuzilishi, ularni ishlatish yo'lini bilishni stomatologik hamshira bilishi lozim.