Sud muzokarasining etik va axloqiy asoslari.
Reja:
1. Sud muzokarasining axloqiy asoslari va o’ziga xosligi.
2. Prokuror ayblov nutqi etikasi va unga bo’lgan talablar.
3. Himoyachi nutqi etikasi va unga bo’lgan talablar
1.Sud muzokarasining axloqiy asoslari va o’ziga xosligi.
Sud muzokaralari sud muhokamasining yorqin va hayajonli qismi bo’lib, unda
protsessning tortishuv printsipiga amal qilinishi yaqqol ifodalanadi.
Sud tergovi tamomlanganidan so’ng sud taraflarning muzokarasini eshitishga
o’tadi. Ayblov va himoya tomonlar sudga murojaat qilib, sud muhokamasini tasavvur
qilinganiday yakunlab, ish bo’yicha qanday adolatli qaror chiqarish lozimligi haqidagi
takliflari bilan sudga murojaat qilishadi.
Muzokara davlat ayblovchisi va jamoat ayblovchisining nutqlari bilan boshlanadi,
undan keyin jabrlanuvchi, fuqaroviy da’vogar, yoki ularnining vakillari, himoyachi va
jamoat himoyachisi, sudlanuvchi, fuqaroviy javobgar yoki uning vakili so’zga chiqadi.
Davlat
ayblovchisi
va
jamoat
ayblovchisining,
himoyachi
va
jamoat
himoyachisining so’zga chiqish navbatini sud ularning takliflarini inobatga olgan holda
belgilaydi (O’zR JPK 449 m.2-q).
Sud muzokarasi fikrlar kurashi, manfaatlari odatda to’g’ri kelmaydigan
taraflarning tortishuvidir. Shunga qaramasdan axloqiy xususiyatning umumiy talablari
sud muzokarasi ishtirokchilarining barchasiga tegishlidir. А. F. Koni aytganiday bu-sud
muzokaralarida axloqan ruxsat etilgan yoki ruxsat etilmagan odob-axloq asoslari bilan
bog’langan talablardir1.
Sud muzokarasida ichtirok etayotganlar jamiyatda qabul qilingan axloqiy
normalarni nafaqat hurmat qilishlari, balki ularga og’ishmay rioya qilishlari talab
qilinadi. Aksincha axloqqa sid qarashlarni targ’ibot qilib o’z pozitsiyasini saqlab
qolishdan saqlanishlari kerak. Sud muzokarasi ishtirokchilaridan birontasi ishda ishtirok
etayotganlarning, hatto ishning qaysi bir holati bo’yicha eslatib o’tilgan ammo ishda
qatnashmayotgan shaxlarning ham qadr-qimmatini kamsitishga haqli emas.
Sud muzokarasida qatnashayotganlar bahslarda odob saqlashlari, sudda guvohlar,
tarjimonlar, expertlar, mutaxassislarning shaxsi va xatti-harakatlariga baho berishda
ehtiyot bolishlari talab etiladi. Sud muzokarasida ishtirok etayotgan tomonlar sudga
hurmat bildirishlari, sudning obro’sini saqlashga ko’maklasishlari lozim. Sud
muzokarasida ishtirok etayotganlar tomonidan sud’yalarning xatti-harakatiga baho
berilishiga umuman yo’l qo’yilmaydi.
Odatda sud muzokarasida ishtipor etayotganlar ayblovning isbotlatlanganligi,
sudlanuvchi, jabrlanuvchi va boshqa shaxslarning xatti-harakatlari haqida, sud tomonidan
jazo tayinlanishi mumkin holatlarda hisobga olinishi lozim bolgan holatlar to’g’risida har
xil pozitsiyani ushlashadi. Shu sababli ham sudda muzokaraga chiquvchining axloqiy
erkinligi muammosi, ya’ni u sudga o’zining sud nutqida ham haqiqatni aytish muammosi
yuzaga keladi. Sud muzokarasida sudlanuvchining o’zi, ya’ni qonuniy asoslarga binoan
himoyachining ishtirok etmasligi mumkin holatda, himoya nutqini gapirayotganida sudga
haqiqatni gapirmaganligi, ya’ni yolg’onni gapirganligi uchun unga huquqiy tarzda e’tiroz
bildirishlik mumkin emas. Ammo axloqiy nuqtai nazardan sudlanuvchi to’g’ri
gapirishdan, yolg’ondan yiroq bo’lishdan ozod etilmaydi.2
Sud muzokarasida istirok etayotgan boshqa tomonlar, masalan davlat ayblovchisi,
himoyachi, jabrlanuvchi boshqa huquqiy holatda bo’lishadi va ularga nisbatan
yo’naltirilgan axloqiy talablar ham farq qiladi. Bu talabdan kelib chiqqan holda na
1 Qarang: Кони А. Ф. Собр. соч.: В 8 т. Т. 4. М., 1967. С. 66.
2 Qarang: Васильева Г.А.Профессиональная этика юриста.Учебно-методический комплекс по дисциплине
prokuror, na advokat va na jabrlanuvchi sudga yolg’on gapirishga, sudga haqiqatga yaqin
bo’lmagan, yo’lg’on ma’lumotlar haqida xabar berishga va shu asosda o’z nutqlarini
tuzishga haqli emaslar.
P.S.Porovshikov asosli yozganiday, “Sud tomonlardan haqiqatni, hattoki
ochiqchalikni talab qilolmaydi: ular sud oldida faqat haqqoniylik uchun majburdirlar!..”3
Sud muzokarasi ishtirokchilaridan prokuror va advokatning sud nutqlarining o’ziga
xoslik tomonlari mavjud bo’lib, ular ish holatlariga baho berishda har xil yondashadi, bu
ularning kasbiy vazifalaridan kelib chiqadi. Agarda ayblob sudda o’z isbotini topmasa
prokuror ayblovdan voz kechishi va himoya foydasiga gapirishi mumkin. Ammo advokat
faqat himoyasi ostidagi shaxsning manfaatini ko’zlab harakat qiladi va uning pozitsiyasi
himoyasi ostidagi shaxsning pozitsiyasi bilan bir xil bo’ladi. Ayblovni qo’llovchining
fikri bilan to’liq rozi bo’lganda ham u himoya qilishdan voz kechishga haqli emas.
Sud muzokarasining axloqiy ahamiyati sudlanuvchini, jabrlanuvchini, guvohlarni
va sudda ishtirok etayotgan boshqa shaxslarni, shuningdek sud zalida hozir bo’lganlarni
axloqiy tarbiyalashga ko’maklashishdan iborat.
Shu boisdan ham sud muzokarasi ishtirokchilari nutqlari xolisona, beg’araz,
haqqoniy bo’lib, bunda tomonlar sud’yalarning sabr-toqatini suiiste’mol qilmagan holda
odob-axloq qoidalari doirasidan chetga chiqmasdan o’z nuqtai nazarini ishonchli asoslar,
dalillar asosida ifodalashi lozim.
Sud muzokarasi odob-axloq doirasida olib borilishi, faqat ko’rilayotgan ish
yuzasidangina so’z yuritilishi, muzokara ishtipokchilarining shaxsiyatiga tegmaslik, bir-
birlarini
kamsitmaslik,
piching-kesatiqli
so’zlarni
ishlatmasliklari
lozim.
Sud
muzakorasida inson taqdirini adolatli hal qilish, har bir ish zamirida allaqanday mavhum
bir sud hodisasi emas, balki ushbu ish ortida tirik jon – inson turganini yoddan
chiqarmaslik kerak. Sudlanuvchi ham har qanday boshqa shaxs kabi qadr-qimmati
hurmat qilinishi lozim bo’lgan shaxs hisoblanadi.
Sudda tomonlarning muzokara nutqlarini olib borish madaniyati sudda raislik
qiluvchiga bog’lik bo’ladi. U muzokara jarayoniga uning ishtirokchilarining o’zini tutish
3 Qarang: Сергеич П. Искусство речи на суде. М., 1960. С. 262.
madaniyati va nutq madaniyatiga ta’sir qiladi. Uning zimmasiga yuklangan vazifa –
ayblov va himoya tomonlarning dalil va mulohazalariga nisbatan e’tiroz va tanqidiy
fikrlar protsessual qonun doirasidagi ma’naviy-axloqiy me’yorlardan chiqib ketmasligini
nazorat qilishdan iborat.
Sudda raislik qiluvchi sud’ya o’zining protsess ishtirokchilari va sud zalida
yig’ilganlarning hamisha diqqat-e’tiborida turishini anglashi, his qilishi va tabiiyki, uning
barcha fikr-mulohazalari, imo-ishoralari, yuzidagi ifodasi atrofdagilar tomonidan muttasil
kuzatib borilishini nazardan qochirmasligi kerak. Shu o’rinda sud’yaning tinglash
qobiliyatini alohida ta’kidlash losim. Uning bu qobiliyati muzokaraga chiquvchilarning
nutqini og’ir-vazminlik va diqqat bilan tinglay olish hamda tushunishni taqozo etadi,
uning e’tiborsizligi esa muzokaraga chiqishda izchillikning yo’qolishiga olib keladi va bu
holat protsessual, axloqiy va madaniy nutq me’yorlarining buzilishi tariqasida
baholanadi.
2. Prokuror ayblov nutqi etikasi va unga bo’lgan talablar.
O’zbekiston
Respublikasi
Konstitutsiyasining
118-moddasida
O’zbekiston
Respublikasi hududida qonunlarning aniq va bir xilda bajarilishi ustidan nazoratni
O’zbekiston Respublikasining Bosh prokurori va unga bo’ysunuvchi prokurorlar amalga
oshirishi belgilab qo’yilgan. O’zR JPK 34-moddasi 2-qismida prokurorning sud
muhokamasida qatnashib ayblovning qonuniy va asoslantirilganligini ta’minlash vazifasi
belgilangan. Ushbu vazifaning amalga oshirilishini - fuqarolar, korxonalar, muassasalar
va tashkilotlarning huquqlari hamda qonuniy manfaatlari sud yo’li bilan samarali himoya
qilinishini ta’minlash maqsadida barcha instantsiya sudlarida ishlar ko’rilayotganda
prokuror qonunda belgilangan tartibda ishtirok etishida ko’ramiz.
Sudlarda jinoyat ishlari ko’rilayotganda prokuror davlat ayblovini quvvatlaydi va
shu sababli prokurorga nisbatan davlat ayblovchisi termini qo’llaniladi.
Davlat ayblovchisi sud tergovi yakunlarini inobatga olib, o’z nutqida
sudlanuvchining aybdor yoki aybdor emasligi to’g’risidagi xulosaga keladi. Davlat
ayblovchisi bu vakolatini muvaffaqiyatli bajarishi uchun muzokara nutqida davlat
ayblovining o’ziga xos nozik tomonlarini yaxshi o’zlashtirgan bo’lishi kerak. Bu borada
O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining 1998 yil 12 noyabrdagi “Sudlarda jinoyat
ishlari ko’rilishida prokuror vakolatini ta’minlash ishini takomillashtirish haqida”gi
buyrug’ida: “Sudlarda ishtirok etayotgan va davlat ayblovini quvvatlayotgan prokurorlar
notiqlik mahoratiga ega bo’lsinlar, sud’yalarning mustaqilligi va ularning faqat qonunga
bo’ysunishi, o’zaro tortishuv tamoiliga, sud muhokamasi va madaniyati qoidalariga
qat’iy rioya qilsinlar, dalil-isbotlarni tekshirishda faol ishtirok etib, ishni ko’rishda
yuzaga kelgan masalalar bo’yicha asosli xulosalar berib, … jinoyat sodir qilganlarga
murosasiz bo’lib, tergov va suddagi ma’lumotlar aybsizlikdan to’liq dalolat bersa,
ayblovdan voz kechib, o’z faoliyati bilan odil sudlovga ko’maklashsinlar. Davlat
ayblovchisining fikri sudda yozma taqdim etilishi majburiyligi haqidagi qonun talabiga
rioya qilsinlar” 4, - deb ta’kidlanganligini alohida ta’kidlash o’rinli bo’ladi.
Ba’zi prokurorlar o’zlarining faoliyatlarida himoya qilishdek muqaddas burchlarini
unutib, ko’pincha jajolash xususiyatlarini namoyon qilib qoymoqdalar. Prezidentimiz
I.Karimov O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq oltinchi
sessiyasida: “Yana bir o’z echimini kutayotgan muammo huquqni muhofaza qiluvchi
idoralarning barchasiga taalluqlidir. U ham bo’lsa, ushbu kasbni tanlagan ayrim
xodimlarning maxsus xizmat libosini kiyishi bilan birdaniga yurish-turishi, xulq-atvori
o’zgarib qoladi. Ularning ongida “Biz davlatning o’ta ishonchli odamlarimiz, qolganlar
esa biz nazorat qilib turishimiz lozim bo’lgan omma, xalos degan” kayfiyat paydo
bo’ladi. Bu, axir, o’tmishga, sho’ralar davriga xos bo’lgan axloqiy tubanlik asorati
emasmi? Davlat muassasalari, birinchi navbatda, prokuratura xodimlari bir haqiqatni
qulog’iga quyib olsinki, ular ham mana shu xalqning bir qismi, hech kimdan, oddiy
odamlardan ortiq joyi yo’q. Prokuratura xodimlari ularni nazorat qilishi emas, balki
ularga xizmat qilishi kerak”5 degan gaplariga huquqni muhofaza qiluvchi organlar,
birinchi navbatda prokuratura xodimlari to’liq amal qilishlari shart.
4 Qarang: Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг амалдаги буйруқлари, кўрсатмалари, низом ва
йўриқномалари тўплами. Т., 1999, 185-186-бетлар.
5 Каримов И.А. Адолат ─ қонун устуворлигида. “Фидокор” газетаси, 2001 йил 30 август
Prokuror sud muzokarasida ayblov nutqini ifodalar ekan, o’zining madaniyatli,
odob-axloqli ekanligini namoyish eta olishi kerak. Har qanday sharoitda ham
muzokarada ishtirok etayotgan tomonlardan birontasiga do’q-po’pisa qilishga haqli emas.
Garchand sudlanuvchi retsidiv jinoyatchi bo’lsa ham, uni kamsitish, masxaralash, unga
nisbatan kesatiq, qochirim so’zlarni aslo ishlatmasligi, shaxsiyatiga tegadigan so’zlardan
saqlanishi kerak. Prokuror odamlar nazdida davlat odami, davlat ramzi. Prokurorning
asosiy quroli bo’lgan qonunni ifodalovchi bu-so’z ekanligini unutmaslik kerak va u sud
muzokarasida davlat ayblovchisi sifatida ishtirok etganda, o’z nutqini mantiqan izchil,
aniq va tiniq, zarur o’rinlarda rasmiylik ma’nosiga urg’u berib, chiroyli ifodalasa uning
nufuzi, obro’-e’tibori yanada oshadi, ta’sirchan bo’ladi.
Prokuror ayblov muzokara nutqida fikrni faqat ayblov doirasida emas, balki bir
vaqtning o’zida huquqiy madaniyat, odob-axloq targ’ibotchisi ekanligini ham ko’rsata
olishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Prokuror o’z muzokara nutqida jinoyatning kelib
chiqishi sabablarini tahlil qilish bilan birga, sudlanuvchining shaxsiga, sodir etilgan
jinoyatga siyosiy, huquqiy, axloqiy baho berishi ham ijobiy holdir. Masalan, sodir
etilgan jinoyat inson sog’ligi, hayoti, sha’ni, qadr-qimmatiga nisbatan xavf solar ekan,
fuqarolarning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilab qo’yilgan siyosiy,
iqtisodiy va shaxsiy huquqlari haqida to’xtalishi, moboda jinoyat davlat mulki yoki
fuqarolarning xususiy mulkini o’zlashtirish, talonchilik, bosqinchilik, firibgarlik bilan
bog’liq bo’lsa, halol va foydali mehnatning sharafi haqida to’xtalish maqsadli bo’ladi.
Davlat ayblovchisining barcha xulosalari va sud muhokamasiga taklif qilayotgan
fikrlari qonunga va sud tergovida isbotlangan ishning haqiqiy holatlariga asoslangan
bo’lishi kerak. Yuridik baho aniqlangan haqiqiy holatlarga qo’llanilayotgan qonun
normalariga muvofiq bo’lishi, ya’ni prokuror adolatli bo’lishi lozim. Davlat
ayblovchisining xatti-harakati, uning tutgan nuqtai nazari axloqiy normalarga tayangan
va ularga mos bo’lishi kerak. Prokuror jamiyat manfaatini himoya qiladi, davlat nomidan
ish yuritadi, shu bilan birgalikda u sudlanuvchining qonuniy manfaatini, qadr-qimmatini
himoya qilishga ham chaqirilgan. А. F. Koni, прокурор “og’ir vazifasini bajara turib,
jamiyatga xizmat qiladi. Bunday xizmat qilish unga faqat jiddiy axloqiy intizom joriy
qilinganda va jamiyat manfaati va shaxsning insoniy qadr-qimmati bir xil g’amxo’rlik va
qunt bilan himoyalanganida foydali bo’ladi”6.
Ushbulardan kelib chiqib aytish mumkinki, davlat ayblovchisi - prokuror
muzokara nutqining axloqiy xususiyatini asosan u tutgan nuqtai nazarning ish holati
bo’yicha to’g’riligi, sud muhokamasiga havola qilayotgan xulosalarining adolatliligi
belgilaydi. Masalan, jinoyatni sodir etganlikda aybi isbotlanmagan shaxsni sudlashlikni
talab qilayotgan prokuror axloqsiz harakat qilgan bo’ladi.
Prokurorning ayblov nutqi odatda ish holatlaridan kelib chiqqan holda mantiqan
ketma-ketlikda ifodalanadigan bir necha qismlardan iborat tuziladi. Odatda u ko’rib
chiqilayotgan ishning, sudlanuvchi ayblanayotgan jinoyatning xususiyatli tomonini
ifodalashdan boshlanadi. Yaqin o’rtalargacha ayblov nutqida jinoyatga “ijtimoiy-siyosiy”
baho berish majburiy holat hisoblanar edi va bu “har bir ayblov nutqining zaruriy
elementi bo’lishi lozim”7 deb hisoblanar edi. G.A.Vasilyevaning fikriga qo’shilgan holda
bunday siyosatlashtirilgan tushuncha o’rniga ayblov nutqiga sudda ko’rilayotgan jinoyat
ishining huquqiy va axloqiy xususiyatlariga, jiniyat ishining o’ziga xos xususiyati va
jinoyatning xavfliligiga baho berishga bag’ishlangan qismni ajratish maqsadga muofiq
bo’ladi.8 Ko’rilayotgan ishning umumiy tavsifi, uning o’ziga xos xususiyatlari ob’ektiv,
o’ziga mos bo’lishi, bo’rttirib ifodalashlardan xoli bo’lishi kerak.
Davlat ayblovchisi o’z nutqida ishning haqiqiy holatini sud tergovi natijasida
aniqlanganligi tartibida bayon qiladi va sudlanuvchi muayyan harakatlarni sodir
qilganligini, unga qo’yilgan aybni tasdiqlaydi, asoslar bo’lganida ayblovdan voz
kechganligini bildiradi. Prokurorning huquqiy va axloqiy majburiyati sudlanuvchining
nimada aybdorligi haqidagi sudga taklif qilayotgan xulosalarining haqqoniyligida
ifodalanadi. Agar sud muhokamasi davomida sudlanuvchiga qoyilgan ayblov o’z
isbotini topmasa prokuror ayblovdan voz kechishga majbur.
6 Qarang: Кони А. Ф. Собр. соч. Т. 4. С. 62-63.
7 Qarang: Проблемы судебной этики. С. 227.
8 Qarang: Васильева Г.А.Профессиональная этика юриста.Учебно-методический комплекс по дисциплине
Челябинск, 2005.
Ayblov nutqida markaziy o’rinni sudda tekshirilgan dalillarning analizi va
ayblovning isbotlanganligi yoki isbotlanmaganligi haqidagi xulosaning asoslanganligi
egallaydi.
Qilmishga yuridik baho berish prokuror ayblov nutqining elementlaridan
hisoblanadi va u dalillar bilan isbotlangan bo’lishi, tadbiq qilinayotgan moddiy
qonunning mohiyatini chuqur tushunishga asoslangan bo’lishi lozim.
Prokurorning nutqida sudda aniqlangan faktlarga asoslangan sudlanuvchi
shaxsining tafsiloti beriladi va u ob’ektiv bo’lishi kerak. Prokuror sudlanuvchining aybini
engillashtirishga xizmat qiladigan ijobiy axloqiy tomonlari, oldingi ko’rsatgan yaxshi
xizmatlari, na’munali xulq-atvori haqida gapirmaslikka haqqi yo’q.
Prokuror sudlanuvchining pushaymonda bo’lmaganini, o’zini aybdor deb
hisoblamasligini,
xoxlamasligi
yoki
eslamasligi
sababli
savollarga
javob
bermaganliklarini ayblovga qo’shishga haqli emas va bunday qo’shishlik axloqqa zid
hisoblanadi. Shuningdek ayblov nutqida sudlanuvchining ustidan kulish, haqoratli
ta’riflash, tashqi ko’rinishi, millati, jismoniy kamchiliklari haqida keltirilishi mumkin
emas. Prokuror sudlanuvchini ta’riflashda uning uchun aybsizlik prezumptsiyasi mavjud
ekanligidan kelib chiqishi lozim, ya’ni sudlanuvchi oqlanishi, ayblov hukmi bekor
bo’lishi mumkin, shu sababli sudda aniqlangan va yuridik faktga ega bo’lgan
faktlargagina asoslanib ayblov nutqini tuzishi va jazo choralarini asoslashda nafaqat
sudlanuvchining aybini og’irlashtiradigan balki engillashtiradigan holatlarni ham
keltirishi lozim.
3. Himoyachi nutqi etikasi va unga bo’lgan talablar.
Mamkatimizda mustaqillikning birinchi kunlaridan davlatimiz va jamiyatimiz
talablariga javob beradigan, inson huquqlarini qonuniy himoya qila oladigan zamonoviy
advakatura institutini yaratish davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Ma’lumki, sobiq sovet
tuzumi davrida advokatning vazifasi sotsialistik qonunchilikni mustahkamlash,
sotsialistik odil sudlovga xizmat qilish bo’lib, inson huquqlari va qonuniy manfaatlari,
inson omili ikkinchi darajaga tushib qolgan edi va advokaturaga nisbatan odamlarda
ishonchsizlik kayfiyati yuzaga kela boshlagan edi.
Prezidentimiz I.Karimov O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi
chaqiriq o’n to’rtinchi sessiyasida: “Biz advokatura tizimini kuchaytirish va uning
chinakam mustaqilligini ta’minlash, ularning vakolatlari va maqomini prokuratura
maqomiga tenglashtirish uchun qonunchilik sohasida ham, amaliy ishlar sohasida ham
ko’pgina chora-tadbirlar ko’rmoqdamiz” deganlarida nechog’lik haq ekanligini vaqt
ko’rsatdi. Ko’p o’tmay 1996 yilning 27 dekabrida O’zbekiston Respublikasining
“Аdvokatura to’g’risida”gi hamda 1998 yilning 25 dekabrida esa O’zbekiston
Respublikasining “Аdvokatlik faoliyatining kafolatlari, аdvokatlarning ijtimoiy himoyasi
to’g’risida”gi qonunlarining qabul qilinishi zamonaviy advokaturaning barpo etilishidagi
muhim bosqich bo’ldi. Ushbu qonunlarda advokatlarning huquq va vazifalari, ular oldiga
qo’yiladigan talablar belgilab qo’yildi. Аdvokatlik faoliyatining asosiy printsiplari,
advokatning vakolatlari, аdvokatning daxlsizligi, аdvokatlik faoliyatiga aralashishga yo’l
qo’ymaslik, advokatlik faoliyati himoyalanishining ta’minlanishi hamda advokatning
ijtimoiy himoyasi kabi masalalarning qonun yo’li bilan belgilanganligi advokatlarning
tom ma’nodagi nufuzining oshishiga sabab bo’lmoqda.
Advokatlarga bunday imtiyozlarning berilishi ular zimmasiga katta mas’uliyatlar
ham yuklaydi. Ayni chog’da advokatlarning sud muzokarasidagi ishtiroki, uning himoya
nutqi yuzaki emas, balki yuqori darajada bo’lishi talab etiladi. Albatta, buning majburiyat
yuki juda katta, chunki buning uchun advokatlar yurisprudentsiyani qanday yuqori
darajada o’zlashtirgan bo’lsalar, adabiy til va uning tarkibiy qismi bo’lgan yuridik til
me’yorlari va talablarini ham xuddi shunday yuqori darajada bilishlari shart bo’ladi.
Chunki yuridik til me’yorlari va talablariga rioya qilgan holda yaxshi o’ylab tuzilgan
advokatning himoya nutqi sudda ko’rib chiqilayotgan ishning pirovard natijasiga katta
ta’sir o’tkazishi mumkin. Atoqli olim M.S Strogovich “advokatning himoya nutqi jinoyat
ishi bo’yicha suddagi chiqishlarining yuqori cho’qqisidir”, deb alohida ta’kidlagan edi.9
Advokatning himoya nutqi ifodalanayotgan fikrni dalillar bilan isbotlashga
asoslanadi. Advokat muayyan ish yuzasidan etarli dalillar to’play olmasa, sudda jinoyatni
sodir qilganlikda gumon qilinayotgan himoyasi ostidagi shaxsning aybsizligini isbotlay
olmaydi, oqibatda himoya nutqi ham talab darajasida shakllanmaydi va ko’zlangan
9 Qarang: Защитительные речи советских адвокатов. Под.ред. М.С.Строговича, М.: Госюриздат, 1956.-С.13.