STOMATOLOGIYA VA TRAVMOTOLOGIYADA BIOMEXANIKANING QO’LLANILISHI Biomexanika (bio... va mexanika) — biofizikaning tirik organizm, organ va toʻqimalar mexanik xossalari hamda ularda sodir boʻladigan mexanik hodisalarni oʻrganuvchi boʻlimi. Ilgari B. tushunchasi embriologiyaning rivojlanish mexanikasi, koʻpincha eksperimental embriologiya deb ataladigan sohasiga nisbatan ham qoʻllanib kelingan. Odatda B. termini odam va hayvonlar harakati toʻgʻrisidagi taʼlimotga nisbatan qoʻllaniladi. B. tadqiqotlari quyidagilarni uz ichiga oladi: nafas B.si — nafas organlari kinematikasi, elastik va noelastik qarshiligi (yaʼni harakatlarning geometrik harakteristikasi) va nafas harakatlari dinamikasi hamda nafas organlari faoliyatining boshqa sohalarini;qon ai lani shi B.si — kon tomirlari va yurakning taranglik xususiyatlari, tomirlarning qon oqimiga nisbatan kursatadigan gidravlik qarshiligini, tomirlar devori buylab taranglik tulqinlarining tarqalishi, qonning harakatlanishi, yurak ishini (qarang Gemodinamika); harakatlan i sh B.si —anatomiya va nazariy mexanika dalillariga asoslanib harakatlanish organlari strukturasini, boʻgʻimlarda harakatlanishni paydo qiladigan muskul kuchlarining, gavda qismlari boʻylab uning ogʻirligining taqsimlanishini, gavda va uning qismlari harakatlanishi qonuniyatlarini oʻrganadi. B.ning asosiy vazifasi harakatning kinematik tasnifiga binoan taʼsir kuchi xususiyatlarini aniklashdan iborat. Bu harakatlanish samaradorligini, tashqi va muskul kuchlaridan foydalanish darajasini baholashga hamda harakatlanish koordinatsiyasi va uni boshqarish mexanizmlari toʻgʻrisida xulosa chiqarishga imkon beradi. Tananing holati (tik turish, oʻtirish va boshqalar)ni oʻrganish ham B. vazifalariga kiradi. Bunday vazifalarni hal etish fiziologiya, tana holati va muvozanati toʻgrisidagi taʼlimot bilan bogʻliq. B. tekshirishlarda oʻrganilayotgan harakatlarning koʻchishi, tezligi va tezlanishlarini kayd etish usullaridan foydalanadi. Bunda koʻproq optik usullar: tezlashtirilgan kinoga olish, siklografiya, kimotsiklografiya va boshqa kullaniladi. B.da mexanotronlar, tayanch dinamograflar va burchak siljish asboblari yordamida mexanik kattalikni elektr qayd etish usullaridan ham foydalaniladi. B. tadqiqotlari tarixi Italiya olimi Leonardo da Vinchining odam harakatlarini anatomiya va mexanika nuktai nazaridan tekshirish bilan boshlanadi. Italiya naturalista J. Borellining "Hayvonlar harakati haqida" (1680—81) kitobida organizmga mashina sifatida nazar tashlab, nafas olish, qonning harakatlanishi va muskul qisqarishini mexanika nuktai nazaridan tushuntirishga harakat qiladi. Bu B.ning rivojlanishiga katta taʼsir koʻrsatadi. B. tadqiqotlari mehnat va sport fiziologiyasi, harbiy va klinik tibbiyotda, shu jumladan nevrologiya, ortopediya, travmatologiya, protezlash sohasida katta amaliy ahamiyatga ega. Chunki jismoniy mashq va sport harakatlarini oʻrganish mashq qilish sistemasini ilmiy asosda tashkil etishga yordam beradi. Suyak, pay va boshqa toʻqimalarning pishikligini oʻrganish jarohatlovchi omillarning organizmga taʼsiri mexanizmini tushunish va uning oldini olishga imkon beradi. Qon aylanishi va nafas olish holatining bir qator koʻrsatkichlari yurak va oʻpka kasalliklari’hamda operatsiya oqibatlari diagnostikasini ishlab chiqishda ahamiyatga ega. Nafas olish va qon aylanishi B.ni tekshirish natijalari "yurakoʻpka" apparatini ishlab chiqishda ahamiyatga ega Klinika haqida foydali ma'lumotlar 1930 yilda Fizioterapiya institutida. Semashko respublikada birinchi bo'lib 30 o'rinli ortopediya klinikasini yaratdi (1930 yildan 1935 yilgacha uni professor I.M. Chijin boshqargan). 1932 yilda O'zbekiston SSR Xalq Komissarlari Kengashi qarori bilan (1932 yil 2 oktabrning 26 -sonli bayonnomasi, 16 -bandi) 50 -sonli klinikasi bilan ortopediya, travmatologiya va suyak tuberkulyozi ilmiy -tadqiqot institutiga aylantirildi. , keyinroq - 70 o'rinli. Institut xodimlarining o'zlari (BIBerliner, LI Raixshtein, AG Ejkova va boshqalar) ortopediya klinikasining tashkil topgan yilini institut shakllanishining boshlanishi deb hisoblaganlar, shuning uchun Birinchi Ishlar To'plamining sarlavha sahifasida. UzNIITOga bag'ishlanish bor ". Ammo shunga qaramay, 1932 yil institut tashkil etilgan sanasi deb hisoblanishi kerak. Nazariy qism: Stomatologik o‟rindiq. Bemor tishini ko‘rish, davolash va olib tashlashda bemorni qulay qilib o‘tqazish uchun xizmat qiladi. Stomatologik kreslo quyidagi qismlardan iborat: a) kattakon cho‘yan asos (Yumaloq shaklda); b) oyoq qo‘yadigan taglik; v) tirsak qo‘yiladigan suyanchiqli o‘rindiq; g) suyanchiq va bosh tutqich. Kresloning asosida oyoqli kompressor bor, shuning yordamida o‘rindiq kerakli balandlikka ko‘tariladi yoqi pastga tushiriladi. O‘rindiqni kreslo asosiga o‘rnatilgan pedalni bosish yo‘li bilan Yuqori ko‘tariladi yoqi past tushiriladi. Bemorni yarim yotqizish uchun suyanchiqi orqaga tushiriladigan kreslo ―yarim narkoz kreslo‖ deb ataladi. O‘rindiq, suyanchiq va tirsak qo‘yiladigan 248 joyga charm yoqi charm o‘rnini bosadigan material qoplanadi. Tirsak qo‘yiladigan joy plast-massadan yasalgan bo‘lishi ham mumkin. Bosh qo‘yiladigan joy har qanday vaziyatda ham qimirlamay turadigan bo‘lishi kerak. Bor mashina. Tish davolash va tish texnikasi amaliyotida tishni parmalash va shlifovka qilish uchun ishlatiladi. Bormashinaning bir necha turlari bor: 1) oyoq bormashina; 2) ko‘chma elektr bormashina; 3) devorga o‘rnatiladigan elektr bormashina; 4) ham elektr energiyasi, ham oyoq bilan harakatga keltiriladigan – kombinatsiya qilingan bormashina. Oyoq bormashina juda oddiy ishlangan. U ikki qismdan iborat. Pastki qismi cho‘yan asosdan iborat bo‘lib, unga aylantiradigan (privod) g‘ildirak (shnur qo‘yish uchun o‘rtasida novsimon o‘yiqi bor) va shatun hamda krivoship bilan birlashtirilgan oyoq pedali o‘rnatilgan. Yuqori qismi bo‘laklarga ajratiladigan tirgovuchdan iborat, bu tirgovuchning pastida asosga birlashtirish uchun, Yuqorisida esa egiluvchan qismini ulash uchun moslamasi bor. g‘ildirak aylanganda uning harakatlari shnur orqali o‘tib, egiluvchan qismining kichkina g‘ildirakchasi (shkivi)ni aylantira boshlaydi, buning natijasida parmaning uchi aylanadi. Ko‟chma elektr bormashinada pedal va aylantiradigan g‘ildirak o‘rnida asosga o‘rnatilgan elektr dvigateli bor, bu dvigatel 127 yoqi 220 volt kuchlanishdagi oddiy yoritish elektr tarmog‘idan energiya olib ishlashi mumkin. Bormashina oyoq reostati bilan ishga tushiriladi va aylanishlarining soni oshirib kamaytiriladi. Bormashinaning egiluvchan englik qismi bormashinaning aylanma harakatini uchliklar bilan parmalarga o‘tqazish uchun xizmat qiladi. Bu qism metall prujinadan iborat bo‘lib, prujina ikkita metall to‘r va tashqarisidan ip gazlama bilan o‘ralgandir. Qismning bir tomonida privod shnuri solinadigan shkiv (g‘ildirakcha), boshqa tomonida esa qismni birlashtirish uchun metall patruboq (qulfli) bo‘ladi. Qism to‘xtab qolmay, bir maromda u yoqi bu tomonga 3000 obminut berib ishlashi kerak. 249 Bormashinalar uchun uchliklar. Borlarni mahkamlash va ularga aylanma harakat uzatish uchun xizmat qiladi. Bu uchliklar ikki xil bo‘ladi: to‘g‘ri va burchakli uchlik, aylanuvchan boshchalik to‘g‘ri uchlikda uning o‘qi borning o‘qiga to‘g‘ri keladi, burchakli uchlikda esa – uchlik o‘qi bor o‘qiga nisbatan burchak ostida joylashgan bo‘ladi (ikkita shesterenka yordamida). Uchliklar minutiga 3000 marta aylanganida qizimasdan, ovozsiz ishlashi kerak. Uchlik 5 minut beto‘xtov ishlaganda ko‘pi bilan 600 qiziydigan bo‘lishi lozim. Uchlikning usti xrom bilan sirlangan bo‘ladi. Tish parmalari. Tish kavaklarini parmalash, shuningdek tishni va plombani ishlash uchun qo‘llaniladi. Quyidagi borlar ishlab chiqariladi: 1) to‘g‘ri uchlikka o‘rnatiladigan borlar; 2) burchakli uchlikka o‘rnatiladigan borlar. Ularning har biri ishchi qismidan (boshchasidan ) va o‘rnatish (dum) qismidan iborat bo‘ladi. To‘g‘ri burchakli uchliklar uchun ishlatiladigan borlarning boshchasi shaklan bir- biridan farq qilmaydi. Ishchi qismiga ko‘ra bir-biridan farq qiladigan quyidagi parma bor: 1) ikkita va bitta o‘yiqi bo‘ladigan fissurali silindrik borlar; 2) ikkita va bitta o‘yiqi bo‘ladigan fissurali konussimon parmalar; 3) g‘ildiraksimon parmalar ; 4) teskari konussimon parmalar; 5) sharsimon parmalar; 6) finiralar; 7) poliralar. Finiralar va poliralar tishlarni ishlash va silliqlash uchun qo‘llaniladi. Tish kovagiga ishlov beradigan asboblar Drilborlar tish kavagini kengaytirish uchun qo‘llaniladi; ular diametriga qarab nomerlar bo‘yicha farqlanadi. Parmalar va drilborlarning kesuvchanlik xususiyatini oshirish maqsadida ular tarkibida volfram bo‘lgan maxsus po‘lat (XV5) dan yasaladi. Parmalar 10 yoqi 16 donadan bir turda va razmerlarda plastmassa qutilarga joylangan bo‘ladi. Pulpoekstraktor. Alohida elastik simdan tayyorlanadi va tish kanalidan ildiz pulpasi (nerv)ni olib tashlash uchun ishlatiladi. Pulpoekstravktorning uchida narezkasi bo‘ladi va nomerlariga qarab diametrining razmerlariga muvofiq farqlanadi. Tish ildiziga ishlatiladigan qirrali igna. Tish kanaliga dori-darmon qo‘yish uchun ishlatiladi. U uch qirrali bo‘lishi bilan pulpoekstraktordan farq qiladi. Ular nomerlariga qarab belgilanadi. Pulpoekstraktorlar va tish ildiziga ishlatiladigan ninalar 900 burchak ostida egilib, asli qoliga keltirganida sinmasligi kerak. Kovak to‟ldirgichlar.Tishga plomba qo‘yishda ishlatiladigan asbob. Dastasining har ikkala tomonida ishchi qismi bor. Bu asboblar ishchi qismining shakliga ko‘ra ikki tomonlama tekislaydigan yoqi ikki tomonlama boshchali (tupferlar), shuningdek kombinatsiya qilingan (boshchasi va plombani silliqlaydigan joyi bo‘ladigan) asboblarga bo‘linadi. Yangi tashkil etilgan Travmatologiya ilmiy -tadqiqot institutining birinchi direktori prof. Chijhin I.M. 1935 yilda professor S.V. Kofman O'zbekistonda ortopediya yordamining tashkilotchilaridan biriga aylandi. Bu yil institutning klinik bazasi 120 yotoqqa (50 ortopedik, 40 travma, 30 suyak siliga) kengaytirildi. Klinikada ortopedik dispanser va 24 soatlik travmatologiya markazi ochildi. O'sha yili institutning birinchi ilmiy ishlar to'plami nashr etildi. Pay cho’zilishi sabablari, turlari, davolash va birinchi yordam ko’rsatish Oyoq paylari cho’zilishi Pay cho’zilishi turlari: • Pay cho’zilishi sabablari • Paylar cho’zilishini keltirib chiqaradigan omillar: • Pay cho’zilganda birinchi yordam • Pay cho’zilishini qanday davolash mumkin: konservativ, jarrohlik va uy usullari 4.3 (57) Pay cho’zilishi — shikastlanishning keng tarqalgan turi hisoblanadi. Paylar cho’zilishi odatda jismoniy zo’riqishda yoki to’satdan qilingan keskin harakatlar jarayonida sodir bo’ladi. Oyoq paylari cho’zilishi Oyoqlarinig shikastlanishini eng keng tarqalgan turlaridan biri bu — oyoqlardagi to’piq paylari cho’zilishidir. Ko’p hollarda cho’zilish faol hayot tarzini yuritadigan va sport bilan shug’ullanadigan odamlarga xos bo’lishiga qaramay (ayniqsa, to’satdan sakrash bilan bog’liq jamoaviy o’yinlar — basketbol, voleybol va boshqalar jarayonida), kundalik hayotda ham to’piq paylarini cho’zish juda oson — oyoqning haddan tashqari zo’riqishi tufayli og’riqli shikastlanish, shunchaki oyoqini burish yoki sirpanish orqali ham shikastlanish mumkin. Travmatologiyada pay cho’zilishi deb — yuqori zo’riqish va fiziologik me’yordan oshib ketgan harakatlar sababli bo’gimlar yaxlitligini yopiq buzilishi ataladi Davolash qiyin bo’lgan og’riqli alomatlar birlashtiruvchi tolalarning qisman yoki to’liq yorilishi natijasida paydo bo’ladi. Atipik cho’zilishda paylar cho’zilib, yukka bardosh bermasdan, bu holatga xos alomatlarni keltirib chiqaradi. Pay cho’zilishi turlari: Yengil pay cho’zilishi: Bunday cho’zilishni aniqlash qiyin, chunki uni alomatlari ko’pincha shikastlanish va bo’g’imning ozgina chiqishiga o’xshaydi. Jarohatdan keyin taxminan 4-5 kun ichida yengil og’riqlar o’z-o’zidan o’tib ketadi va g’udda yo’qligi odatdagi faol hayot tarzini saqlashga imkon beradi. Shifokorlar bunday kichik shikastlarda ham mutaxassislardan yordam so’rashni maslahat berishadi — chunki, shikastlangan paylar zaifroq bo’lib, reabilitatsiya davrida har qanday minimal yuk ham simptomlarning kuchayishiga olib kelishi mumkin. Ushbu maqolani ham o‘qing: Artroz kasalligi O’rtacha pay cho’zilishi: Payning o’rtacha cho’zilishda, oyoqdagi alomatlar aniqroq ko’rinadi: eng kichik harakatda og’riq, ba’zi tolalarning chuqur yorilishini ko’rsatadi, sezilarli shish va ko’karish yallig’lanish jarayonini yashiradi, ammo oyoq anatomiyasi tashqi tomondan o’zgarmaydi, bunday holatda barcha bog’lovchi tolalar shikastlanmaydi. O’rtacha shikastlanishda mustaqil harakatlanish qiyin va xavfli — eng kichik noto’g’ri harakat paylarning to’liq yorilishiga olib kelishi mumkin. Bunday holatda darhol tibbiy yordamga murojaat qilish kerak — faqat malakali davolanishda xavfisiz tez va to’liq tiklanish mumkin. Qattiq pay cho’zilishi: Bunday patologiya juda xavflidir, chunki to’g’ri terapiya bo’lmasa, oyoq funksiyalarni buzilishiga olib kelishi mumkin. O’tkir og’riq tufayli mustaqil harakatlanish imkoniyati bo’lmaydi, shuning uchun bunday shikastlanishda bemorni o’zini shifoxonaga yubormasdan, shoshilinch yordam xonasiga olib boradigan tez yordam bilan bog’lanish yaxshiroq. Bunday holatda oyoqning aniq shishishi va to’q ko’k rangi zudlik bilan harakat qilish kerakligini anglatadi — aks holda tiklanishni sezilarli darajada kechiktirish yoki yordam tez bo’lmasligi achinarli alomatlarga olib kelish mumkin. Pay cho’zilishi sabablari Cho’zilishning juda ko’p tashqi sabablari bo’lishi mumkin: sakrash paytida noto’g’ri tushishdan tortib, oyoq yuzasiga kuchli zarba berishgacha. Ularning barchasi salbiy omil ta’sirida oyoq paylarini atipik holatda egilishini keltirib chiqaradi, shu sababli paylar shikastlanadi. Ko’pincha, bunday zarar oyoqni ichkariga yoki tashqariga burilish natijasida yuzaga keladi — yon paylar cho’zilishi boshqa turlarga qaraganda ko’proq tolalarning shikastlanishini keltirib chiqaradi. Paylar cho’zilishini keltirib chiqaradigan omillar: • professional sport bilan shug’ullanish, • oyoq artrozi, • yallig’lanish va oyoq kasalliklari, • ortiqcha vazn, • suyak patologiyasi; • oyoq anomaliyalari: yassi oyoqlik va boshqalar. Shuningdek, baland poshnalar ham pay cho’zilishi xavfini keskin oshiradi. Shuning uchun, oyoq kiyimlarni tanlashda poshna barqarorligi va haddan tashqari baland emasligiga ishonch hosil qilish kerak. Aks holda, ayniqsa notekis yuzalarda (chuqurlari bor yo’l, yumshoq gilam, maysa va boshqalar) va muzlagan sirg’anchiq yerlarda pay cho’zilishi xavfi katta. Pay cho’zilganda birinchi yordam O’z vaqtida tibbiy yordam ko’rsatish og’riqni, bemorning ahvolini sezilarli darajada yengillashtirishi va asoratlar ehtimolini kamaytiradi. Pay cho’zilishi yuz berganda, tez yordam yetib kelguncha quyidagi yordamchi tadbirlar majmuini o’tkazish kerak: • Gorizontal holatga o’ting, shikastlangan oyoq ostiga rulon yoki yostiq qo’yib, oyoq darajasini yuqoriga ko’taring. Ushbu holat qon oqimini yaxshilaydi va shishni kamaytiradi. Foto: mamsy.ru • Oyoqqa muzli kompress yoki boshqa past haroratli narsani qo’ying. Zarar ko’rgan joyni sovutish yallig’lanish jarayonini susaytiradi, og’riqni pasaytiradi va qon ketishini to’xtatadi. Biroq, sovuq kompresslarni suiste’mol qilmang — ularni yarim soatdan ko’proq ushlab turish tavsiya etilmaydi. • Oyoqni anatomik jihatdan to’g’ri holatga keltiring. Elastik bandaj bilan sakkiz shaklda, navbat bilan to’piq va oyoqni o’rash kerak. Agar qo’lingizda elastik bandaj bo’lmasa, oddiy doka yoki qo’ldagi har qanday materialdan foydalanishingiz mumkin. Bandaj shikastlangan a’zoni qattiq bosmasligiga ishonch hosil qiling — zich bandajlar qon aylanishiga to’sqinlik qilishi mumkin. Biroq, bandaj juda zaif ham bo’lmasligi kerak. Foto: mamsy.ru • Mos keladigan og’riqqa qarshi dori yordamida og’riqni yengillashtiring. Qabul qilingan tabletka 15-20 daqiqada kuchga kiradi, shundan keyin siz shifokorga murojaat qilishingiz mumkin. Ushbu maqolani ham o‘qing: Suyak yemirilishi yoxud bo‘g‘im artrozi Pay cho’zilishi yuz berganda — oyog’ingizni isituvchi gellar yoki moylar bilan surtmang, issiq kompresslar va spirtli damlamalarni ishlatmang. Chunki, bu vositalar tomirlarni kengayishini keltirib chiqaradi. Ya’ni ular suyuqlik oqimini yaxshilaydi va yallig’lanish reaksiyasini rag’batlantiradi Pay cho’zilishini qanday davolash mumkin: konservativ, jarrohlik va uy usullari Paylar cho’zilishida davolashdan oldin travmatolog qo’shma asoratlarni istisno qilishi va shikastlanish darajasini aniqlashi kerak. Buning uchun bo’g’imning holatini baholashga imkon beradigan rentgen diagnostikasi, KT yoki MRT o’tkaziladi. Ko’pgina hollarda pay cho’zilishini davolashda konservativ davo qo’llaniladi. Oyoq paylarini yengil cho’zilishida bemorga og’riq to’liq o’tib kengunga qadar oyoqni harakatlantirmaslik tavsiya etiladi. Fizioterapiya mashqlari og’riq to’liq o’tib ketganidan so’ng qo’llaniladi. Agar kerak bo’lsa, og’riq qoldiruvchi dorilar va yallig’lanishga qarshi moylar shikastlangan joyga qo’llanilishi mumkin. Oyoq paylarini o’rtacha cho’zilishida, asosiy kursdan tashqari, og’riq qoldiruvchi vositalar va yallig’lanishga qarshi dorilar qo’llaniladi, hamda, to’piqqa sakkiz ko’rinishida yumshoq bandaj qo’llaniladi. Oyoq paylarini eng og’ir, uchinchi darajali cho’zilishida ancha jiddiy yondashuv talab qiladi. Og’ir holatni uyda davolash mumkin emas, chunki bemorga muntazam ravishda fizioterapiya muolajalari va yallig’lanishga qarshi farmatsevtik preparatlarni ukol qilish talab qiladi. Bunday og’ir holatda oyoqni harakatsiz qilish uchun bint emas, balki gips ishlatiladi. Pay cho’zilishini fizioterapiya usulida davolash Fizioterapiya — paylar cho’zilishidan keyin oyoq harakatchanligini tiklashning o’ta samarali va ayni paytda mutlaqo xavfsiz usuli. To’g’ri tanlangan muolajalar to’qimalarni qayta tiklash jarayonlarini boshlaydi, qon oqimini yaxshilaydi, og’riq va yallig’lanishni engillashtiradi. Fizioterapiya odatda pay cho’zilishidan 2-3 kun o’tgach boshlanadi. Shikastlanish oqibatlarini bartaraf etishda o’zini ko’rsatgan eng samarali usullarga quyidagilar kiradi: • Elektroneurostimulyatsiya — og’riqni yengillashtiradi, cheklangan harakatchanlikni va past funksionallikni yo’q qiladi. • Diadinamik terapiya — metabolik mexanizmlarni faollashtiradi va shu bilan pay tolalarining tiklanishini yaxshilaydi. • Lazer terapiyasi — limfa drenajini yaxshilaydi, shish va yallig’lanishni yumshatadi. • Krioterapiya — yallig’lanishga qarshi va og’riq qoldiruvchi ta’sirga ega. • Amplipuls terapiyasi — mushaklarning faolligini rag’batlantiradi, paylarning elastikligini oshiradi va tiklanishni tezlashtiradi. Paylar cho’zilishida jarrohlik aralashuvi Paylar cho’zilishida jarrohlik davolash faqat paylar to’liq yorilganda talab qilinadi. Bunday jiddiy shikastlanishda jarroh oyoqning yumshoq to’qimalarida kesma qilib, yirtilgan tolalarni qo’l bilan bog’lashi kerak bo’ladi. Odatda, bunday operatsiya uzoq muddatli reabilitatsiyani talab qiladi (10 xafta va undan ko’p vaqtgacha) va har doim ham to’piqdagi harakatlanish funksiyasini to’liq tiklanishi bilan tugamaydi. Pay cho’zilishida xalq tabobati Konservativ davo bilan parallel ravishda xalq tabobati yordamida tiklanishni tezlashtirishga harakat qilishingiz mumkin: • Kartoshkadan kompresslar. Yupqa qirg’ichdan o’tkazilgan kartoshkani to’g’ralgan piyoz va bir osh qoshiq shakar bilan aralashtirib, dokaga o’rab, shikastlangan joyga kompress kabi qo’yish kerak. • Sarimsoq-limonli kompresslar. Maydalangan sarimsoq boshchalarini (2-3 dona) ustiga iliq suv quyib, uni bir soat davomida tindirib, so’ngra 1 limon sharbati bilan aralashtiriladi. Tayyor bo’lgan suyuqlik yordamida dokani ho’llab, jarohatlangan joyga 1-2 soat davomida kompress kabi qo’yish kerak.