O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI Amaliy matematika va intellektual texnologiyalari fakulteti Dasturlash texnologiyalari fanidan KURS ISHI Sug'urta kompaniyasi axborot tizimini yaratish Toshkent-2023 Mundarija Kirish 1. Sug'urta kompaniyasi axborot tizimini yaratish maqsadi. 1.1.Sug'urta kompaniyasi axborot tizimini loyihalash. 2. Sug'urta kompaniyasining axborot tizimini ishlab chiqish. 2.1. Malumatlar bazasiga bog’lanish kodi. 2.2. Ma'lumotlar bazasiga ulanish. 3. Foydalanuvchi qo'llanmasini ishlab chiqish. Xulosa Ilovalar. Foydalanilgan adabiyotlar Kirish Zamonaviy sharoitda korxonalarni samarali boshqarish kompyuter texnologiyalaridan foydalanmasdan mumkin emas. To'g'ri dasturiy mahsulot va ishlab chiquvchi firmani tanlash birinchi va har qanday kompaniyani avtomatlashtirishning aniq bosqichi hisoblanadi. Avtomatlashtirish har kuni katta rol o'ynaydi ishlab chiqarish faoliyati va insoniyat jamiyati hayoti, uning o'sib borayotgan axborot ehtiyojlarini qondirish. Ushbu ish sug'urta va rivojlanish sohasini o'rganishga bag'ishlangan sug'urta kompaniyasining axborot tizimi. Kurs ishining maqsadi axborot tizimini ishlab chiqishdir sug'urta kompaniyasi. Belgilangan maqsadga erishish uchun quyidagilar belgilandi vazifalar: mavzu sohasini tahlil qilish axborot tizimini loyihalash uchun konfiguratsiyasini ishlab chiqish rivojlanish testini o'tkazish, ish natijalari konfiguratsiyani ishlab chiqishdir. 1. Sug'urta kompaniyasi axborot tizimini yaratish maqsadi Axborot tizimini ishlab chiqishda birinchi qadam mavzu sohasini tahlil qilishdir. Ushbu bosqichda foydalanuvchi so'rovlari tahlil qilinadi, ularga muvofiq axborot tizimini yaratish maqsadi aniqlanadi, axborot ob’yektlari va ularning xususiyatlari tanlanadi, ular loyihalashtirilgan ma'lumotlar bazasining mazmunini aniqlash. "Sug'urta kompaniyasi" axborot tizimini yaratish maqsadi bu sug'urta kompaniyasi mijozlarini hisobga olish, yozuvlarni yuritish, saqlash sug'urta kompaniyasining moliyaviy harakatlari tugallangan axborot tizimidan har qanday foydalanish mumkin. Fuqarolar va ularning mol-mulkini sug'urtalash bilan shug'ullanadigan firmalar nuqtai nazaridan foydalanuvchi, "sug'urta kompaniyasi" axborot tizimi fuqarolarni va ularni sug'urtalash uchun barcha kerakli ma'lumotlarni saqlash mulk, shuningdek uni talabga binoan aniq va vizual shaklda berish, shuningdek, axborot tizimidan foydalanish oson bo'lishi kerak. Sug'urta kompaniyasi - maqsadi bo'lgan yuridik shaxs (tashkilot), boshqa barcha kompaniyalar singari, bu foyda olish. Sug'urta polisini sotib olgan har birimiz (sug'urta qildiruvchi) to'laymiz sug'urta kompaniyasi sug'urta fondini to'ldiradigan mukofot. Shunday qilib, agar kerak bo'lsa, ishonch hosil qilamiz, undan bizga to'liq sug'urta to'lovi to'lanadi. Mijozlar ko'p, badallar ko'p, ammo baxtsiz hodisalar va shunga ko'ra, sug'urta to'lovlari kam. Shuning uchun, agar kimdir sug'urta hodisasi yuz bergan bo'lsa, u quyidagilarni oladi ushbu fondning tovon puli, ba'zan u tomonidan to'langanidan ancha yuqori sug'urta mukofoti. Ya'ni, aslida mablag'larni qayta taqsimlash mavjud: ega bo'lganlarning badallari hech narsa sodir bo'lmadi, biror narsa sodir bo'lganlarga to'lash uchun ketadi. Sug'urta kompaniyasi hujum ehtimolini baholash bilan sug'urta hodisasi va xavfni baholash bilan shug'ullanadi. Hujum ehtimoli qanchalik past holatlari bo'lsa, sug'urta mukofoti qanchalik arzon bo'lsa hujum ehtimoli katta bo'ladi. Straxovaniye - munosabatlar (sug'urta qildiruvchi va sug'urtalovchi o'rtasida) jismoniy va yuridik shaxslarning mulkiy manfaatlarini himoya qilish (sug'urta qildiruvchilar) muayyan hodisalar (sug'urta hodisalari)sodir bo'lganda to'langan mablag'lardan tashkil topgan pul mablag'lari (sug'urta fondlari) hisobidan ular tomonidan sug'urta mukofotlari (sug'urta mukofotlari). Sug'urta (sug'urta ishi) keng ma'noda quyidagilarni o'z ichiga oladi sug'urta faoliyatining turlari (haqiqiy sug'urta yoki birlamchi sug'urta, qayta sug'urtalash, sug'urta tarixiy rivojlanish jarayonida uchta usul ishlab chiqilgan sug'urta mahsulotlarini yaratish-o'z-o'zini sug'urtalash, o'zaro sug'urta, tijorat sug'urtasi. Sug'urtaning iqtisodiy mohiyati sug'urta yaratishdan iborat sug'urtalashga qiziqqan tomonlarning badallari hisobidan mablag'lar va zararni qoplash uchun mo'ljallangan (ko'pincha-ishtirok etuvchi shaxslarda ushbu mablag'larni shakllantirishda). Mumkin bo'lgan zarar tufayli ehtimollik xususiyati (sug'urta xavfi), keyin sug'urta fondi qisqa vaqt ichida qayta taqsimlash sodir bo'ladi. Aytishimiz mumkinki, jabrlangan shaxslarga yetkazilgan zararni qoplash har kimning badallari hisobidan amalga oshiriladi ushbu sug'urta fondlarini shakllantirishda ishtirok etadi. Sug'urta fondini tashkil etishning uchta asosiy shakli mavjud: 1. Quyidagilar uchun yaratilgan markazlashtirilgan sug'urta (zaxira) fondlari byudjet va boshqa davlat mablag'lari hisobvarag'i. Ma'lumotlarni shakllantirish mablag'lar ham tabiiy, ham pul shaklida amalga oshiriladi. 2. O'z-o'zini sug'urtalash yaratish va foydalanish tizimi sifatida xo'jalik yurituvchi sub'ektlar va odamlar tomonidan sug'urta fondlari. Bular markazlashtirilmagan sug'urta fondlari tabiiy va pul mablag'larida yaratiladi shakli. Ushbu mablag'lar vaqtinchalik qiyinchiliklarni yengish uchun mo'ljallangan muayyan ishlab chiqaruvchi yoki shaxsning faoliyati. Asosiy markazlashtirilmagan sug'urta fondlarini shakllantirish manbai korxona yoki shaxsning daromadlari. 3. Haqiqiy sug'urta yaratish va foydalanish tizimi sifatida sug'urta tashkilotlari fondlari manfaatdor shaxslarning sug'urta mukofotlari hisobidan tomonlarni sug'urtalashda. Ushbu mablag'lar mablag'laridan foydalanish amalga oshiriladi vujudga kelgan zararni shartlar va qoidalarga muvofiq qoplash uchun sug'urta. Sug'urta faoliyatini tasniflashda turli xil yondashuvlar mavjud. Dunyoning aksariyat mamlakatlarida sug'urtaning ikki turi mavjud: hayotni sug'urtalash va hayotni sug'urtalash bilan bog'liq bo'lmagan sug'urta turlari. 1.2.Sug'urta kompaniyasi axborot tizimini loyihalash Tashkiliy va texnik tizimlarni loyihalash uchun 20 dan ortiq texnologiyalar va bir necha yuzta vositalar mavjud ushbu jarayonni avtomatlashtirish. Shuning uchun, vaqt omilini hisobga olgan holda, qiyosiy tahlil eng mashhur ikkitasi bilan cheklangan. Kurs ishini bajarishni boshlash uchun quyidagi vazifalar qo'yildi:  Tizimni yaratish uchun Opevserverda ishlash va o'rganib chiqish;  Tizimni yaratish uchun Java dasturlash tilini o'rganib chiqish;  Ma'lumotlar bazasiga bog'lanish, ma'lumotlarni bazadan olish va o'chirish, ma'lumot qidirish va hokazo. Model sintaksisini tekshirish. AllFusion Process Modeler qanday tekshirishni biladi tanlangan metodologiyaning sintaksisi nuqtai nazaridan yaratilgan modellar, diagrammalar orasidagi mos yozuvlar yaxlitligini tekshiradi va bajaradi.To'g'ri modelni yaratishga yordam beradigan bir qator boshqa tekshiruvlar faqat rasm chizish. Shu bilan birga, rasmning asosiy afzalliklari – yaratish qulayligi va ko'rinishi saqlanib qoladi. Uzatish va qayta ishlash mexanizmlarini hujjatlashtirish uchun stimulyatsiya qilingan tizimdagi ma'lumotlar oqim diagrammalaridan foydalanadi. Ma'lumotlar oqimi diagrammalari tavsiflash va axborotni qayta ishlash uchun ishlatiladi. Chiqish ma'lumotlari, shuningdek aniqlash ushbu asarlar o'rtasidagi munosabatlar. Har qanday DFD diagrammasi ishlarni, tashqi ob’yektlarni o'z ichiga olishi mumkin, o'qlar (ma'lumotlar oqimlari) va ma'lumotlar omborlari. Ushbu kurs ishi quyidagilarni hisobga olgan holda ishlab chiqiladi. Birinchi qadam kontekstni yaratishdir diagramma. Kontekst diagrammasi-bu tizimni quyidagicha ifodalovchi model har bir harakat o'zgartiradigan iyerarxik harakatlar to'plami ba'zi ob'yektlar yoki ob’yektlar to'plami. 1-rasm-sug'urta kompaniyasi tizimining kontekst diagrammasi Kontekst diagrammasini 3 funktsional uchun dekompozitsiya qilish bloki. Ma'lumotlarni kiritish Shartnoma tuzish Hisobotni shakllantirish Shuningdek, dekompozitsiya yana bir "ma'lumotlar bazasi" blokini o'z ichiga oladi, unda barcha kiruvchi ma'lumotlar kiritiladi. 2-rasm-kontekst diagrammasining parchalanishi Keyingi qadam kompozitsiya diagrammasini yaratishda ma'lumotlar bazasi ma'lumotlarini ko'rsatadigan konfiguratsiyalar (3-rasm). Diagrammada ma'lumotnomalar, hujjatlar va registrlar mavjud. 3-rasm-omborni hisobga olish tizimining diagrammasi Biznes jarayonlarini modellashtirish jarayonida o'rganilgan va ishlab chiqilgan belgisi. 2. Sug'urta kompaniyasining axborot tizimini ishlab chiqish Sug'urta kompaniyasining axborot tizimini ishlab chiqishda foydalanuvchilar ma'lumotlarni kiritadilar, ular qayta ishlanadi va natijalar olinadi. Konfigurator rejimi ishlab chiquvchilar tomonidan va ma'lumotlar bazasi ma'murlari tomonidan qo'llaniladi. Aynan shu rejim taqdim etadi mavjudini o'zgartirish yoki yaratish uchun zarur bo'lgan vositalar yangi konfiguratsiya. Ushbu bo'limda axborot ishlab chiqiladi tizimlar va uning sinovlari "rivojlanish" bo'limida taqdim etiladi foydalanuvchi qo'llanmalari". Shuning uchun, rivojlanish uchun biz konfigurator yaratishimiz kerak "sug'urta kompaniyasi". Keyinchalik, biz konfiguratorni ochamiz va quyi tizimni yaratamiz. Berilayotgan oynaga login va parolni kiritib Kirish tugmasini bosamiz. Sug'urta kompaniyasi axborot tizimi uchun ma'lumotlar bazasi yaratilgan. Bunda foydalanuvchining «To'liq nomi», «Tug'ilgan sana», «Sug'urtalangan mashina», «Sug'urta summasi», «Sug'urta meddati» nomli maydonlari mavjud. Berilgan oynada «Saqlash», «Taxrirlash», «O'chirish», «Qidirish» tugmalari mavjud. Bu tugma yordamida kiritilgan sug'urta qilinayotgan jismoniy shaxsning ma'lumotlarini saqlaymiz. Berilgan oynada sug'urta kompaniyasi axborot tizimidan jismoniy shaxslarning ma'lumotlarini o'chirishimiz yoki ma'lumotlariga o'zgartirish kiritishimiz mumkin. 2.1.Malumatlar bazasiga bog’lanish kodi: public Connection getConnection() { Connection conn; try { conn = DriverManager.getConnection("jdbc:mysql://localhost/grafik", "root", "1234"); return conn; } catch (Exception ex) { System.out.print("Error" + ex.getMessage()); return null; } } Malumotlarni bazadan olish public ObservableList<Grafika_class> getGrafika_classList() { ObservableList<Grafika_class> bookList = FXCollections.observableArrayList(); Connection conn = getConnection(); String query = "SELECT * FROM insuranceschedule"; Statement st; ResultSet rs; try { st = conn.createStatement(); rs = st.executeQuery(query); Grafika_class garfik; while (rs.next()) { garfik = new Grafika_class(rs.getInt(1), rs.getString(2), rs.getString(3), rs.getString(4), rs.getString(5), rs.getString(6)); bookList.add(garfik); } } catch (Exception ex) { ex.printStackTrace(); } return bookList; } Bazadan malumot o’chirish @FXML void onBtnOchirish(ActionEvent event) { String ochir = "DELETE FROM insuranceschedule WHERE ID=?"; try { con = DriverManager.getConnection("jdbc:mysql://localhost/grafik", "root", "1234"); pst = con.prepareStatement(ochir); pst.setString(1, tfId.getText()); pst.executeUpdate(); JOptionPane.showMessageDialog(null, "Reference deleted!"); tfId.setText(""); tfFullName.setText(""); tfAge.setText(""); tfInseredProduct.setText(""); tfSumInsered.setText(""); tfLifetime.setText(""); } catch (Exception ex) { JOptionPane.showMessageDialog(null, ex); } showGrafika_class(); } Malumot kiritish @FXML void onBtnSaqlash(ActionEvent event) { try { String saqlash = "INSERT INTO `insuranceschedule`(`id`, `fullName`, `age`, `inseredProduct`, `sumInsered`, `lifetime`) VALUES (?,?,?,?,?,?)"; con = DriverManager.getConnection("jdbc:mysql://localhost/grafik", "root", "1234"); pst = con.prepareStatement(saqlash); pst.setString(1, null); pst.setString(2, tfFullName.getText()); pst.setString(3, tfAge.getText()); pst.setString(4, tfInseredProduct.getText()); pst.setString(5, tfSumInsered.getText()); pst.setString(6, tfLifetime.getText()); pst.executeUpdate(); JOptionPane.showMessageDialog(null, "Information saved!"); tfId.setText(""); tfFullName.setText(""); tfAge.setText(""); tfInseredProduct.setText(""); tfSumInsered.setText(""); tfLifetime.setText(""); } catch (Exception ex) { JOptionPane.showMessageDialog(null, ex); } showGrafika_class(); } Kiritilgan malumotni update qilish @FXML void onBtnTaxrirlash(ActionEvent event) { try { update(); JOptionPane.showMessageDialog(null, "Reference has changed!"); } catch (Exception ex) { JOptionPane.showMessageDialog(null, " There may be an error connecting to the base!\n" + ex); } showGrafika_class(); } public void update() { String query = "UPDATE insuranceschedule SET fullName='" + tfFullName.getText() + "',age='" + tfAge.getText() + "',inseredProduct='" + tfInseredProduct.getText() + "',sumInsered='" + tfSumInsered.getText() + "',lifetime='" + tfLifetime.getText() + "' WHERE id=" + tfId.getText() + ""; updateMethod(query); showGrafika_class(); } public void updateMethod(String ozgar) { Connection con = getConnection(); Statement st; try { st = con.createStatement(); st.executeUpdate(ozgar); } catch (Exception ex) { JOptionPane.showMessageDialog(null, ex); } } Malumot qidirish @FXML void onBtnQidirish(ActionEvent event) { try { System.out.println(tfId.getText()); String query = "SELECT * FROM insuranceschedule WHERE id=?"; System.out.println(query); con = DriverManager.getConnection("jdbc:mysql://localhost/grafik", "root", "1234"); pst = con.prepareStatement(query); pst.setString(1, tfId.getText()); var res = pst.executeQuery(); while (res.next()) { if (res.getString(2) == null) { JOptionPane.showMessageDialog(null, tfId.getText() + " user does not exist"); } else { tfId.setText(res.getString("id")); tfFullName.setText(res.getString(2)); tfAge.setText(res.getString(3)); tfInseredProduct.setText(res.getString(4)); tfSumInsered.setText(res.getString(5)); tfLifetime.setText(res.getString(6)); JOptionPane.showMessageDialog(null, "User found!"); } } } catch (Exception ex) { System.out.println(ex); JOptionPane.showMessageDialog(null, ex); } showGrafika_class(); } 2.2. Ma'lumotlar bazasiga ulanish. mysql> show databases; +--------------------+ | Database | +--------------------+ | information_schema | | mysql | | performance_schema | | sakila | | stiudents | | sys | | world | +--------------------+ 7 rows in set (0.19 sec) mysql> create database Grafik; Query OK, 1 row affected (0.09 sec) mysql> show databases; +--------------------+ | Database | +--------------------+ | grafik | | information_schema | | mysql | | performance_schema | | sakila | | stiudents | | sys | | world | +--------------------+ 8 rows in set (0.00 sec) mysql> use grafik Database changed mysql> create table InsuranceSchedule( id Integer(5) primary key auto_increment,fullName varchar(100) not null ,age date not null , -> inseredProduct varchar(100) not null ,sumInsered Integer(10) not null,lifetime Integer(5) not null); Query OK, 0 rows affected, 3 warnings (0.16 sec) mysql> insert into InsuranceSchedule(fullName,age,inseredProduct,sumInsered,lifetime) values('Axmadullayev Islom','1978-10-12', -> 'Nexia','75000000','12'); Query OK, 1 row affected (0.03 sec) mysql> show tables; +-------------------+ | Tables_in_grafik | +-------------------+ | insuranceschedule | +-------------------+ 1 row in set (0.06 sec) mysql> select * from insuranceschedule; +----+--------------------+------------+----------------+------------+----------+ | id | fullName | age | inseredProduct | sumInsered | lifetime | +----+--------------------+------------+----------------+------------+----------+ | 1 | Axmadullayev Islom | 1978-10-12 | Nexia | 75000000 | 12 | +----+--------------------+------------+----------------+------------+----------+ 1 row in set (0.02 sec) ILOVA Qo’shimch classlar public class Grafika_class { private Integer id; private String fullName; private String age; private String inseredProduct; private String sumInsered; private String lifetime; public Grafika_class(Integer id, String fullName, String age, String inseredProduct, String sumInsered, String lifetime) { this.id = id; this.fullName = fullName; this.age = age; this.inseredProduct = inseredProduct; this.sumInsered = sumInsered; this.lifetime = lifetime; } public Integer getId() { return id; } public void setId(Integer id) { this.id = id; } public String getFullName() { return fullName; } public void setFullName(String fullName) { this.fullName = fullName; } public String getAge() { return age; } public void setAge(String age) { this.age = age; } public String getInseredProduct() { return inseredProduct; } public void setInseredProduct(String inseredProduct) { this.inseredProduct = inseredProduct; } public String getSumInsered() { return sumInsered; } public void setSumInsered(String sumInsered) { this.sumInsered = sumInsered; } public String getLifetime() { return lifetime; } public void setLifetime(String lifetime) { this.lifetime = lifetime; } } Xulosa Kurs ishi davomida biz tanish ob’yektlar bilan ishladik, bular ma'lumotnomalar, hujjatlar, doimiylar, jamg'arma registrlari, shuningdek biz yangi - biznes jarayonlari, vazifalar bilan tanishdik. Maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar hal qilindi: 1. Mavzu maydoni tasvirlangan. 2. Mavzu bo'yich axborot tizimining dizayni ishlab chiqildi. 3. Tizimda sug'urta kompaniyasining axborot tizimi ishlab chiqildi. 4. Tizimni batafsil sinovdan o'tkazish amalga oshirildi. Amalga oshirilgan ishlar natijasida sug'urta tizimi ishlab chiqildi. Buning uchun mavzu sohasi o'rganilib, quyidagilar bilan hal qilindi biznes jarayonlarini modellashtirish qanday vosita bo'ladi. Natijada, ushbu kurs ishining maqsadi quyidagicha edi barcha vazifalarga erishildi va hal qilindi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI 1. Vendrov A. M. dasturiy ta'minotni loyihalash iqtisodiy axborot tizimlari: darslik. 2- nashr., qayta ko'rib chiqilgan. va qo'shing.– M.: Moliya va statistika, 2006. 544 s: il. 2. Jelezko, B. A. biznes jarayonlarini qayta qurish: darslik. Nafaqa oliy o'quv yurtlari uchun/ B. A. Jelezko, T. A. Yermakova, L. P. Volodko; tahririda B. A. Jelezko. - Mn.: Kitob uyi, 2006 yil. 216 s. 3. Burtsev V. V. ichki nazorat tizimini tashkil etish tijorat tashkiloti. M.: Imtihon, 2000 Yil. 4. RUGOST-GOST bo'yicha hujjatlarni ishlab chiqish [elektron resurs]: kirish rejimi: http://www.rugost.com. 5. Krutyakova T. L. " asosiy vositalar: buxgalteriya hisobi va soliq buxgalteriya hisobi " [matn]: Aisi Group 2007 yil. 6. Zykov S. axborot tizimlarini loyihalash asoslari [Matn], nashriyot oliy iqtisodiyot maktabi uyi. 2012 yil 7. Kuper A. Interfeysi. Dizayn va o'zaro ta'sir asoslari (to'rtinchi nashr) [matn], 2017 yil. 8. "Dizayn" bo'yicha o'quv qo'llanma inflar 9. Axborot tizimlari / Petrov V. N.-Sankt-Peterburg.: Piter, 2003 yil. – 688 s: il. 10. Iqtisodiyotdagi axborot tizimlari va texnologiyalari: darslik. – 2-nashr., qo'shish va qayta ishlash/ T. P. Baranovskaya, V. I. Loyko, M. I. Semyonov, A. I. Trubilin; tahririda V. I. Loyko. - M.: Moliya va statistika, 2003. 416 s.: il. 11. Sinetskiy B. I. tijorat faoliyati asoslari: darslik. – M.: Yurist, 2000 Yil. 659 s. 12. Smirnova G. N., iqtisodiy axborot dizayni tizimlar: darslik / G. N. Smirnova, A. A. Sorokin, yu. f. Telnov ; umumiy tahrir. Y. F. Telnov Tomonidan. - M.: Moliya va statistika, 2001. 512 s. 13. Buxgalteriya nazariyasi: darslik / V. V. Borodina, N. P. Rodionova Tomonidan Yaratilgan. - M.: ID "forum": infra-m, 2010 yil. 128 s.: il. – (Oliy ma'lumot)