TABIATNI MUHOFAZA QILISHNING HUQUQIY ASOSLARI

Yuklangan vaqt

2024-03-06

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

21

Faytl hajmi

3,8 MB


11-sinf Davlat va huquq asoslari TABIATNI MUHOFAZA QILISHNING HUQUQIY ASOSLARI 11-sinf Davlat va huquq asoslari TABIATNI MUHOFAZA QILISHNING HUQUQIY ASOSLARI BUGUN DARSDA QUYIDAGILAR BILAN TANISHASIZ! O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi ekologiya huquqining asosiy manbayi. Ekologiya huquqining maqsad-vazifalari va asosiy tamoyillari. BUGUN DARSDA QUYIDAGILAR BILAN TANISHASIZ! O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi ekologiya huquqining asosiy manbayi. Ekologiya huquqining maqsad-vazifalari va asosiy tamoyillari. Ekologiya so’zi “eko ”- uy , turar –joy,“logos” fan so’zlaridan olingan bo’lib , u atrof- muhitning buzilishi va bunga sabab bo’lgan omillar, muhit halokatini oldini olish chora – tadbirlarini ishlab chiqish borasidagi bilimlarini targ’ib etish asoslairni o’rganadi . EKOLOGIYA Ekologiya so’zi “eko ”- uy , turar –joy,“logos” fan so’zlaridan olingan bo’lib , u atrof- muhitning buzilishi va bunga sabab bo’lgan omillar, muhit halokatini oldini olish chora – tadbirlarini ishlab chiqish borasidagi bilimlarini targ’ib etish asoslairni o’rganadi . EKOLOGIYA Ekologik madaniyat – bu atrof-muhit to’g’risida chuqur bilimga , tabiatni asrash tuyg’usiga ega bo’lish, o’simliklar hamda hayvonlarga nisbatan g’amxo’rlik ko’rsatishga, tabiat zahiralaridan oqilona foydalanish ularni ko’paytirish borasida qayg’urishga qaratilgan amaliy faoliyatning yuksak ko’rsatkichidir. EKOLOGIK MADANIYAT Ekologik madaniyat – bu atrof-muhit to’g’risida chuqur bilimga , tabiatni asrash tuyg’usiga ega bo’lish, o’simliklar hamda hayvonlarga nisbatan g’amxo’rlik ko’rsatishga, tabiat zahiralaridan oqilona foydalanish ularni ko’paytirish borasida qayg’urishga qaratilgan amaliy faoliyatning yuksak ko’rsatkichidir. EKOLOGIK MADANIYAT Inson yer yuzida paydo bo‘lgandan buyon tabiat bilan chambarchas bog‘liq holda rivojlanib kelmoqda. Tabiat insonga hayot uchun zarur bo’lgan oziq-ovqat, kiyim-kechak, boshpana berish bilan birgalikda dori-darmon manbai bo‘lib xizmat qilmoqda.Kishilik jamiatining vujudga kelishi bilan insoning tabiiy resurslardan foydalanishi cheksiz ortib bormoqda. TABIATNI ASRANG Inson yer yuzida paydo bo‘lgandan buyon tabiat bilan chambarchas bog‘liq holda rivojlanib kelmoqda. Tabiat insonga hayot uchun zarur bo’lgan oziq-ovqat, kiyim-kechak, boshpana berish bilan birgalikda dori-darmon manbai bo‘lib xizmat qilmoqda.Kishilik jamiatining vujudga kelishi bilan insoning tabiiy resurslardan foydalanishi cheksiz ortib bormoqda. TABIATNI ASRANG “Qizil kitob” deb atalishiga sabab ,,Qizil kitob”ogohlik belgisi. Qizil rang –xavotirlik belgisi. “Avesto’’ kitobida atrof muhitni muhofaza qilish, umuman barcha ekologik omillarni (suv,havo,olov,tuproq) asrash masalalariga alohida e’tibor beriladi. Bu asar nafaqat jahon madaniyatiga katta hissa qo’shgan, shu bilan birga unda atrof muhitni muhofaza qilishga ham katta e’tibor beriladi . QIZIL KITOB “Qizil kitob” deb atalishiga sabab ,,Qizil kitob”ogohlik belgisi. Qizil rang –xavotirlik belgisi. “Avesto’’ kitobida atrof muhitni muhofaza qilish, umuman barcha ekologik omillarni (suv,havo,olov,tuproq) asrash masalalariga alohida e’tibor beriladi. Bu asar nafaqat jahon madaniyatiga katta hissa qo’shgan, shu bilan birga unda atrof muhitni muhofaza qilishga ham katta e’tibor beriladi . QIZIL KITOB Abu Nasr Forobiy , Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sinolar o’z asarlarida tabiatga oid juda ko’plab ma’lumotlar berganlar. Bu ma’lumotlarda ekologik muammolar haqida ham ancha fikrlar bildirilgan. Bizning ajdodlarimiz o’z davrlarida tabiatning bir butunligiga, uning barqarorligini asrashga va shuningdek, ekologik ta’lim va tarbiyaga, ayniqsa yoshlar ongida ekologik g’oyalarni shakillantirishga nihoyatda katta e’tibor berganlar. BUYUKLARDAN Abu Nasr Forobiy , Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sinolar o’z asarlarida tabiatga oid juda ko’plab ma’lumotlar berganlar. Bu ma’lumotlarda ekologik muammolar haqida ham ancha fikrlar bildirilgan. Bizning ajdodlarimiz o’z davrlarida tabiatning bir butunligiga, uning barqarorligini asrashga va shuningdek, ekologik ta’lim va tarbiyaga, ayniqsa yoshlar ongida ekologik g’oyalarni shakillantirishga nihoyatda katta e’tibor berganlar. BUYUKLARDAN EKALOGIYA NIMADAN AZIYAT CHEKMOQDA? Muammolar nomi Orol dengizining qurishi Azon qatlamining yemirilishi Atmosferani ifloslanishi Kimyo sanoati taraqqiyotini rivojlanishi Global isish O’rmonlarning ko’p kesilishi EKALOGIYA NIMADAN AZIYAT CHEKMOQDA? Muammolar nomi Orol dengizining qurishi Azon qatlamining yemirilishi Atmosferani ifloslanishi Kimyo sanoati taraqqiyotini rivojlanishi Global isish O’rmonlarning ko’p kesilishi Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona Munosabatda bo‘lishga majburdirlar. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 50-modda Ekologiya huquqining manbalari deganda, atrof- muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va aholining ekologik xavfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga xizmat qiladigan qonun hujjatlari tushuniladi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi ekologiya huquqining asosiy manbayi hisoblanadi. KONSTITUTSIYADA Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona Munosabatda bo‘lishga majburdirlar. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 50-modda Ekologiya huquqining manbalari deganda, atrof- muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va aholining ekologik xavfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga xizmat qiladigan qonun hujjatlari tushuniladi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi ekologiya huquqining asosiy manbayi hisoblanadi. KONSTITUTSIYADA Yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi Hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 55-modda Konstitutsiyamizda shaxs, jamiyat va davlat o‘rtasidagi munosabatlarning ijtmoiy, iqtisodiy, siyosiy-huquqiy, madaniy-ma’rifiy sohalaridagi asoslari mustahkamlangan bo‘lib, u atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish bo‘yicha davlat-huquqiy mexanizmini shakllantirishda ham muhim ahamiyatga ega. KONSTITUTSIYADA Yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi Hamda boshqa tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 55-modda Konstitutsiyamizda shaxs, jamiyat va davlat o‘rtasidagi munosabatlarning ijtmoiy, iqtisodiy, siyosiy-huquqiy, madaniy-ma’rifiy sohalaridagi asoslari mustahkamlangan bo‘lib, u atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish bo‘yicha davlat-huquqiy mexanizmini shakllantirishda ham muhim ahamiyatga ega. KONSTITUTSIYADA Konstitutsiyaning «Jamiyatning iqtisodiy negizlari» bobining moddalarida mulk huquqining mazmuni e’tirof etilishi bilan bir qatorda, mulkdan foydalanish huquqiga ega bo‘lgan jismoniy va yuridik shaxslarning xo‘jalik va ishlab chiqarish jarayonida atrof muhitga ziyon yetkazmasligi, ya’ni ularning ekologik majburiyatlari mustahkamlanadi. KONSTITUTSIYADA Konstitutsiyaning «Jamiyatning iqtisodiy negizlari» bobining moddalarida mulk huquqining mazmuni e’tirof etilishi bilan bir qatorda, mulkdan foydalanish huquqiga ega bo‘lgan jismoniy va yuridik shaxslarning xo‘jalik va ishlab chiqarish jarayonida atrof muhitga ziyon yetkazmasligi, ya’ni ularning ekologik majburiyatlari mustahkamlanadi. KONSTITUTSIYADA Suvdagi sinoat Odam tanasining 70 foizi, Yer sharining 71 foizi, o’simliklarning 90 foizi suvdan iborat. Mashhur suv osti tadqiqotchisi Jak Iv Kusto: “Yer –umumiy uyimiz, suv esa, uning qon tomiridir”, deb aytgan. Bilamizki, tomirida oqayotgan qon buzilsa, vujud kasallanadi, inson og’ir ahvolga tushadi. Borimiz va borlig’imiz bevosita suvga bog’liq. Shunday ekan, bu bebaho ne’matni kelgusi avlodlarga bezavol yetkazish har birimiz uchun muqaddas burch. SUVNI ASRANG! Suvdagi sinoat Odam tanasining 70 foizi, Yer sharining 71 foizi, o’simliklarning 90 foizi suvdan iborat. Mashhur suv osti tadqiqotchisi Jak Iv Kusto: “Yer –umumiy uyimiz, suv esa, uning qon tomiridir”, deb aytgan. Bilamizki, tomirida oqayotgan qon buzilsa, vujud kasallanadi, inson og’ir ahvolga tushadi. Borimiz va borlig’imiz bevosita suvga bog’liq. Shunday ekan, bu bebaho ne’matni kelgusi avlodlarga bezavol yetkazish har birimiz uchun muqaddas burch. SUVNI ASRANG! SIZ QANDAY SUV HAVZALARINI KO’RGANSIZ? Chashma Suv havzalari Buloqlar Ko‘llar Dengizlar Okeanlar Daryolar SIZ QANDAY SUV HAVZALARINI KO’RGANSIZ? Chashma Suv havzalari Buloqlar Ko‘llar Dengizlar Okeanlar Daryolar O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev BMT 72-sessiyasida (2017- yil 18-20 sentabr) Orolning qurib ketishi faqatgina uning atrofida joylashgan hududlar emas, butun dunyo iqlimiga salbiy ta’sir etashi. Shuning uchun Orolni saqlab qolish dunyo ahamiyatidagi muammoligini aytib, Yurtboshimiz Orol muammosini jahon hamjamiyati e’tiboriga yetkazdilar . OROL MUAMMOSI O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev BMT 72-sessiyasida (2017- yil 18-20 sentabr) Orolning qurib ketishi faqatgina uning atrofida joylashgan hududlar emas, butun dunyo iqlimiga salbiy ta’sir etashi. Shuning uchun Orolni saqlab qolish dunyo ahamiyatidagi muammoligini aytib, Yurtboshimiz Orol muammosini jahon hamjamiyati e’tiboriga yetkazdilar . OROL MUAMMOSI -atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishga oid tamoyillar; Tabiat va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar juda xilma-xil va murakkab bo‘lganligi uchun ham ekologiya huquqining tamoyillarini quyidagi tizimlarga bo‘lishadi: -davlat va huquqning umumiy tamoyillari; -tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan tamoyillar. EKOLOGIYA -atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishga oid tamoyillar; Tabiat va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar juda xilma-xil va murakkab bo‘lganligi uchun ham ekologiya huquqining tamoyillarini quyidagi tizimlarga bo‘lishadi: -davlat va huquqning umumiy tamoyillari; -tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan tamoyillar. EKOLOGIYA Еkologiya huquqi tabiat va jamiyat tizimida paydo bo‘ladigan ekologik-huquqiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan keng qamrovli va ko‘p tarmoqli huquq sohalaridan biri bo‘lib, tabiat bilan jamiyat o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tomondan tartibga solishni o‘rganuvchi fandir. Ekologik munosabatlar tizimida tabiiy resurslar, ya’ni yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosidan foydalanish keng va muhim o‘rinni egallaydi. EKOLOGIYA HUQUQINING MAQSAD-VAZIFALARI VA ASOSIY TAMOYILLARI Еkologiya huquqi tabiat va jamiyat tizimida paydo bo‘ladigan ekologik-huquqiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan keng qamrovli va ko‘p tarmoqli huquq sohalaridan biri bo‘lib, tabiat bilan jamiyat o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tomondan tartibga solishni o‘rganuvchi fandir. Ekologik munosabatlar tizimida tabiiy resurslar, ya’ni yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosidan foydalanish keng va muhim o‘rinni egallaydi. EKOLOGIYA HUQUQINING MAQSAD-VAZIFALARI VA ASOSIY TAMOYILLARI HAVO NIMALAR TA’SIRIDA ZAHARLANADI? HAVO NIMALAR TA’SIRIDA ZAHARLANADI? Test savollari 1.Atrof-muhit to’g’risida chuqur bilimga,tabiatni asrash tuyg’usiga ega bo’lish,o’simliklar va hayvonlarga g’amxo’rlik ko’rsatish,tabiat zahiralaridan oqilona foydalanish,ularni ko’paytirish uchun qayg’urish xususiyati nima deb ataladi ? A) Ekologik madaniyat B) Huquqiy madaniyat C) Madaniy meros D) Madaniy yodgorlik 2.”Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida.”gi Qonun qachon qabul qilingan? A) 1992 yil 8- dekabr B) 1992 yil 10-dekabr C) 1992 yil 9-dekabr D) 1992 yil 19-dekabr 3.Tabiatga muhabbat nimadan boshlanadi? A) Tabiatni tushunishdan B) Uning go’zalliklarini anglashdan C) Tabiat bilan munosabatga kirishishdan D) A,B,C javoblari 4.Orolni asrash muammosi g’oyaning turlaridan qaysi biriga taalluqli? A) ilmiy g’oya B) Umumbashariy g’oya C) Siyosiy g’oya D) Falsafiy g’oya 5.Ekologiyaga oid qanday ishlar amalga oshirildi ? A) “Ekologik ta’lim-tarbiya konsepsiyasi”ishlab chiqildi B) “Ekosan” jamg’armasi tuzildi C) O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ekologiyaga oid ko’plab hujjatlari qabul qilindi D) Barcha javoblar to’g’ri TEST Test savollari 1.Atrof-muhit to’g’risida chuqur bilimga,tabiatni asrash tuyg’usiga ega bo’lish,o’simliklar va hayvonlarga g’amxo’rlik ko’rsatish,tabiat zahiralaridan oqilona foydalanish,ularni ko’paytirish uchun qayg’urish xususiyati nima deb ataladi ? A) Ekologik madaniyat B) Huquqiy madaniyat C) Madaniy meros D) Madaniy yodgorlik 2.”Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida.”gi Qonun qachon qabul qilingan? A) 1992 yil 8- dekabr B) 1992 yil 10-dekabr C) 1992 yil 9-dekabr D) 1992 yil 19-dekabr 3.Tabiatga muhabbat nimadan boshlanadi? A) Tabiatni tushunishdan B) Uning go’zalliklarini anglashdan C) Tabiat bilan munosabatga kirishishdan D) A,B,C javoblari 4.Orolni asrash muammosi g’oyaning turlaridan qaysi biriga taalluqli? A) ilmiy g’oya B) Umumbashariy g’oya C) Siyosiy g’oya D) Falsafiy g’oya 5.Ekologiyaga oid qanday ishlar amalga oshirildi ? A) “Ekologik ta’lim-tarbiya konsepsiyasi”ishlab chiqildi B) “Ekosan” jamg’armasi tuzildi C) O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ekologiyaga oid ko’plab hujjatlari qabul qilindi D) Barcha javoblar to’g’ri TEST Savol 1 2 3 4 5 Javob To’g’ri javob A C D B D Ball TEST Savol 1 2 3 4 5 Javob To’g’ri javob A C D B D Ball TEST 118-betda berilgan 23-§ Tabiatni muhofaza qilishning huquqiy asoslari mavzusini o’qib o’rganish. Savol va topshiriqlarni bajarish 1.Ekologik madaniyat qanday bilim va ko’nikmalar evaziga hosil bo’ladi? 2.Tabiatni asrash deganda nimani tushunasiz? 3. Nima uchun inson tabiat farzandi deymiz? 4. Odamzot tabiat bag’riga talpinishi unda qanday xususiyat borligini ko’rsatadi ? 5.Tabiyatga muhabbat deganda nimani tushunasiz? 6. Ekologik tarbiya deganda nimani tushunasiz? UYGA VAZIFA 118-betda berilgan 23-§ Tabiatni muhofaza qilishning huquqiy asoslari mavzusini o’qib o’rganish. Savol va topshiriqlarni bajarish 1.Ekologik madaniyat qanday bilim va ko’nikmalar evaziga hosil bo’ladi? 2.Tabiatni asrash deganda nimani tushunasiz? 3. Nima uchun inson tabiat farzandi deymiz? 4. Odamzot tabiat bag’riga talpinishi unda qanday xususiyat borligini ko’rsatadi ? 5.Tabiyatga muhabbat deganda nimani tushunasiz? 6. Ekologik tarbiya deganda nimani tushunasiz? UYGA VAZIFA E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT! E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!