STRATEGIK BOSHQARUV JARAYONI

Yuklangan vaqt

2024-06-13

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

9

Faytl hajmi

77,5 KB


STRATEGIK BOSHQARUV JARAYONI Reja: 1. Strategiya va strategik menejmentning mazmuni. Strategik menejmentning besh vazifasi 2. Strategik boshkarish jarayonining ta’rifi. Strategik boshkarish ijrochilari. Strategik rejalashtirish va uning afzalliklari. 3. Kompaniyani boshqarishda direktorlar kengashining o‘rni va vazifalari.Strategik fikrlash va uning afzalliklari. 4. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida strategik menejmentning ahamiyati. STRATEGIK BOSHQARUV JARAYONI Reja: 1. Strategiya va strategik menejmentning mazmuni. Strategik menejmentning besh vazifasi 2. Strategik boshkarish jarayonining ta’rifi. Strategik boshkarish ijrochilari. Strategik rejalashtirish va uning afzalliklari. 3. Kompaniyani boshqarishda direktorlar kengashining o‘rni va vazifalari.Strategik fikrlash va uning afzalliklari. 4. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida strategik menejmentning ahamiyati.
1.Strategiya va strategik menejmentning mazmuni. Strategik menejmentning beshta vazifasi. Strategiya umumiy tarzda firmaning mavqeini mustaxkamlash, iste’molchilarning talablarini qondirish va qo‘yilgan maqsadlarga erishishga qaratilgan boshqarish rejasidir. Aniq strategiyani tanlash - rivojlanishning mumkin bo‘lgan turli yo‘llari va usullari ichidan eng maqbulini tanlab olish demakdir. Firmani boshqarish rejasi quyidagi asosiy funksiya va bo‘linmalarni o‘z ichiga oladi: ta’minot, ishlab chiqarish, moliya marketing, xodimlar, ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar. Strategik tanlash - bu biznes echimlar va raqobatga bardoshlilik xarakatlarini yagona tizimga boglash demakdir. Strategiyani ishlab chiqish menejerlarning asosiy funksiyalaridan biridir. Ba’zi menejerlar kuchli strategiya ishlab chiqadilar, biroq uni xayotga tadbiq eta olmaydilar. Boshqalari o‘rtacha strategiya ishlab chiqadilar va uni moxirona amalga oshiradilar. Strategiya qanchalik yaxshi o‘ylangan va moxirona amalga oshirilgan bo‘lsa, kompaniyaning mavqei shunchalik kuchayadi. Boshqarish yaxshi tashkil etilgan kompaniyalar xam kutilmagan noxush vaziyatlarga duch keladi. Pirovard natijada yaxshi strategiya bozorda kuchli mavqeni egallash, kutilmagan xolatlarga, kuchli raqobatga va ichki muammolarga qaramay muvaffaqiyatli ishlashga zamin yaratadi. «Menejment asoslari» kursidan bizga ma’lumki, menejment quyidagilarni aniqlashdan iboratdir: -«biz qaerdamiz?» - «qayoqqa ketyapmiz?» - faoliyatimizning maqsadlari qanday?» - maqsadga erishish yo‘llari qanday ?» - optimal yo‘lni tanlash mezonlari nimalardan iborat? - pirovard natija qanday bo‘lishi kerak? Bu savollarning javoblari kelgusi boshqaruv sikllarida foydalanish uchun maqsad va natijalarni aniqlash uchun o‘ta muximdir. 1.Strategiya va strategik menejmentning mazmuni. Strategik menejmentning beshta vazifasi. Strategiya umumiy tarzda firmaning mavqeini mustaxkamlash, iste’molchilarning talablarini qondirish va qo‘yilgan maqsadlarga erishishga qaratilgan boshqarish rejasidir. Aniq strategiyani tanlash - rivojlanishning mumkin bo‘lgan turli yo‘llari va usullari ichidan eng maqbulini tanlab olish demakdir. Firmani boshqarish rejasi quyidagi asosiy funksiya va bo‘linmalarni o‘z ichiga oladi: ta’minot, ishlab chiqarish, moliya marketing, xodimlar, ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar. Strategik tanlash - bu biznes echimlar va raqobatga bardoshlilik xarakatlarini yagona tizimga boglash demakdir. Strategiyani ishlab chiqish menejerlarning asosiy funksiyalaridan biridir. Ba’zi menejerlar kuchli strategiya ishlab chiqadilar, biroq uni xayotga tadbiq eta olmaydilar. Boshqalari o‘rtacha strategiya ishlab chiqadilar va uni moxirona amalga oshiradilar. Strategiya qanchalik yaxshi o‘ylangan va moxirona amalga oshirilgan bo‘lsa, kompaniyaning mavqei shunchalik kuchayadi. Boshqarish yaxshi tashkil etilgan kompaniyalar xam kutilmagan noxush vaziyatlarga duch keladi. Pirovard natijada yaxshi strategiya bozorda kuchli mavqeni egallash, kutilmagan xolatlarga, kuchli raqobatga va ichki muammolarga qaramay muvaffaqiyatli ishlashga zamin yaratadi. «Menejment asoslari» kursidan bizga ma’lumki, menejment quyidagilarni aniqlashdan iboratdir: -«biz qaerdamiz?» - «qayoqqa ketyapmiz?» - faoliyatimizning maqsadlari qanday?» - maqsadga erishish yo‘llari qanday ?» - optimal yo‘lni tanlash mezonlari nimalardan iborat? - pirovard natija qanday bo‘lishi kerak? Bu savollarning javoblari kelgusi boshqaruv sikllarida foydalanish uchun maqsad va natijalarni aniqlash uchun o‘ta muximdir.
Strategik menejment kompaniyaning uzoq muddatli maqsadlar va faoliyatiga ta’alluqlidir. Aytish mumkinki, strategiyani (xarakatlar tarzini) va uning aniq vositalarini ifodalash boshqaruvning negizini tashkil qiladi va kompaniyada menejmentning yaxshi yo‘lga qo‘yilganligini ko‘rsatuvchi eng to‘g‘ri belgi bo‘lib xizmat qiladi. Strategik menejmentning mazmuni quyidagilardan iborat: - firma biznesining yo‘nalish va asosiy maqsadlarni belgilab olish; - firmaning tashqi muhitini tahlil qilish; - undagi ichki vaziyatni tahlil qilish; - firma yoki xo‘jalikning o‘rta bo‘g‘inlarida strategiyani tanlash va ishlab chiqish; - diversiyalangan firmaning portfelini tahlil qilish; - uning tashkiliy strukturasini loyihalash; - integratsiya darajasini va boshqaruv tizimini tanlash; - «strategiya - struktura - nazorat» majmuasini boshqarish, - firma faoliyatining ba’zi sohalardagi siyosatini va uning fe’l-atvor me’yorlarni belgilash, - kompaniya strategiya va natijalarining teskari aloqasini ta’minlash, - strategiyani, strukturani va boshqaruvni takomillashtirish. Bularning barchasi 1-rasmda keltirilgan. Strategiya - tashkilotning tashkiliy vazifa va maqsadlariga erishishda foydalaniladigan tashkiliy xatti-xarakatlar va boshqaruvga yondashuvlari tarzidir. Biznes soxasini belgilash, maqsadni belgilash, qisqa va uzoq muddatli vazifalarni (dasturlarni) aniqlash, maqsadga erishish strategiyasini belgilab olish strategik rejani tashkil qiladi. Firma strategiyasini yaratish o‘zaro bogliq 5 ta qismdan iborat: 1) tijorat faoliyatining turini aniqlash va firma rivojlanishining yo‘nalishini belgilash, ya’ni maqsadni aniqlab uzoq muddatli istiqbolni belgilash; 2) umumiy maqsadlarni ishning aniq yo‘nalishlariga aylantirish; Strategik menejment kompaniyaning uzoq muddatli maqsadlar va faoliyatiga ta’alluqlidir. Aytish mumkinki, strategiyani (xarakatlar tarzini) va uning aniq vositalarini ifodalash boshqaruvning negizini tashkil qiladi va kompaniyada menejmentning yaxshi yo‘lga qo‘yilganligini ko‘rsatuvchi eng to‘g‘ri belgi bo‘lib xizmat qiladi. Strategik menejmentning mazmuni quyidagilardan iborat: - firma biznesining yo‘nalish va asosiy maqsadlarni belgilab olish; - firmaning tashqi muhitini tahlil qilish; - undagi ichki vaziyatni tahlil qilish; - firma yoki xo‘jalikning o‘rta bo‘g‘inlarida strategiyani tanlash va ishlab chiqish; - diversiyalangan firmaning portfelini tahlil qilish; - uning tashkiliy strukturasini loyihalash; - integratsiya darajasini va boshqaruv tizimini tanlash; - «strategiya - struktura - nazorat» majmuasini boshqarish, - firma faoliyatining ba’zi sohalardagi siyosatini va uning fe’l-atvor me’yorlarni belgilash, - kompaniya strategiya va natijalarining teskari aloqasini ta’minlash, - strategiyani, strukturani va boshqaruvni takomillashtirish. Bularning barchasi 1-rasmda keltirilgan. Strategiya - tashkilotning tashkiliy vazifa va maqsadlariga erishishda foydalaniladigan tashkiliy xatti-xarakatlar va boshqaruvga yondashuvlari tarzidir. Biznes soxasini belgilash, maqsadni belgilash, qisqa va uzoq muddatli vazifalarni (dasturlarni) aniqlash, maqsadga erishish strategiyasini belgilab olish strategik rejani tashkil qiladi. Firma strategiyasini yaratish o‘zaro bogliq 5 ta qismdan iborat: 1) tijorat faoliyatining turini aniqlash va firma rivojlanishining yo‘nalishini belgilash, ya’ni maqsadni aniqlab uzoq muddatli istiqbolni belgilash; 2) umumiy maqsadlarni ishning aniq yo‘nalishlariga aylantirish;
3) ko‘zlangan ko‘rsatkichlarga erishish uchun tanlangan rejani moxirona amalga oshirish; 4) tanlangan strategiyani samarali ijro etish; 5) bajarilgan ishni baxolash, bozordagi vaziyatni taxlil qilish, faoliyatning uzoq muddatli asosiy yo‘nalishlariga, maqsadlarga, strategiyaga yoki uni amalga oshirish usullariga tuzatishlar, yangi g‘oyalar kiritish . A) Kompaniya strategiyasining asosiy masalasi quyidagicha: «Kompaniyamizni biz qanday tasavvur qilamiz, nima qilmoqchimiz va nimaga erishmoqchimiz ?» «Biz kimmiz, nima qilyapmiz va qayoqqa ketyapmiz»- degan savolning javobi firmaning yo‘nalishini belgilab, kuchli o‘ziga xoslikni ishlab chiqish imkonini beradi. Kompaniya nima qilayotgani va nima qilmoqchi ekanligi kompaniyaning missiyasini anglatadi. Menejer o‘z kompaniyasining bozordagi o‘rnini qanday tasavvur qilishi esa kompaniyaning strategik ko‘rishini shakllantiradi. Menejerlarning asosiy funksiyasi quyidagilardan iborat: rejalashtirish tashkil etish motivatsiya nazorat qilish B) Aniq maqsadlarni belgilash kompaniya missiyasining umumiy ta’rifidan ishning aniq rejalariga o‘tish imkonini beradi. Qo‘yilgan maqsad biz istagan natijadan iborat bo‘ladi. Agar yaxshi natijalarga erishmoqchi bo‘lsangiz o‘z oldingizga yaxshi maqsadlar qo‘ying. Maqsadlar qisqa muddatli va uzoq muddatli bo‘ladi. Maqsadlar yana moliyaviy va strategik bo‘ladi. Moliyaviy maqsadlar majburiydir, chunki, moliyaviy mablag‘lar etishmasa kompaniya tang axvolga tushib qoladi. Strategik maqsadlar kompaniyaning bozordagi raqobat mavqeini kuchaytirishga qaratiladi. Moliyaviy maqsadlar foyda xajmi, sarmoyalardan qaytim, naqd pul tushumi, dividendlar kabi ko‘rsatkichlarni ko‘paytirishga qaratiladi. Strategik maqsadlarga esa firmaning raqobatga bardoshliligini oshirish, buning natijasida rivojlanishning yuqoriroq sur’atlariga, bozordagi salmogini oshirishga , past xarajatlarga erishishga, firmaning obro‘sini oshirishga qaratilgan bo‘ladi. 3) ko‘zlangan ko‘rsatkichlarga erishish uchun tanlangan rejani moxirona amalga oshirish; 4) tanlangan strategiyani samarali ijro etish; 5) bajarilgan ishni baxolash, bozordagi vaziyatni taxlil qilish, faoliyatning uzoq muddatli asosiy yo‘nalishlariga, maqsadlarga, strategiyaga yoki uni amalga oshirish usullariga tuzatishlar, yangi g‘oyalar kiritish . A) Kompaniya strategiyasining asosiy masalasi quyidagicha: «Kompaniyamizni biz qanday tasavvur qilamiz, nima qilmoqchimiz va nimaga erishmoqchimiz ?» «Biz kimmiz, nima qilyapmiz va qayoqqa ketyapmiz»- degan savolning javobi firmaning yo‘nalishini belgilab, kuchli o‘ziga xoslikni ishlab chiqish imkonini beradi. Kompaniya nima qilayotgani va nima qilmoqchi ekanligi kompaniyaning missiyasini anglatadi. Menejer o‘z kompaniyasining bozordagi o‘rnini qanday tasavvur qilishi esa kompaniyaning strategik ko‘rishini shakllantiradi. Menejerlarning asosiy funksiyasi quyidagilardan iborat: rejalashtirish tashkil etish motivatsiya nazorat qilish B) Aniq maqsadlarni belgilash kompaniya missiyasining umumiy ta’rifidan ishning aniq rejalariga o‘tish imkonini beradi. Qo‘yilgan maqsad biz istagan natijadan iborat bo‘ladi. Agar yaxshi natijalarga erishmoqchi bo‘lsangiz o‘z oldingizga yaxshi maqsadlar qo‘ying. Maqsadlar qisqa muddatli va uzoq muddatli bo‘ladi. Maqsadlar yana moliyaviy va strategik bo‘ladi. Moliyaviy maqsadlar majburiydir, chunki, moliyaviy mablag‘lar etishmasa kompaniya tang axvolga tushib qoladi. Strategik maqsadlar kompaniyaning bozordagi raqobat mavqeini kuchaytirishga qaratiladi. Moliyaviy maqsadlar foyda xajmi, sarmoyalardan qaytim, naqd pul tushumi, dividendlar kabi ko‘rsatkichlarni ko‘paytirishga qaratiladi. Strategik maqsadlarga esa firmaning raqobatga bardoshliligini oshirish, buning natijasida rivojlanishning yuqoriroq sur’atlariga, bozordagi salmogini oshirishga , past xarajatlarga erishishga, firmaning obro‘sini oshirishga qaratilgan bo‘ladi.
V) Maqsadlar - bu natijalardir, strategiya esa ularga erishish yo‘llaridir. Strategiyani aniqlash uchun korxonaning ichki xolati va tashqi omillar o‘rganilishi lozim. Kompaniyaning strategiyasi odatda quyidagilardan iborat bo‘ladi: 1)chuqur o‘ylangan, maqsadga qaratilgan xarakatlar; 2)voqealarning kutilmagan rivoji va kuchaygan raqobat kurashiga javob berish; Strategiya - bu faqatgina menejerlar avvalroq o‘ylab chiqqan xarakatlar emas , balki kutilmagan vaziyatlarda kiritilshi lozim bo‘lgan tuzatishlardir. Strategiyani ishlab chiqish uchun tadbirkorlik iste’dodi va fikrlashning strategik tarzi bo‘lishi kerak. Strategiyani ishlab chiqish maxorati menejerning tadbirkorlik iste’dodiga bogliq. Menejerning tadbirkorlik maxoratini belgilash mezoni uning yangi strategik imkoniyatlarni ko‘ra bilishi va yangiliklarga o‘chliligidir. Tadbirkorlik iste’dodiga ega bo‘lgan menejerlar odatda birinchi qaldirgochlar bo‘ladilar. Ular yangiliklarni tez o‘zlashtirib oladilar, tavakkalchi bo‘ladilar va keskin yangi strategiyalar yaratadilar. Kompaniya strategiyasiga tuzatishlar kiritish me’yordagi oddiy xolat xisoblanadi. Ba’zan strategiyaga o‘zgartirish kiritish zarur bo‘lib qoladi. Kamdan-kam xollardagina kompaniya strategiyasi vaqt sinovidan o‘ta oladi. Strategiyani qanday qilib yaxshilash mumkin , degan savol menejerni xech qachon tark etmasligi lozim. SHuning uchun strategiyani ishlab chiqish dinamik jarayondir. Kompaniya strategiyasi qator savollarga javoblardan iborat bo‘ladi. Bu savollar quyidagilardan iborat: -ishni qanday rivojlantirish kerak ? -mijozlarni qanday qilib qanoatlantirish kerak ? -raqiblardan qanday qilib o‘zib ketish mumkin ? -o‘zgaruvchan bozor sharoitlariga qanday javob berish lozim ? -kompaniyaning ayrim funksional bo‘linmalarini qanday boshkarish kerak? -moliyaviy va strategik maqsadlarga qanday qilib erishish mumkin ? V) Maqsadlar - bu natijalardir, strategiya esa ularga erishish yo‘llaridir. Strategiyani aniqlash uchun korxonaning ichki xolati va tashqi omillar o‘rganilishi lozim. Kompaniyaning strategiyasi odatda quyidagilardan iborat bo‘ladi: 1)chuqur o‘ylangan, maqsadga qaratilgan xarakatlar; 2)voqealarning kutilmagan rivoji va kuchaygan raqobat kurashiga javob berish; Strategiya - bu faqatgina menejerlar avvalroq o‘ylab chiqqan xarakatlar emas , balki kutilmagan vaziyatlarda kiritilshi lozim bo‘lgan tuzatishlardir. Strategiyani ishlab chiqish uchun tadbirkorlik iste’dodi va fikrlashning strategik tarzi bo‘lishi kerak. Strategiyani ishlab chiqish maxorati menejerning tadbirkorlik iste’dodiga bogliq. Menejerning tadbirkorlik maxoratini belgilash mezoni uning yangi strategik imkoniyatlarni ko‘ra bilishi va yangiliklarga o‘chliligidir. Tadbirkorlik iste’dodiga ega bo‘lgan menejerlar odatda birinchi qaldirgochlar bo‘ladilar. Ular yangiliklarni tez o‘zlashtirib oladilar, tavakkalchi bo‘ladilar va keskin yangi strategiyalar yaratadilar. Kompaniya strategiyasiga tuzatishlar kiritish me’yordagi oddiy xolat xisoblanadi. Ba’zan strategiyaga o‘zgartirish kiritish zarur bo‘lib qoladi. Kamdan-kam xollardagina kompaniya strategiyasi vaqt sinovidan o‘ta oladi. Strategiyani qanday qilib yaxshilash mumkin , degan savol menejerni xech qachon tark etmasligi lozim. SHuning uchun strategiyani ishlab chiqish dinamik jarayondir. Kompaniya strategiyasi qator savollarga javoblardan iborat bo‘ladi. Bu savollar quyidagilardan iborat: -ishni qanday rivojlantirish kerak ? -mijozlarni qanday qilib qanoatlantirish kerak ? -raqiblardan qanday qilib o‘zib ketish mumkin ? -o‘zgaruvchan bozor sharoitlariga qanday javob berish lozim ? -kompaniyaning ayrim funksional bo‘linmalarini qanday boshkarish kerak? -moliyaviy va strategik maqsadlarga qanday qilib erishish mumkin ?
Strategik ko‘rish va kompaniya missiyasini ishlab chiqish, maqsadlarni aniqlash va va strategiyani tanlash - bu kompaniyaning rivojlanish yo‘nalishini belgilashdagi asosiy vazifalardir. Kechikib tuzilgan strategik rejalar yoki o‘z vaqtida kiritilmagan tuzatishlar xech qanday natija bermaydi. G) Strategiyani amalga oshirish ishlari ma’muriy vazifalarga kirib, quyidagilardan iborat :strategiyani muvaffaqiyatli bajarish uchun tashkiliy imkoniyatlar yaratish; -mablaglarni foydali joylashtirish uchun byudjetni boshqarish; -firma strategiyasini amalga oshirishni ta’minlaydigan siyosatni belgilash; -xizmatchilarning yanada samaraliroq ishlashlari uchun ragbatlantirish; -erishiladigan natijalar va mukofotlar xajmini bir-biriga bog‘lash; -kompaniyada belgilangan vazifalarni bajarish uchun qulay muxit yaratish; -kompaniya personalini ta’minlovchi ichki sharoitlarni yaratish, ya’ni xar bir personalning strategik rolini samarali ijro etish sharoitlarini yaratish; -ishni doimiy yaxshilash uchun eng ilgor tajribalardan foydalanish; -ichki raxbarlikni ta’minlash; D) YUqoridagi 4 ta vazifalar bir necha bor kayta ko‘rib chiqiladi, chunki yangi yuzaga keladigan xolatlar tuzatishlar kiritishni talab qiladi. O‘tgan tajribalar va kompaniyaning istiqbol maqsadlari o‘zgarishlar kiritilishi mumkin. Strategiyani muvaffaqiyatli amalga oshirish yo‘llarini axtarish doimiy xisoblanadi. Strategiyani amalga oshirishda ba’zi qismlari keraksiz bo‘lib, ularni o‘zgartirish kerak bo‘ladi. 2. Strategik boshkarish jarayonining ta’rifi. Strategik boshkarish ijrochilari. Strategik rejalashtirish va uning afzalliklari. YUqorida ko‘rib o‘tilgan strategik boshqarish vazifalarining xar biri doimiy taxlil va qarorlar qabul qilishni talab etadi: ishni belgilangan yo‘nalishda davom ettirish kerakmi yoki unga o‘zgartirishlar kiritish kerakmi? CHunki strategik menejment doimiy xarakatdagi jarayondir. Strategik ko‘rish va kompaniya missiyasini ishlab chiqish, maqsadlarni aniqlash va va strategiyani tanlash - bu kompaniyaning rivojlanish yo‘nalishini belgilashdagi asosiy vazifalardir. Kechikib tuzilgan strategik rejalar yoki o‘z vaqtida kiritilmagan tuzatishlar xech qanday natija bermaydi. G) Strategiyani amalga oshirish ishlari ma’muriy vazifalarga kirib, quyidagilardan iborat :strategiyani muvaffaqiyatli bajarish uchun tashkiliy imkoniyatlar yaratish; -mablaglarni foydali joylashtirish uchun byudjetni boshqarish; -firma strategiyasini amalga oshirishni ta’minlaydigan siyosatni belgilash; -xizmatchilarning yanada samaraliroq ishlashlari uchun ragbatlantirish; -erishiladigan natijalar va mukofotlar xajmini bir-biriga bog‘lash; -kompaniyada belgilangan vazifalarni bajarish uchun qulay muxit yaratish; -kompaniya personalini ta’minlovchi ichki sharoitlarni yaratish, ya’ni xar bir personalning strategik rolini samarali ijro etish sharoitlarini yaratish; -ishni doimiy yaxshilash uchun eng ilgor tajribalardan foydalanish; -ichki raxbarlikni ta’minlash; D) YUqoridagi 4 ta vazifalar bir necha bor kayta ko‘rib chiqiladi, chunki yangi yuzaga keladigan xolatlar tuzatishlar kiritishni talab qiladi. O‘tgan tajribalar va kompaniyaning istiqbol maqsadlari o‘zgarishlar kiritilishi mumkin. Strategiyani muvaffaqiyatli amalga oshirish yo‘llarini axtarish doimiy xisoblanadi. Strategiyani amalga oshirishda ba’zi qismlari keraksiz bo‘lib, ularni o‘zgartirish kerak bo‘ladi. 2. Strategik boshkarish jarayonining ta’rifi. Strategik boshkarish ijrochilari. Strategik rejalashtirish va uning afzalliklari. YUqorida ko‘rib o‘tilgan strategik boshqarish vazifalarining xar biri doimiy taxlil va qarorlar qabul qilishni talab etadi: ishni belgilangan yo‘nalishda davom ettirish kerakmi yoki unga o‘zgartirishlar kiritish kerakmi? CHunki strategik menejment doimiy xarakatdagi jarayondir.