Тавсия этиладиган адабиётлар:
1.
Шорахметов ш.Ш.Ўзбекистон Республикасининг фуқаролик процессуал ҳуқуқи.
Дарслик. Лотин ёзувида. –Тошкент: ТДЮИ, 2007.
2.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги “Судлар
томонидан никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишларни кўришда қонунларни қўллаш
амалиёти тўғрисида”ги Қарори.
3.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг «Болалар тарбияси билан боғлиқ
бўлган низоларни ҳал қилишда судлар томонидан қонунларни қўллаш амалиёти
тўғрисида»ги қарори 11.09.1998 й. № 23.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2011
йил
25
ноябрдаги
“Оталикни белгилаш ҳақидаги ишларни кўришда судлар томонидан қонунларнинг
татбиқ этилиши тўғрисида”ги Қарори
5.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг «Судлар томонидан вояга
етмаган ва вояга етган меҳнатга лаёқатсиз болалар таъминоти учун алимент
ундиришга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида»ги 2016
йил 29 июлдаги 11-сон қарори
6.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил
6 октябрдаги
“Алиментларни
олдиндан
тўлаш,
шунингдек
алимент
тўлаш
мажбуриятини
таъминлаш бўйича гаров шартномасини тузиш тартиби тўғрисидаги низомни
тасдиқлаш тўғрисида ”ги 808-сон қарори.
Тавсия этиладиган адабиётлар:
1.
Ўзбекистан Республикаси Олий суди Пленумининг 2023 йил 20 ноябрь “Судлар
томонидан меҳнат шартномасини бекор қилишни тартибга солувчи қонунчиликни
қўллаш амалиёти тўғрисида”ги Қарори.
2.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2000 йил 28 апрелдаги “Маънавий
зарарни қоплаш ҳақидаги қонунларни қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”га Қарори.
3.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2003 йил 19 декабрдаги “Меҳнат
вазифаларини бажариши муносабати билан ходимнинг ҳаёти ва соғлигига етказилган
зарарни қоплашга оид низолар бўйича суд амалиёти ҳақидаги” Қарори.
4.
ЎзбекистонРеспубликаси Олий суди Пленумининг 2004 йил 24 сентябрдаги “Якка тартибда
қурилган уйга бўлган мулк ҳуқуқи билан боғлиқ низолар бўйича суд амалиёти тўғрисида”ги
қарори.
5.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
1997
йил
2
майдаги
“Хусусийлаштирилган турар жойларга эгалик қилиш, улардан фойдаланиш ва уларни
тасарруф қилиш билан боғлиқ ишлар бўйича суд амалиёти ҳақида” ги қарори.
6.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2001 йил 14 сентябрдаги “Уй-жой
низолари бўйича суд амалиёти ҳақида”ги қарори.
“НИКОҲНИ ТУГАТИЛИШИ
БИЛАН БОҒЛИҚ
ИШЛАРНИ СУДДА
КЎРИШНИНГ
ПРОЦЕССУАЛ
ХУСУСИЯТЛАРИ”
1
2
3
4
5
6
Никоҳдан ажратиш,
никоҳни бекор қилиш
асослари ва тартиби.
Никоҳни тугатилиши
билан боғлиқ ишларнинг
тааллуқлиги ва
судловлиги.
Никоҳни тугатилиши
билан боғлиқ ишларни
судда кўриш тартиби.
Никоҳни тугатилиши билан
боғлиқ ишларнинг ҳал қилув
қарорлари мазмуни ва унинг
ҳуқуқий оқибатлари.
Никоҳни ҳақиқий
эмас деб топиш
асослари ва тартиби.
Эр-хотинни
яраштиришни
келишув битимидан
фарқи.
04
05
03
01
02
НИКОҲ ТУЗИШ ТАРТИБИ
Диний расм-русумларга биноан тузилган никоҳ
хуқуқий аҳамиятга эга эмас.
FP&IPH
Никоҳ фуқаролик ҳолати
далолатномаларини қайд
этиш органларида
тузилади.
Никоҳ тузиш ихтиёрийдир.
Никоҳ тузиш никохланувчиларнинг
ФҲДЁ органларига ариза
берганларидан кейин бир ой ўтгач,
шахсан уларнинг иштирокида амалга
оширилади.
Алоҳида ҳолларда (ҳомиладорлик,
бола туғилиши, бир тарафнинг
касаллиги ва бошқ.) никоҳ ариза
берилган куни тузилиши мумкин.
Никоҳ тузиш учун бўлажак эр-
хотин ўз розилигини эркин
ифода этиш қобилиятига эга
бўлиши керак.
1
2
Фуқаролик ҳолати
далолатномаларини
ёзиш органи
Фуқаролик ишлари
бўйича судлар
Никоҳдан ажратиш
тўғрисидаги
ишларнинг
тааллуқлилиги
1 2
3
4
Вояга
етмаган
болалари
бўлмаса
Эр ёки хотин
суд томонидан
бедарак
йўқолган деб
топилган бўлса
Суд томонидан эр-
хотиндан бири
муомалага
лаёқатсиз деб
топилган бўлса
3 йилдан кам
бўлмаган
муддатга
озодликдан
маҳрум
қилинган бўлса
Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишларни ФХДЁ органлари
томонидан кўриб чиқилиш ҳолатлари
Никоҳдан
ажратиш
тўғрисидаги
ишларнинг
судловлилиги
Жавобгарнинг доимий
яшаш жойидаги судга
ФПК 34-моддасида назарда
тутилган ҳолларда,
даъвогарнинг ўзи яшаб
турган жойдаги
судга
МДҲ ичида жавобгарнинг
охирги яшаш
жойи ёки даъвогарнинг
яшаш жойида
Никоҳни бекор қилиш ҳақидаги даъво
аризаларидан БҲМнинг 2 баробари
Такрорий
никоҳни
бекор
қилишҳақидаги даъво аризаларидан БҲМнинг
4 баробари
бедарак
йўқолган
ва
руҳий
касаллиги ёхуд ақли заифлиги оқибатида
белгиланган
тартибда
қобилиятсиз
деб
топилган ёки камида уч йилга озодликдан
маҳрум
этилган
шахслар
билан
никоҳни
бекор қилиш ҳақидаги даъво аризаларидан
БҲМнинг 2% миқдорида
Вояга
етмаган
болалари
бўлмаган
эр-
хотинларнинг
ўзаро
розилиги
бўйича
-
эр-
хотинларнинг
биридан
ёки
иккаласидан
БҲМнинг 1,5 баробари миқорида
Агар
эр-хотин
биринчи
никоҳда
бўлса
суд
қарорига
асосан
-
БҲМнинг
1,5
дан
3
бараваригача
(эр-хотиннинг
биридан
ёки
уларнинг иккаласидан)
Эр-хотиндан
бири
такрорий
никоҳда
бўлса
БҲМнинг 3 дан 4 бараваригача (эр-хотиннинг
биридан ёки уларнинг иккаласидан)
СУД
ФҲДЁ
Қуйидаги ҳолларда эр хотинининг розилигисиз никоҳдан
ажратиш тўғрисида даъво қўзғата олмайди
хотинининг
хомиладорлиги
вақтида
Бола ўлик
туғилганда
ёки 1 ёшгача
яшамаганда
боланинг отаси
деб
қайд этилмаган
ҳолларда
Бола
туғилганидан
кейин 1 йил
мобайнида
Никоҳдан ажратиш тўғрисида судга бериладиган даъво
ариза мазмуни ва унга илова қилинадиган ҳужжатлар
Никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво ариза ФПКнинг 189-моддаси
талабига жавоб бериши керак. Шунингдек, унда қачон ва қаерда никоҳ
расмийлаштирилганлиги, никоҳларидан фарзандлари бор-йўқлиги,
уларнинг ёши, эр-хотин ўртасида фарзандларини таъминлаш ва
тарбиялаш ҳақида келишув бўлган-бўлмаганлиги, никоҳдан ажратиш
ҳақидаги даъво билан бирга кўрилиши мумкин бўлган бошқа талаблар
қўйилаётганлиги ёки йўқлиги, никоҳдан ажралиш сабаблари кўрсатилган
бўлиши лозим.
Даъво аризага: даъво ариза нусхаси, никоҳ гувоҳномаси асли, давлат божи тўланганлаги ҳақида
квитанция, ярашув комиссияси баёни, болалар туғилганлик гувоҳномалари нусхаси ва бошқа ҳужжатлар
илова қилинади.
Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишларга
даъво муддати белгиланмаган
Алимент ундириш
эр-хотинни мулкини бўлиш
Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги
ишлар билан кўрилиши мумкин
бўлган ишлар
Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ишларни судда кўришнинг
процессуал хусусиятлари
01
02
03
04
05
шахсий
муносабатлар
дан
келиб
чиқади
эр-
хотинни
ярашиши
учун 6
ойгача
мухлат
берилади
никоҳдан
ажратиш
бўйича
даъво
муддати
белгилан-
майди
процессуал
ҳуқуий
ворислик-
ка
йўл
қўйилмай-
ди
никоҳдан
ажратиш
тўғрисидаги
бир
неча
маротаба
даъво
қўзғатишга
йўл
қўйилади
Никоҳдан ажратиш тўғрисида ҳал қилув қарори чиқариш вақтида суд томонидан ҳал
этиладиган масалалар
•
Никоҳдан суд тартибида ажратилаётганда эр ва хотин вояга етмаган болалари ким билан
яшаши, болаларга ва (ёки) меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож эр ёки хотинга таъминот бериш
учун маблағ тўлаш тартиби, бу маблағнинг миқдори ёхуд эр-хотиннинг умумий мол-мулкини
бўлишга доир келишувни кўриб чиқиш учун судга тақдим қилишлари мумкин.
•
Ушбу модданинг биринчи қисмида кўрсатилган масалалар бўйича эр ва хотин ўртасида келишув
бўлмаган тақдирда, шунингдек ушбу келишув болалар ёки эр-хотиндан бирининг манфаатларига
зид эканлиги аниқланган тақдирда суд:
•
никоҳдан ажратилгандан кейин вояга етмаган болалар ота-онасининг қайси бири билан
яшашини аниқлаши;
•
вояга етмаган болаларга таъминот бериш учун ота-онанинг қайси биридан ва қанча миқдорда
алимент ундирилишини аниқлаши;
•
эр ва хотиннинг (улардан бирининг) талабига кўра уларнинг биргаликдаги мулки бўлган мол-
мулкни бўлиши;
•
эр (хотин)дан таъминот олишга ҳақли бўлган хотин (эр)нинг талабига кўра ана шу таъминот
миқдорини белгилаши шарт.
•
Мол-мулкни бўлиш учинчи шахсларнинг манфаатига дахлдор бўлган ҳолларда суд мол-
мулкни бўлиш талабини алоҳида иш юритиш учун ажратади.
Суднинг никоҳдан ажратиш ҳақида ҳал қилув қарорини чиқаришида давлат божи миқдорини
белгилаш
•
Суд никоҳдан ажратиш ҳақида ҳал қилув қарорини чиқариш
пайтида никоҳдан ажратиш
тўғрисидаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органининг гувоҳномаси берилаётганда эр-
хотиннинг ҳар иккаласи ёки улардан бири тўлайдиган давлат божи миқдорини белгилаши лозим. Агар
суд бу божни эр-хотиннинг ҳар иккаласидан ундиришни лозим деб топса, уларнинг ҳар бири тўлайдиган
бож миқдорини белгилайди.
Никоҳдан ажратилганда эр (хотин)нинг ўз фамилиясини ўзгартириши
•
Никоҳга кириш вақтида ўз фамилиясини ўзгартирган эр (хотин) никоҳдан ажратилгандан кейин ҳам
шу фамилияда қолишга ҳақли ёхуд унинг хоҳишига биноан суд томонидан никоҳдан ажратиш
тўғрисидаги қарор чиқарилаётганда унга никоҳгача бўлган фамилияси қайтарилиши мумкин.
Суд томонидан вафот этган деб эълон қилинган ёки бедарак йўқолган деб топилган эр (хотин)
қайтиб келган ҳолларда никоҳнинг тикланиши
•
Суд томонидан вафот этган деб эълон қилинган ёки бедарак йўқолган деб топилган эр (хотин)
қайтиб келган ва тегишли суд қарорлари бекор қилинган ҳолларда, никоҳ эр-хотиннинг биргаликдаги
аризасига кўра фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш органи томонидан тикланиши
мумкин.
•
Агар эр (хотин) янги никоҳга кирган бўлса, никоҳни тиклаш мумкин эмас.
Никоҳдан ажратиш тўғрисида худди шу тарафлар томонидан
аввалги асослар бўйича никоҳдан ажратиш ҳақида қайтадан
берилган даъво ариза суднинг иш юритишига суднинг даъвони
рад қилиш тўғрисидаги ҳал қилув қарори ёхуд даъвогарнинг
даъводан воз кечгани ёки тарафлар ярашганлиги сабабли иш
юритишни
тугатиш
ҳақидаги
ажрими
қонуний
кучга
кирганидан сўнг олти ойдан кам бўлмаган муддат ўтгач,
қабул қилиниши мумкин. Бундай даъво ариза янги асосларга
кўра
юқоридаги
муддатга
риоя
қилинмасдан
ҳам
берилиши мумкин.
Никоҳнинг тугатилиш вақти
ФХДЁда рўйхатга олинган кун
Никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисида судга даъво
қўзғатади
• эр ёки хотин
• унинг ота- онаси ёки ҳомийси
• васийлик ва ҳомийлик органлари
• прокурор
Никоҳни ҳақиқий эмас деб топиш асослари
• (Никоҳ тузишнинг ихтиёрийлиги (Оила кодекси 14-моддаси);
• Никоҳ ёши (15-м);
• Никоҳ тузишга монелик қиладиган ҳолатлар (лоақал биттаси рўйхатга олинган бошқа
никоҳда
турган
шахслар
ўртасида;
насл-насаб
шажараси
бўйича
тўғри
туташган
қариндошлар ўртасида, туғишган ва ўгай ака-укалар билан опа-сингиллар ўртасида,
шунингдек фарзандликка олувчилар билан фарзандликка олинганлар ўртасида (16-м.);
• лоақал биттаси руҳият бузилиши (руҳий касаллиги ёки ақли заифлиги) сабабли суд
томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган шахслар ўртасида йўл қўйилмайди;
• сохта никоҳ тузилганда, яъни эр-хотин ёки улардан бири оила қуриш мақсадини кўзламай
никоҳ қайд қилдирганда;
• никоҳланувчи шахслардан бири таносил касаллиги ёки одамнинг иммунитет танқислиги
вируси (ОИВ касаллиги) борлигини иккинчисидан яширганда, агар иккинчиси судга
шундай талаб билан мурожаат этса.
Назорат саволлари
•
Никоҳдан ажратиш тўғрисида кимлар судга даъво қўзғатишга ҳақли?
•
Никоҳдан ажратиш тўғрисидаги ариза қаердаги судга берилади?
•
Никоҳдан ажратиш тўғрисида судга даъво ариза берганлик учун қанча
миқдорда давлат божи тўланади?
•
Қайси ҳолларда эр никоҳдан ажратиш тўғрисида судга даъво қўзғатишга
ҳақли эмас?
•
Қайси ҳолларда никоҳдан ажратиш ФҲДЁ органлари томонидан кўриб
чиқилади?
•
Никоҳдан ажратиш тўғрисида ФХДЁ органига ариза берганлик учун қанча
миқдорда давлат божи тўланади?
FP&IPH
АЛИМЕНТ УНДИРИШ
ТЎҒРИСИДАГИ ИШЛАРНИ
СУДДА КЎРИШНИНГ
ПРОЦЕССУАЛ ХУСУСИЯТЛАРИ
FP&IPH
Алимент (лотинча alimentum. - "озиқ -
овқат") – қонунда белиланган тартибда
эр-хотиндан бирини иккинчисига, ота-
онани кичик болага, вояга етган болани
кекса ота-онага
ихтиёрий равишда ёки
мажбуран
суд
тартибида
тўланадиган
маблағлар (пулда ёки натура шаклида),
озиқ-овқат (хизмат кўрсатиш)дир.
ота-она
вояга
етмаган
болаларига
таъминот беришлари шарт. Вояга етмаган
болаларига
алимент
тўлаш
ва
уларга
таъминот
беришда
ота-онанинг
мажбуриятлари
тенгдир,
алимент
тўлови
ота-онанинг
бири
томонидан
иккинчисига, яъни вояга етмаган бола
тарбияси билан шуғулланаётган ота ёки
онага берилади.
Алимент тўлаш шакллари уч хил кўринишда
бўлиши мумкин:
1
•ихтиёрий равишда;
2
•келишув шаклида;
3
•суд тартибида.
• Окнинг 99-моддаси. Ота-онанинг вояга етмаган болаларига тўлайдиган алимент
миқдори
• Агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса,
уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки)
бошқа даромадининг
• бир бола учун — тўртдан бир қисми;
• икки бола учун — учдан бир қисми;
• уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади.
• Бу тўловларнинг миқдори тарафларнинг моддий ёки оилавий аҳволини ва бошқа
эътиборга лойиқ
ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда суд томонидан камайтирилиши ёки кўпайтирилиши
мумкин.
• Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори қонун ҳужжатлари билан белгиланган
меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги керак.
• Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалардан ундирилаётган алимент миқдори қонун
ҳужжатларида белгиланган
меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 11,75 фоизидан кам бўлмаслиги керак (ОКнинг 110-
моддаси).
Алимент ундириш тўғрисидаги ишларнинг
процессуал хусусиятлари
Шахсий
муносабатлар-
дан келиб
чиқиши
Даъвогарнинг
давлат божи
тўлашдан озод
қилиниши ва
даъво
муддатининг
белгиланмаслиги
Алимент
ундириш
тўғрисидаги
ишлар бўйича
жавобгар
қидирилиши
шарт
Алимент
ундириш
тўғрисидаги
ишлар
бўйича
суд ҳал қилув
қарори
дарҳол
ижро этилади;
Алимент ундириш тўғрисидаги ишлар бўйича жавобгар суд мажлисига суд узрсиз деб топган
сабабларга кўра келмаса, у мажбурий тартибда келтирилади ва унга энг кам иш ҳақининг беш
бараваригача миқдорда жарима солинади (ФПК 186 - модда)
Алимент
ундириш
тўғрисидаги
ишлар даъво
тартибида ва
суд
буйруғи
тартибида
кўрилиши
мумкин;
Алимент
ундириш
тўғрисидаги
ишлар қисқа
муддатда
кўрилади
Алимент ундириш тўғрисидаги ишларнинг
процессуал хусусиятлари
Ота-она ва бола алоҳида-алоҳида
яшаган тақдирда, васийлик ва
ҳомийлик органлари, шунингдек ўн
тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган
боланинг таъминоти учун ота ёки
онадан қонунда белгиланган
миқдорда алимент ундириш
тўғрисида даъво қўзғатишга
ҳақлидир
(Окнинг 96-моддаси)
Алимент
ундириш
тўғрисидаги ишлар бўйича
суд ҳал қилув қарорининг
қайтарма
ижросига
йўл
қўйилади (қалбаки ҳуж-га
асосланган бўлса)
(ФПКнинг 461-моддаси)
Даъвогар алимент ундириш
тўғрисидаги даъволарни ўзи
яшаб турган жойда ҳам тақдим
этиши мумкин
(ФПКнинг 34-моддаси)
FP&IPH
Мазкур туркумдаги ишлар оддий тартибда, аммо қуйида
кўрсатилган хусусиятлар эътиборга олинган ҳолда
кўрилади:
Ишни
кўриш
учун
қисқартирилган
(масалан 20 кун)
муддатлар
белгиланади.
Жавобгарнинг
суд
мажлисига
ҳозир
бўлишлигини
таъминлашга алоҳида
эътибор берилади.
Жавобгар
узрли
сабаблар
билан
процессда
қатнаша
олмаса,
суд уни мажлисга
келишдан
озод
қилиши мумкин.
FP&IPH
Алимент ундиришнинг иккита
йўли
мавжуд
-
ота-она
ўртасида
алимент
келишуви
тузиш
орқали
ихтиёрий
тўлаш,
суд
буйруғи
ёхуд
суднинг
ҳал
қилув
қарори
асосида
мажбурий
ундириш.
FP&IPH
Убаева ва А.Аскеровлар 2009 йил 20 майда
қонуний никоҳдан ўтишган, ўртада иккита
фарзандлари
бор.
Ўзаро
муносабатлар
ёмонлашиб,
2013
йилда
улар
никоҳдан
ажрашишган.
Болалар
она
тарбиясида
қолиб, ота-она алимент тўғрисида келишув
тузишган. Унга кўра А.Аскеров ҳар ойда
Э.Убаева
фойдасига
1.500.000
сўм
миқдорида таъминот тўлаш мажбуриятини
олган.
Шундай
бўлсада
А.Аскеров
ўз
мажбуриятларини
бажармасдан,
алимент
тўловини бир неча ойлар давомида амалга
оширмаган.
Ўз
ўрнида
Э.Убаеванинг
тегишли
суд
ижрочилари
бўлинмасига
мурожаати
қаноатлантирилиб,
тузилган
келишувга
биноан
алимент
мажбурий
тартибда ундирилган
В.Икрамова ва А.Собиров 2000 йил 20 майда
қонуний
никоҳдан
ўтишган
ва
ўртада
учта
фарзандлари бўлган. 2011 йилда В.Икрамова ва
А.Собиров
ажрашишган
ва
учта
фарзанд
В.Икрамованинг тарбиясида қолган. А.Собиров
бир йил давомида фарзандларига моддий ёрдам
кўрсатиб,
ундан
сўнг
ёрдамни
тўхтатган.
В.Икрамова
ҳеч
қаерда
ишламасдан, болалар тарбияси билан машғул
бўлган. Шунинг учун у 2013 йил 1 августдан
бошлаб фарзандларнинг таъминотига то улар
вояга
етгунига
қадар
қонунда
белгиланган
алиментни
ундириш
бўйича
суд
буйруғини
чиқариш
тўғрисидаги
ариза
билан
судга
мурожаат қилган. Суд ОКнинг
96-моддасига
биноан
В.Икрамованинг
талабини
қаноатлантириб,
унинг
фойдасига
2013
йил
1 августдан то фарзандлари вояга етгунларига
қадар А.Собировнинг ҳар ойлик иш ҳақи ва жами
даромадининг
½
қисми
миқдорида
алимент
ундириш
тўғрисида
суд
буйруғи
чиқарган.
FP&IPH
Даъво аризасига қуйидаги ҳужжатлар
илова қилинади:
боланинг туғилганлиги тўғрисидаги гувоҳнома;
никоҳни қайд қилиш тўғрисидаги гувоҳнома;
боланинг ариза берувчи билан бирга яшаши ва унинг
боқимида бўлиши тўғрисидаги маълумот;
жавобгарнинг ишлаб турган жойидан, унинг иш ҳақи
тўғрисидаги
тўғрисидаги
маълумот
ва
бошқа
ҳужжатлар;
FP&IPH
Ота-оналик
ҳуқуқидан
маҳрум
қилиниши
ота-онани
ўз
боласига
таъминот
бериш
мажбуриятидан озод қилмайди.
Агар ота-оналик ҳуқуқидан
маҳрум
қилинишида
болага
алимент
ундириш
масаласи
ҳал
қилинмаган
бўлса,
алимент
ундириш юзасидан ваколатли шахс
даъво
(ариза)
билан
мурожаат
қилиши мумкин.
Фарзандликка
олинганлар ва уларнинг ота-
онаси
(ота-онасининг
қариндошлари) бир-бирларига
нисбатан
шахсий ва мулкий
ҳуқуқларини
йўқотишлари
ҳамда ўзаро мажбуриятлардан
озод
бўлишлари
белгиланганлиги
сабабли
фарзандликка олинганларнинг
таъминоти учун ота-онасидан
алимент ундирилмайди.
FP&IPH
Суд буйруғи
Алимент ундириш тўғрисидаги суд буйруғини бекор қилиш
Қарздор
алимент
ундириш
тўғрисидаги
суд
буйруғининг
кўчирма
нусхасини олган кундан эътиборан ўн кунлик
муддат ичида арз қилинган талабга қарши
эътироз билдирса, ФПК 181-моддаси тартибида
суд буйруғи бекор қилиниши лозим.
Суд
буйруғи
ФПК
177-
моддасига асосан ижрога қаратилганидан ўн
кун
муддат
ўтганидан
сўнг
билдирилган
эътирозлар
муддатни
тиклаш
ҳақида
ариза
мавжуд бўлмаса, суд томонидан кўрилмайди ва
аризачига қайтарилади.
FP&IPH
Никоҳдан ажралганидан кейин собиқ эр (хотин)нинг таъминот
олиши
1 2
3
4
собиқ
хотин
ҳомиладорлик
даврида
ва
ўртада
бола
туғилган кундан
бошлаб уч йил
давомида;
ўртадаги ногирон бола
ўн саккиз ёшга тўлгунча
ёки болаликдан I-гуруҳ
ногирони бўлган болага
қараган ёрдамга муҳтож
собиқ хотин (эр);
никоҳдан ажралгунга қадар
ёки
никоҳдан
ажралган
пайтдан бошлаб бир йил
давомида
меҳнатга
лаёқатсиз
бўлиб
қолган
ёрдамга
муҳтож
собиқ
хотин (эр);
никоҳдан
ажралган
пайтдан бошлаб беш
йил
ичида
пенсия
ёшига етган ёрдамга
муҳтож хотин (эр),
агар
эр-хотин
узоқ
вақт
никоҳда
туришган бўлса;
FP&IPH
алимент олувчи томонидан
ёлғон маълумотлар бериш
ёки
қалбаки
ҳужжатлар
тақдим
этиш
оқибатида
алимент ундириш тўғрисида
чиқарилган
суднинг
ҳал
қилув
қарори
бекор
қилинганда;
алимент олувчи томонидан алдаш,
қўрқитиш
ёки
зўрлик
таъсири
остида
тузилган
алимент
тўлаш
тўғрисидаги келишув ҳақиқий эмас
деб топилганда;
алимент
тўланишига
асос
бўлган
суднинг
ҳал
қилув
қарори,
алимент
тўлаш
тўғрисидаги келишув ёки ижро
варақаси
қалбакилиги
факти
суд ҳукми билан аниқланганда.
FP&IPH
алимент
олувчи
ёки
алимент
тўлаши
шарт
бўлган шахс вафот
этганда тугатилади.
меҳнатга
лаёқатсиз, ёрдамга
муҳтож
алимент
олувчи
собиқ
эр
ёки
хотин
янги
никоҳга кирганда;
суд
алимент
олувчининг
меҳнатга
лаёқати
тикланган ёки уни
ёрдамга
муҳтож
бўлмай қолган деб
топганда;
фойдасига алимент
ундирилаётган
бола фарзандликка
олинганда;
бола вояга етганда
ёки вояга етмасдан
туриб тўла муомала
лаёқатига
эга
бўлганда;
Билимингизни синаб кўринг
Вояга
етмаган
болаларнинг
алимент
таъминоти деганда нима
тушунилади?
Алимент
тўловларини
ихтиёрий
тўлаш
деганда
нима
тушунилади?
Вояга
етмаган
болаларга
алимент тўловлари қандай
миқдорда
белгиланади?
Алимент
ундириш
масаласи суд тартибида
қандай
ҳал
қилинади?
Алимент тўлаши шарт
бўлган шахс чет давлатга
кетаётганида алимент
тўла тўлаш тартиби?
Алимент мажбуриятларининг
тугатиш
асосларини
санаб
беринг?
1968
йилнинг
1
октябридан
кейин
туғилган
болаларга нисбатан отаси, деб тахмин қилинаётган
шахс ҳаёт бўлгандагина йўл қўйилиши тушунилади ва
бундай талаблар даъво юритиш тартибида ҳал этилади.
Оталикни суд тартибида белгилаш
1968 йилнинг 1 октябридан кейин туғилган болаларга нисбатан
боланинг отаси, деб тахмин қилинадиган шахс вафот этган тақдирда
манфаатдор шахснинг аризаси билан қўзғатилган иш тушунилади ва
бундай талаб алоҳида иш юритув тартибида кўрилади.
Мазкур
фактни
белгилаш
жарёнида
манфаатдор
шахслар
ўртасида низо (мерос, боқувчисини йўқотганлик каби) келиб чиқса, у
ҳолда ариза судда кўрилмасдан қолдирилади ва манфаатдор шахсларга
умумий асосларда даъво қўзғатиш ҳуқуқлари тушунтирилади.
Оталик фактини белгилаш
1968 йилнинг 1 октябргача туғилган
болаларга нисбатан боланинг отаси
деб тахмин қилинадиган шахс вафот
этган
тақдирдагина
манфаатдор
шахснинг
аризасига
биноан
қўзғатилган иш тушунилади ва бундай
ариза алоҳида иш юритиш тартибида
кўрилади.
Оталикни тан олганлик факти
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ СУДИ ПЛЕНУМИНИНГ
ҚАРОРИ 25.11.2011 й. N 8
СУДЛАР ТОМОНИДАН ОТАЛИКНИ БЕЛГИЛАШГА ОИД ИШЛАРНИ
КЎРИШДА ҚОНУНЧИЛИКНИНГ
ҚЎЛЛАНИЛИШИ ТЎҒРИСИДА
Оила кодексининг 72-моддасига кўра, никоҳда бўлмаган вояга етмаган ота-онадан
бола туғилган ҳолда улар ўн олти ёшга тўлганларидан сўнг оталикни белгилаш
тўғрисида мустақил равишда талаб қўйишга ҳақлидирлар. Шу муносабат билан суд
уларнинг оталикни белгилаш тўғрисидаги аризасини қабул қилишни ФПК 194-
моддасига асосан рад қилишга ҳақли эмас.
