Suyuqlikli bosim o‘lchash asboblari

Yuklangan vaqt

2024-07-23

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

65,1 KB


Suyuqlikli bosim o‘lchash asboblari Reja: 1. Suyuqlikli bosim o’lchash asboblari haqida tushuncha. 2. Ikki naychali monometr. 3. Qalqovichli difmonometr. Suyuqlikli bosim o’lchash asboblarining ishlash prinsipi o’lchanayotgan bosimning suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi bilan muvozanatlashishiga asoslangan. Asboblar turli ishchi suyuqliklar, ko‘pincha simob, transformator moyi, suv va spirt bilan toidiriladi. Asboblarda tutash idishlar prinsipi q o ilanadi. Ularda ishchi suyuqlik sathlari ular ustidagi bosim teng boiganda mos tushadi, bosim teng boim aganda esa suyuqlik sathi shunday holatni egallaydiki, bir idishdagi ortiqcha bosim boshqa idishdagi suyuqlikning ortiqcha ustunining gidrostatik bosimi bilan m uvozanatlashtiriladi. Ko‘pgina suyuqlikli manom etrlar ishchi suyuqlik ko‘rinadigan sathga ega. O‘sha sath bo‘yicha ko‘rsatishlarni bevosita yozib olish mumkin. Shunday suyuqlikli asboblar guruhi borki, ularda ishchi suyuqlikning sathi bevosita ko‘rinib turmaydi. Sathning o‘zgarishi qalqovichning siljishiga yoki boshqa qurilmatasniflarining o‘zgarishiga olib keladi. Bu tasniflar yo raqamli qurilmalar yordamida oichanayotgan kattalikning bevosita ko‘rsatishini, yoki uning qiymatini o‘zgartirish va masofaga uzatishni ta’minlaydi. Qiymatini o‘zgartirish va masofaga uzatishni ta’minlaydi. Suyuqlikli asboblarning ba’zi turlarini ko‘rib chiqamiz. Ikki naychali manometr. Bosim, siyraklanish va bosimlar farqini oichash uchun sathi ko‘rinadigan ikki naychali U- Suyuqlikli bosim o‘lchash asboblari Reja: 1. Suyuqlikli bosim o’lchash asboblari haqida tushuncha. 2. Ikki naychali monometr. 3. Qalqovichli difmonometr. Suyuqlikli bosim o’lchash asboblarining ishlash prinsipi o’lchanayotgan bosimning suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi bilan muvozanatlashishiga asoslangan. Asboblar turli ishchi suyuqliklar, ko‘pincha simob, transformator moyi, suv va spirt bilan toidiriladi. Asboblarda tutash idishlar prinsipi q o ilanadi. Ularda ishchi suyuqlik sathlari ular ustidagi bosim teng boiganda mos tushadi, bosim teng boim aganda esa suyuqlik sathi shunday holatni egallaydiki, bir idishdagi ortiqcha bosim boshqa idishdagi suyuqlikning ortiqcha ustunining gidrostatik bosimi bilan m uvozanatlashtiriladi. Ko‘pgina suyuqlikli manom etrlar ishchi suyuqlik ko‘rinadigan sathga ega. O‘sha sath bo‘yicha ko‘rsatishlarni bevosita yozib olish mumkin. Shunday suyuqlikli asboblar guruhi borki, ularda ishchi suyuqlikning sathi bevosita ko‘rinib turmaydi. Sathning o‘zgarishi qalqovichning siljishiga yoki boshqa qurilmatasniflarining o‘zgarishiga olib keladi. Bu tasniflar yo raqamli qurilmalar yordamida oichanayotgan kattalikning bevosita ko‘rsatishini, yoki uning qiymatini o‘zgartirish va masofaga uzatishni ta’minlaydi. Qiymatini o‘zgartirish va masofaga uzatishni ta’minlaydi. Suyuqlikli asboblarning ba’zi turlarini ko‘rib chiqamiz. Ikki naychali manometr. Bosim, siyraklanish va bosimlar farqini oichash uchun sathi ko‘rinadigan ikki naychali U-
simon manometrlardan, vakuumm etrlardan va difmanometrlardan foydalaniladi. Bunday manometrning prinsipial sxemasi 3 .1 -rasmda tasvirlangan. Ikki tik tutash naycha 1 va 2 metall yoki yog‘och asos 3 ga mahkamlangan b o iib , unga shkala 4 o‘rnatilgan. Agar naychaning ochiq qismidagi suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi ikkinchi qismidagi bosim bilan mos kelsa, asbobda suyuqlik ustuni balandliklari bir xil holatda boiadi. Shunga asoslanib, quyidagi ifodani yozish mumkin: bu yerda: Rmut — oichanayotgan bosim, Pa; Ratm — atmosfera bosimi, Pa; S— naycha ko‘ndalang kesimining yuzi, m2; N — suyuqlik sathining (ustun uzunligining) farqi, m; ρ — suyuqlikning zichligi, kg/m3; ρ1 — manometrdagi suyuqlik ustidagi muhitning zichligi, kg/m3; g — erkin tushish tezlanishi, m/s2. simon manometrlardan, vakuumm etrlardan va difmanometrlardan foydalaniladi. Bunday manometrning prinsipial sxemasi 3 .1 -rasmda tasvirlangan. Ikki tik tutash naycha 1 va 2 metall yoki yog‘och asos 3 ga mahkamlangan b o iib , unga shkala 4 o‘rnatilgan. Agar naychaning ochiq qismidagi suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi ikkinchi qismidagi bosim bilan mos kelsa, asbobda suyuqlik ustuni balandliklari bir xil holatda boiadi. Shunga asoslanib, quyidagi ifodani yozish mumkin: bu yerda: Rmut — oichanayotgan bosim, Pa; Ratm — atmosfera bosimi, Pa; S— naycha ko‘ndalang kesimining yuzi, m2; N — suyuqlik sathining (ustun uzunligining) farqi, m; ρ — suyuqlikning zichligi, kg/m3; ρ1 — manometrdagi suyuqlik ustidagi muhitning zichligi, kg/m3; g — erkin tushish tezlanishi, m/s2.
Demak Agar manometrdagi suyuqlik ustida gaz boisa, u holda: Suyuqlik ustuni balandligini topish uchun ikki marta ustun balandliklarini hisoblab chiqish (bir tirsakdagi kamayishini, ikkinchisida esa ko‘payishini) va ularning qiymatini qo‘shish lozim, ya’ni H=h1+h2 Bosimlar farqini (o‘zgarishini) oichashda suyuqlikli differensial ikki naychali manometrning bir tirsagiga (musbat) katta bosim, ikkinchi tirsagiga esa (manfiy) kichik bosim beriladi. Musbat va manfiy tirsaklardagi suyuqlik sathining farqi oichanayotgan bosimlar farqiga mutanosib (AR): M anom etrlarda ish suyuqligi kapillar kuchlarning ta ’siridan xalos b o iish uchun ichki diametri 8 ... 10 mm boigan shisha naychalardan foydalaniladi. Agar ishchi suyuqlik sifatida spirt olinsa, naychalarning diametrini kamaytirish mumkin. Ikki naychali manometrlardagi xatoliklar manbayi mahalliy erkin tushish tezlanishi g ning hisobiy qiymatidan chetga chiqishi, ish suyuqligi va o‘lchanayotgan m uhitning zichligi p ham P,, h, va h2 balandliklam o‘lchashdagi xatolardan iborat. Ularning ko‘rsatish xatosi 20°C haroratda 2 mm dan oshmaydi. Ular noagressiv suyuqlik va gazlarning ortiqcha bosimi va siyraklanishini 0...10 kPa chegaralarda o ‘lchash uchun moijallangan. M azkur asboblardan bosimlar farqini oichashda difm anom etr sifatida foydalanish mumkin. Demak Agar manometrdagi suyuqlik ustida gaz boisa, u holda: Suyuqlik ustuni balandligini topish uchun ikki marta ustun balandliklarini hisoblab chiqish (bir tirsakdagi kamayishini, ikkinchisida esa ko‘payishini) va ularning qiymatini qo‘shish lozim, ya’ni H=h1+h2 Bosimlar farqini (o‘zgarishini) oichashda suyuqlikli differensial ikki naychali manometrning bir tirsagiga (musbat) katta bosim, ikkinchi tirsagiga esa (manfiy) kichik bosim beriladi. Musbat va manfiy tirsaklardagi suyuqlik sathining farqi oichanayotgan bosimlar farqiga mutanosib (AR): M anom etrlarda ish suyuqligi kapillar kuchlarning ta ’siridan xalos b o iish uchun ichki diametri 8 ... 10 mm boigan shisha naychalardan foydalaniladi. Agar ishchi suyuqlik sifatida spirt olinsa, naychalarning diametrini kamaytirish mumkin. Ikki naychali manometrlardagi xatoliklar manbayi mahalliy erkin tushish tezlanishi g ning hisobiy qiymatidan chetga chiqishi, ish suyuqligi va o‘lchanayotgan m uhitning zichligi p ham P,, h, va h2 balandliklam o‘lchashdagi xatolardan iborat. Ularning ko‘rsatish xatosi 20°C haroratda 2 mm dan oshmaydi. Ular noagressiv suyuqlik va gazlarning ortiqcha bosimi va siyraklanishini 0...10 kPa chegaralarda o ‘lchash uchun moijallangan. M azkur asboblardan bosimlar farqini oichashda difm anom etr sifatida foydalanish mumkin.