Tabiiy suvlarni kimyoviy tahlil qilish usullari Hozirgi kunda tabiiy suvlardan amaliy maqsadlarda foydalanish uchun ulardan olingan namunalarni kimyoviy tahlil qilishning bir qancha usullari mavjud. Ular qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 1) kimyoviy (tortish usuli, hajmiy tahlil); 2) elektrokimyoviy (patensiometrik, konduktometrik, polyarogafik); 3) optik (fotometrik, spektrofotometrik, lyuminessent, spektrli); 4) fotokimyoviy usullar; 5) xromatografik (suyuqlikli xromatografiya, gazli xromatografiya); Quyida har bir usulning mohiyati haqida qisqacha to‘xtalib o‘tamiz. Amaliyotda kimyoviy usullardan tortish va hajmiy tahlil usullari keng ishlatiladi. Tortish usuli asosan izlanayotgan komponentlarning cho‘kmaga ajratish va keyinchalik uni qorishmadan ajratib olib, torazida tortishdan iborat. Tortish usulining aniqlik darajasi 10 -4 % ga teng va aniqlash xatoligi 0,5-1,0 % atrofida bo‘ladi. Bu usuldan uzoq yillar davomida bosh ionlarni aniqlash maqsadida foydalanilgan. Lekin ushbu usul bilan tahlil qilish nisbatan ko‘p vaqt talab etadi va ancha murakkabdir. SHu sababli, bu usulga nisbatan hajmiy tahlil usuli ko‘proq qo‘llaniladi. Masalan, bu usulda suv tarkibidagi sulfatlar bariy tuzi yordamida aniqlanadi: Va+2+SO4-2 = VaSO4 ↓ Hajmiy tahlil usuli reaktiv bilan tekshirilayotgan komponentning o‘zaro ta’sirini ko‘zda tutadi. Bu usulning aniqlik darajasi 10-3 - 10-4 % ga teng, xatoligi esa 0,5 - 1,5 % atrofida bo‘ladi. Bu usulning afzalligi, birinchidan, uning soddaligidir. Ikkinchidan, usulning aniqlash tezligi yuqori va, uchinchidan, mazkur usul tahlil jarayonida moddalarning kimyoviy xususiyatlaridan keng foydalanish imkonini beradi. SHu tufayli bu usulni tabiiy suvlardagi makrokomponentlarni aniqlashda qo‘llash qulaydir. Mazkur usulda natijalarni aniqlashga qaratilgan hisoblashlarda quyidagi ifodadan foydalaniladi: S = E ∙ n ∙ M ∙ 1000 / V, bu erda S - aniqlanayotgan komponent konsentratsiyasi, mg/l; n - eritma miqdori, ml; M - eritmaning molyarligi; V – suvning tahlil uchun olingan namunasi hajmi; E - aniqlanayotgan komponetning ekvivalent miqdori. Suvning tarkibidagi gidorkarbonat va karbonat ionlarini aniqlash ularning kuchli kislota bilan o‘zaro ta’sirlashuviga asoslanadi. Bu jarayonda dastlab H2CO3 hosil bo‘ladi va u o‘z navbatida karbonat angdrid (CO2) va suvga (H2O) parchalanadi: HCO- 3 + H ↔ H2CO3 → CO2 ↑ + H2O CO2- 3 + 2H ↔ H2CO3 → CO2 ↑ + H2O Elektrokimyoviy usullar. Bu guruhga patensiometrik, konduktometrik va polyarogafik usullar kiradi. Ularni amaliyotda qo‘llash komponentlar, ya’ni eritmalarning elektrokimyoviy xususiyatlarini o‘lchashga asoslangan. Mazkur usullarni qo‘llash eritmalarning tok o‘tkazish qobiliyati bilan bog‘liqdir. Usullarning aniqligi 10-15 - 10-7 % oralig‘ida, xatoliklari esa 0,5 – 5,0 % atrofida bo‘ladi. Ushbu usullar yordamida tahlil qilishning oddiyligi, engilligi, yuqori darajada sezgirligi tufayli, ularni amaliyotda qo‘llash imkoniyatlari katta. Potensiometrik usul yordamida tahlil qilish elektrod potensialini o‘lchashga asoslangan. Ish jarayonida elektrod tahlil qilinayotgan eritmaga tushiriladi. Elektrodning potensiali kimyoviy reaksiyalarning o‘zgarishiga va haroratiga bog‘liq. Bu usul yordamida katta miqdordagi ionlarni, jumladan, gidrokarbonatlarni, sulfatlarni va organik kislotalarni aniqlash mumkin. Tahlilni rangsiz suv bilan bir qatorda o‘ta rangli va loyqa suvlarda ham o‘tkazish imkoniyatlari mavjud. Konduktometrik usul. Bu usulni qo‘llash tahlil qilinayotgan eritmaning elektr o‘tkazuvchanligini o‘lchashga asoslangan. Ma’lumki, eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligi elektr toki ta’sirida ionlarning harakatlanishi tufayli namoyon bo‘ladi. Konduktometrik usuldan ko‘proq texnik maqsadlarda ishlatiladigan suvlarni kimyoviy tahlil qilishda foydalaniladi. Polyarografik usul. Bu usul elektroliz jarayonida kuchlanishga bog‘liq holda tok kuchining o‘zgarishini o‘lchashga asoslangan. Bu usul bilan tabiiy va