ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ЙИЛЛИК ДАРОМАДЛАРИ ВА ХАРАЖАТЛАРИ СМЕАСИ (Таълим муассасасида пуллик таълим хизматларини жорий қилиш ваасини шакллантириш, ундан мақсадли фойдаланиш)

Yuklangan vaqt

2024-05-18

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

20

Faytl hajmi

30,9 KB


ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ЙИЛЛИК ДАРОМАДЛАРИ ВА ХАРАЖАТЛАРИ СМЕАСИ Режа: 1. Харажатлар сметасини тузиш (вақтинчалик ва асосий) ва кўриб чиқиш тартиби. 2. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини тасдиқлаш. 3. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини рўйхатдан ўтказиш. 4. Харажатлар сметаси бўйича маблағ ажратилиши назоратининг хусусиятлари. 5. Таълим муассасасида пуллик таълим хизматларини жорий қилиш ваасини шакллантириш, ундан мақсадли фойдаланиш. 6. Таълим муассасасида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш манбалари 7. Таълим муассасаларида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси маблағларини сарфлаш тартиби ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ЙИЛЛИК ДАРОМАДЛАРИ ВА ХАРАЖАТЛАРИ СМЕАСИ Режа: 1. Харажатлар сметасини тузиш (вақтинчалик ва асосий) ва кўриб чиқиш тартиби. 2. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини тасдиқлаш. 3. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини рўйхатдан ўтказиш. 4. Харажатлар сметаси бўйича маблағ ажратилиши назоратининг хусусиятлари. 5. Таълим муассасасида пуллик таълим хизматларини жорий қилиш ваасини шакллантириш, ундан мақсадли фойдаланиш. 6. Таълим муассасасида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш манбалари 7. Таълим муассасаларида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси маблағларини сарфлаш тартиби 1.Харажатлар сметасини тузиш (вақтинчалик ва асосий) ва кўриб чиқиш тартиби Харажатлар сметасини тузиш бўйича ишларни ташкил этиш давомида Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқарма ва бўлимлари ўзларига бўйсунувчи бюджет ташкилотларига Халқ депутутлари кенгаши сессиясининг қарорларидан ва молия органларининг ушбу масала бўйича кўрсатмаларидан келиб чиқиб, келгуси йил сметаларни тузиш тартиби ва муддатлари ҳақида кўрсатмалар берадилар. Харажатлар сметаси бўйича харажатларни ҳисоблаб чиқиш маблағларга бўлган эҳтиёжга мувофиқ иқтисодий ва ижтимоий ривожланиш кўрсаткичларини ва иқтисод қилишнинг қатъий тартибини амалга оширишни ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши шарт. Бухгалтериянинг вазифаси ва функцияларига қуйидагилар киради: - Бухгалтериятомонидан хизмат кўрсатиладиган муассасалар штат жадвалларини ва харажатлар сметаларини бюджетдан ажратиладиган маблағлар доирасида ва амалдаги қонун хужжатларига мувофиқ шакллантириш, ва тасдиқлаш учун киритиш ҳамда рўйхатдан ўтказиш; - бюджетдан ташқари маблағлар бўйича даромадлар ва харажатлар сметасини шакллантириш, тасдиқлаш; - штат жадваллари ва харажатлар сметаларини, шунингдек даромадлар ва харажатлар сметаларини автоматлаштирилган УзАСБО дастурига ҳар бир ташкилот кесимида киритиш, электрон жамлаш; - бюджетдан ажратиладиган маблағлар доирасида товарлар (ишлар, хизматлар) етказиб берувчилар билан шартномалар тузиш, ҳар бир муассасанинг эҳтиёжи (талаби)дан келиб чиқиб, харажатлар сметасида кўзда тутилган маблағлар доирасида товар (иш, хизмат)лар харидини амалга ошириш; 1.Харажатлар сметасини тузиш (вақтинчалик ва асосий) ва кўриб чиқиш тартиби Харажатлар сметасини тузиш бўйича ишларни ташкил этиш давомида Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқарма ва бўлимлари ўзларига бўйсунувчи бюджет ташкилотларига Халқ депутутлари кенгаши сессиясининг қарорларидан ва молия органларининг ушбу масала бўйича кўрсатмаларидан келиб чиқиб, келгуси йил сметаларни тузиш тартиби ва муддатлари ҳақида кўрсатмалар берадилар. Харажатлар сметаси бўйича харажатларни ҳисоблаб чиқиш маблағларга бўлган эҳтиёжга мувофиқ иқтисодий ва ижтимоий ривожланиш кўрсаткичларини ва иқтисод қилишнинг қатъий тартибини амалга оширишни ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши шарт. Бухгалтериянинг вазифаси ва функцияларига қуйидагилар киради: - Бухгалтериятомонидан хизмат кўрсатиладиган муассасалар штат жадвалларини ва харажатлар сметаларини бюджетдан ажратиладиган маблағлар доирасида ва амалдаги қонун хужжатларига мувофиқ шакллантириш, ва тасдиқлаш учун киритиш ҳамда рўйхатдан ўтказиш; - бюджетдан ташқари маблағлар бўйича даромадлар ва харажатлар сметасини шакллантириш, тасдиқлаш; - штат жадваллари ва харажатлар сметаларини, шунингдек даромадлар ва харажатлар сметаларини автоматлаштирилган УзАСБО дастурига ҳар бир ташкилот кесимида киритиш, электрон жамлаш; - бюджетдан ажратиладиган маблағлар доирасида товарлар (ишлар, хизматлар) етказиб берувчилар билан шартномалар тузиш, ҳар бир муассасанинг эҳтиёжи (талаби)дан келиб чиқиб, харажатлар сметасида кўзда тутилган маблағлар доирасида товар (иш, хизмат)лар харидини амалга ошириш; - тасдиқланган харажатлар сметаларига бюджет тўғрисидаги қонун хужжатларида белгиланган тартибда ўзгартиришлар киритиш. Бунда, киритилаётган ўзгартиришларнинг асослари (бир муассасадан бошқа муассасага ёки бир харажат туридан бошқа харажат турига ўтказилаётган маблағлар учун ҳисоб-китоблар) илова қилинган ҳолда молия органларига тақдимнома асосида киритилади; Харажатларни ҳисоблаб чиқишда қуйидагиларга амал қилиш керак: Ўзбекистон Республикаси қонунлари ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонлари, қарорлари ва фармойишлари, шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, тегишли ҳокимиятларнинг уларга берилган ҳуқуқ ва ваколатлар доирасида қабул қилинган қарор ва фармойишларига; - бюджет ташкилотларининг белгиланган тартибда тасдиқланган харажатлар меъёрларига; - товар ва хизматларини давлат томонидан тартибга солинадиган баҳолари ва тарифларига. Жумладан: - харажатлар сметасига иш ҳақи учун маблағлар қонунчилик билан белгиланган маошлари ва иш ҳақи ставкалари ва уларга қўшимча тўловлардан, амалдаги намунавий штатлар ва меъёрларга риоя қилишдан келиб чиқиб киритилади. Ишбай усул билан бажариладиган ишлар учун иш ҳақи харажатлар сметасига бюджет йилига харажатлар сметасида кўзда тутилган иш ҳажмларидан келиб чиқиб киритилади; педагог ходимлар иш ҳақи учун маблағларни ажратишда, қонунчиликда белгиланган иш ҳақи ставкаларидан ва ўқув режасига мувофиқ дафтар текшириш, синф раҳбарлиги ва бошқалар учун қўшимчяа ҳақ тўлашни ҳисобга олган ҳолда тузилган тарификақиялардан келиб чиқилиши лозим; меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармасидан ягона ижтимоий тўловни тўлаш харажатлари харажатлар сметасига Ўзбекистон Республикаси қонунчиликка - тасдиқланган харажатлар сметаларига бюджет тўғрисидаги қонун хужжатларида белгиланган тартибда ўзгартиришлар киритиш. Бунда, киритилаётган ўзгартиришларнинг асослари (бир муассасадан бошқа муассасага ёки бир харажат туридан бошқа харажат турига ўтказилаётган маблағлар учун ҳисоб-китоблар) илова қилинган ҳолда молия органларига тақдимнома асосида киритилади; Харажатларни ҳисоблаб чиқишда қуйидагиларга амал қилиш керак: Ўзбекистон Республикаси қонунлари ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонлари, қарорлари ва фармойишлари, шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, тегишли ҳокимиятларнинг уларга берилган ҳуқуқ ва ваколатлар доирасида қабул қилинган қарор ва фармойишларига; - бюджет ташкилотларининг белгиланган тартибда тасдиқланган харажатлар меъёрларига; - товар ва хизматларини давлат томонидан тартибга солинадиган баҳолари ва тарифларига. Жумладан: - харажатлар сметасига иш ҳақи учун маблағлар қонунчилик билан белгиланган маошлари ва иш ҳақи ставкалари ва уларга қўшимча тўловлардан, амалдаги намунавий штатлар ва меъёрларга риоя қилишдан келиб чиқиб киритилади. Ишбай усул билан бажариладиган ишлар учун иш ҳақи харажатлар сметасига бюджет йилига харажатлар сметасида кўзда тутилган иш ҳажмларидан келиб чиқиб киритилади; педагог ходимлар иш ҳақи учун маблағларни ажратишда, қонунчиликда белгиланган иш ҳақи ставкаларидан ва ўқув режасига мувофиқ дафтар текшириш, синф раҳбарлиги ва бошқалар учун қўшимчяа ҳақ тўлашни ҳисобга олган ҳолда тузилган тарификақиялардан келиб чиқилиши лозим; меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармасидан ягона ижтимоий тўловни тўлаш харажатлари харажатлар сметасига Ўзбекистон Республикаси қонунчиликка мувофиқ ягона ижтимоий тўлов тўланадиган барча тўлов суммаларидан келиб чиққан ҳолда киритилади; иш берувчининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш бўйича суғурта мукофотини тўлаш харажатлари харажатлар сметасига қонунчиликда белгиланган тартибда иш берувчининг барча ходимларининг ўтган йилги иш ҳақининг ҳақиқий харажатларидан келиб чиққан ҳолда киритилади; хўжалик харажатлари, жумладан, коммунал хизматлар учун харажатлар лимитлар доирасида коммунал хизматлар учун баҳо ва тарифларни ҳисобга олган ҳолда ҳисобланади; Юқорида кўрсатилган харажатлар, шунингдек Давлат бюджети харажатларининг иқтисодий таснифи бўйича бошқа харажатларни аниқлашда бошқа кўрсаткичлар ва услублар қўлланиши мумкин, уларнинг асосланганлиги харажатлар сметасини рўйхатдан ўтказувчи тегишли молия органлари томонидан текширилади. Вақтинчалик смета: Ташкилотларнинг вақтинчалик харажатлар сметасини тузиш, кўриб чиқиш ва тасдиқлаш ойлар кесимида биринчи чоракдан ошмаган давр учун амалга оширилади. Бунда, ҳар ойлик харажатлар, қоида тариқасида, молия йилининг бошланишида амалга оширилиши режалаштирилмайдиган харажатлар суммасини ҳисобга олган ҳолда, ўтган молия йилининг охирги чораги бюджет маблағларининг учдан бир қисмидан ошиб кетмаслиги шарт. Вақтинчалик харажатлар сметасида ўтган молия йилида амалга оширилмаган бюджет харажатлари кўзда тутилмайди. Вақтинчалик харажатлар сметаси харажатлар сметаси тасдиқлангунга қадар амалда бўлади, бунда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган харажатлар сметасидаги биринчи чорак учун харажатлар суммаси ташкилотларнинг вақтинчалик харажатлар сметасида кўзда тутилган харажатлар суммасидан кам бўлиши мумкин эмас. мувофиқ ягона ижтимоий тўлов тўланадиган барча тўлов суммаларидан келиб чиққан ҳолда киритилади; иш берувчининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш бўйича суғурта мукофотини тўлаш харажатлари харажатлар сметасига қонунчиликда белгиланган тартибда иш берувчининг барча ходимларининг ўтган йилги иш ҳақининг ҳақиқий харажатларидан келиб чиққан ҳолда киритилади; хўжалик харажатлари, жумладан, коммунал хизматлар учун харажатлар лимитлар доирасида коммунал хизматлар учун баҳо ва тарифларни ҳисобга олган ҳолда ҳисобланади; Юқорида кўрсатилган харажатлар, шунингдек Давлат бюджети харажатларининг иқтисодий таснифи бўйича бошқа харажатларни аниқлашда бошқа кўрсаткичлар ва услублар қўлланиши мумкин, уларнинг асосланганлиги харажатлар сметасини рўйхатдан ўтказувчи тегишли молия органлари томонидан текширилади. Вақтинчалик смета: Ташкилотларнинг вақтинчалик харажатлар сметасини тузиш, кўриб чиқиш ва тасдиқлаш ойлар кесимида биринчи чоракдан ошмаган давр учун амалга оширилади. Бунда, ҳар ойлик харажатлар, қоида тариқасида, молия йилининг бошланишида амалга оширилиши режалаштирилмайдиган харажатлар суммасини ҳисобга олган ҳолда, ўтган молия йилининг охирги чораги бюджет маблағларининг учдан бир қисмидан ошиб кетмаслиги шарт. Вақтинчалик харажатлар сметасида ўтган молия йилида амалга оширилмаган бюджет харажатлари кўзда тутилмайди. Вақтинчалик харажатлар сметаси харажатлар сметаси тасдиқлангунга қадар амалда бўлади, бунда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган харажатлар сметасидаги биринчи чорак учун харажатлар суммаси ташкилотларнинг вақтинчалик харажатлар сметасида кўзда тутилган харажатлар суммасидан кам бўлиши мумкин эмас. Харажатлар сметасини кўриб чиқиш: Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари, бўлимлари ва харажатлар сметаларини тасдиқлаш ҳуқуқига эга бўлган бошқа ташкилотлар, Ўзбекистон Республикаси “Бюджет тизими тўғрисида”и Қонунига мувофиқ уларга етказилган ажратилган маблағлар ҳажмлари, белгиланган тартибда режалаштирилган йил учун тасдиқланган Давлат Бюджети параметрлари доирасида ўз қарамоғидаги ташкилотларнинг келиб тушган харажатлар сметаларини синчиклаб кўриб чиқишни таъминлайдилар. Харажатлар сметаларини кўриб чиқувчи ташкилотлар қуйидагиларга мажбур: қонунчилик талабларига, шунингдек келгуси йил сметаларини тузиш бўйича кўрсатмаларга қатъий амал қилишни таъминлаш; иқтисод қилиш тартибига амал қилган ҳолда харажатлар сметаларида талаб этилмайдиган тадбирлар учун маблағлар ажратилга йўл қўймаслик; алоҳида тадбирларни ўтказиш муддатлари ва уларни молиялаштиришимконини таъминлашни ҳисобга олган ҳолда харажатлар сметаси бўйича ажратилган маблағларни чорак (ой)ларга тақсимлашни таъминлаш; ҳисоб-китоблар ва асослантиришлар билан тасдиқланмаган суммаларни харажатлар сметаларида қабул қилишга йўл қўймаслик. 2. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини тасдиқлаш. Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетлар тасдиқланганидан кейин, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва ҳудудий молия органлари ташкилотларга уларнинг умумлаштирилган сметалари бўйича чораклар кесимидаги тақсимотини, шунингдек иш ҳақига, иш берувчиларнинг ажратмаларига, капитал қўйилмаларга ва бошқа харажатлар суммасига бюджетда белгиланган энг юқори миқдорларини ажратиб кўрсатган ҳолда хабар берадилар. Харажатлар сметасини кўриб чиқиш: Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари, бўлимлари ва харажатлар сметаларини тасдиқлаш ҳуқуқига эга бўлган бошқа ташкилотлар, Ўзбекистон Республикаси “Бюджет тизими тўғрисида”и Қонунига мувофиқ уларга етказилган ажратилган маблағлар ҳажмлари, белгиланган тартибда режалаштирилган йил учун тасдиқланган Давлат Бюджети параметрлари доирасида ўз қарамоғидаги ташкилотларнинг келиб тушган харажатлар сметаларини синчиклаб кўриб чиқишни таъминлайдилар. Харажатлар сметаларини кўриб чиқувчи ташкилотлар қуйидагиларга мажбур: қонунчилик талабларига, шунингдек келгуси йил сметаларини тузиш бўйича кўрсатмаларга қатъий амал қилишни таъминлаш; иқтисод қилиш тартибига амал қилган ҳолда харажатлар сметаларида талаб этилмайдиган тадбирлар учун маблағлар ажратилга йўл қўймаслик; алоҳида тадбирларни ўтказиш муддатлари ва уларни молиялаштиришимконини таъминлашни ҳисобга олган ҳолда харажатлар сметаси бўйича ажратилган маблағларни чорак (ой)ларга тақсимлашни таъминлаш; ҳисоб-китоблар ва асослантиришлар билан тасдиқланмаган суммаларни харажатлар сметаларида қабул қилишга йўл қўймаслик. 2. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини тасдиқлаш. Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети ва маҳаллий бюджетлар тасдиқланганидан кейин, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва ҳудудий молия органлари ташкилотларга уларнинг умумлаштирилган сметалари бўйича чораклар кесимидаги тақсимотини, шунингдек иш ҳақига, иш берувчиларнинг ажратмаларига, капитал қўйилмаларга ва бошқа харажатлар суммасига бюджетда белгиланган энг юқори миқдорларини ажратиб кўрсатган ҳолда хабар берадилар. Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети тасдиқлангандан сўнг унга ўзгартиришлар киритилган тақдирда, Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари ва бўлимлари ўз тасарруфларида бўлган ташкилотлар харажатлар сметаларига керакли тузатишлар киритадилар. Бунда, тегишли тузатишлар ўзларида қоладиган нусхаларга киритилади. Харажатлар сметасини тасдиқлаш Ўзбекистон Республикаси Президентининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесининг ёки тегишли вилоятлар, шаҳарлар, туманлар Халқ депутатлари кенгашлари сессияларининг бюджет ҳақидаги қарори қабул қилинган кундан бошлаб икки ҳафта муддат ичида (агар бошқа муддат белгиланмаган бўлса) ва тегишли бюджетларда турувчи ташкилотлар учун харажатлар таснифи моддалари бўйича бўлинган ҳолда амалга оширилади ҳамда сметаларни тасдиқлаган ташкилот раҳбари (ёки раҳбар ўринбосари) имзоси билан, тасдиқланган куни кўрсатилган ҳолда, шунингдек ушбу ташкилотнинг муҳри сметанинг барча нусхаларига босилиб, бир пайтнинг ўзида харажатлар сметаси бўйича умумий суммасини юқори ўнг бурчагида штатдаги ходимларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармасининг умумий суммасини ажратиб кўрсатган ҳолда расмийлаштирилади. Харажатлар сметаларида бюджет маблағларини йил чораклари (ойлари) бўйича тақсимоти тегишли бюджетларнинг даромадлари ва харажатлари чораклар (ойлар) бўйича тақсимотини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши керак. Ташкилотларнинг харажатлар сметалари тасдиқлангандан сўнг чораклар (ойлар) кесимидаги харажатларни йиллик умумлашмаси бюджет таснифининг бўлимлари, кичик бўлимлари, боблари ва иқтисодий таснифи бўйича чоракларга (ойларга) бўлинган ҳолда аниқланади ва тегишли молия органига тақдим этилади. Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети тасдиқлангандан сўнг унга ўзгартиришлар киритилган тақдирда, Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари ва бўлимлари ўз тасарруфларида бўлган ташкилотлар харажатлар сметаларига керакли тузатишлар киритадилар. Бунда, тегишли тузатишлар ўзларида қоладиган нусхаларга киритилади. Харажатлар сметасини тасдиқлаш Ўзбекистон Республикаси Президентининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесининг ёки тегишли вилоятлар, шаҳарлар, туманлар Халқ депутатлари кенгашлари сессияларининг бюджет ҳақидаги қарори қабул қилинган кундан бошлаб икки ҳафта муддат ичида (агар бошқа муддат белгиланмаган бўлса) ва тегишли бюджетларда турувчи ташкилотлар учун харажатлар таснифи моддалари бўйича бўлинган ҳолда амалга оширилади ҳамда сметаларни тасдиқлаган ташкилот раҳбари (ёки раҳбар ўринбосари) имзоси билан, тасдиқланган куни кўрсатилган ҳолда, шунингдек ушбу ташкилотнинг муҳри сметанинг барча нусхаларига босилиб, бир пайтнинг ўзида харажатлар сметаси бўйича умумий суммасини юқори ўнг бурчагида штатдаги ходимларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармасининг умумий суммасини ажратиб кўрсатган ҳолда расмийлаштирилади. Харажатлар сметаларида бюджет маблағларини йил чораклари (ойлари) бўйича тақсимоти тегишли бюджетларнинг даромадлари ва харажатлари чораклар (ойлар) бўйича тақсимотини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши керак. Ташкилотларнинг харажатлар сметалари тасдиқлангандан сўнг чораклар (ойлар) кесимидаги харажатларни йиллик умумлашмаси бюджет таснифининг бўлимлари, кичик бўлимлари, боблари ва иқтисодий таснифи бўйича чоракларга (ойларга) бўлинган ҳолда аниқланади ва тегишли молия органига тақдим этилади. Умумий сметалар тасдиқлангандан сўнг марказлашган бухгалтериялар бу сметалар бўйича молиялаштириладиган ташкилотларга қуйидагиларни хабар қиладилар: Штатлар ва ташкилот ходимлари иш ҳақи ставкалари ҳақидаги маълумотлар; Ташкилотларнинг хўжалик эҳтиёжларига режалаштирилаётган йилда ажратиладиган ёқилғи миқдори, электроэнергия ва сув бўйича натурал кўрсаткичлар; Бюджет маблағлари доирасида сотиб олишга мўлжалланган инвентарлар ва асбоб-ускуналар рўйхати; Капитал ва жорий таъмирлаш бўйича асосий ишлар рўйхати; Ҳокимиятларнинг тегишли молия бошқармалари ва бўлимлари томонидан, юқори молия органлари билан келишилган ҳолда белгиланган ташкилотларга хабар бериладиган кўрсаткичлар ва шакллари рўйхати. Агарда харажатлар умумлашмаси бўйича эътирозлар бўлганда, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва ҳудудий молия органлари, Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқарма ва бўлимлари раҳбарларидан харажатлар умумлашмаси ва тегишинча алоҳида ташкилотларнинг харажатлар сметаларига тегишли тузатишлар киритишни ёзма талаб қиладилар. Алоҳида ва умумий харажатлар сметаларининг бир нусхаси вазирликлар, идоралар, тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари ва бўлимларида қатъий ҳисоб ҳужжатлари тариқасида сақланади. Ўзбекистон республикаси Молия вазирлиги ва ҳудудий молия органлари текширилган умумлаштирилган харажатлар сметалари асосида, бюджетда кўзда тутилган тадбирларни молиялаштириш учун асос бўлиб ҳисобланадиган чоракларга (ойларга) бўлинган тегишли бюджет харажатлари йиллик ёйилмасини тузадилар. Умумий сметалар тасдиқлангандан сўнг марказлашган бухгалтериялар бу сметалар бўйича молиялаштириладиган ташкилотларга қуйидагиларни хабар қиладилар: Штатлар ва ташкилот ходимлари иш ҳақи ставкалари ҳақидаги маълумотлар; Ташкилотларнинг хўжалик эҳтиёжларига режалаштирилаётган йилда ажратиладиган ёқилғи миқдори, электроэнергия ва сув бўйича натурал кўрсаткичлар; Бюджет маблағлари доирасида сотиб олишга мўлжалланган инвентарлар ва асбоб-ускуналар рўйхати; Капитал ва жорий таъмирлаш бўйича асосий ишлар рўйхати; Ҳокимиятларнинг тегишли молия бошқармалари ва бўлимлари томонидан, юқори молия органлари билан келишилган ҳолда белгиланган ташкилотларга хабар бериладиган кўрсаткичлар ва шакллари рўйхати. Агарда харажатлар умумлашмаси бўйича эътирозлар бўлганда, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва ҳудудий молия органлари, Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқарма ва бўлимлари раҳбарларидан харажатлар умумлашмаси ва тегишинча алоҳида ташкилотларнинг харажатлар сметаларига тегишли тузатишлар киритишни ёзма талаб қиладилар. Алоҳида ва умумий харажатлар сметаларининг бир нусхаси вазирликлар, идоралар, тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари ва бўлимларида қатъий ҳисоб ҳужжатлари тариқасида сақланади. Ўзбекистон республикаси Молия вазирлиги ва ҳудудий молия органлари текширилган умумлаштирилган харажатлар сметалари асосида, бюджетда кўзда тутилган тадбирларни молиялаштириш учун асос бўлиб ҳисобланадиган чоракларга (ойларга) бўлинган тегишли бюджет харажатлари йиллик ёйилмасини тузадилар. Таълим муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлар бўйича белгиланган шаклда сметани ҳар йили тузадилар ва тасдиқлайдилар. Бунда, муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлар тушумларини ва харажатларини режалаштиришни қонунчиликда белгиланган тартибда амалга оширадилар. Ташкилотлар қуйидаги бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметаларни тузадилар:  Бюджет ташкилотларини ривожлантириш жамғармаси;  Таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушумлар;  Қонунчиликда белгиланган бошқа барча бюджетдан ташқари маблағлар, жумладан, вазирликлар ва идораларнинг бюджетдан ташқари жамғармаларига йўналтирилаётган давлат божлари, йиғимлар ва солиқ бўлмаган тўловлардан, маъмурий ва молиявий жазолардан ажратмалар. Бюджетдан ташқари маблағлар бўйича, таълим муассасаларининг ривожлантириш жамғармаси сметалар тегишли молия органларида харажатлар сметаси учун белгиланган муддатларда ва тартибда рўйхатдан ўтказилади. Бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметаларни тузиш, кўриб чиқиш ва тасдиқлаш таълим муассасаларининг харажатлар сметаси учун мазкур Низомда белгиланган тартибда амалга оширилади. Бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметада бюджетдан ташқари маблағлар тушумларининг ҳажми ва ушбу маблағлардан фойдаланиш йўналишлари қонунчилик талабларидан келиб чиққан ҳолда аниқланади. Бюджетдан ташқари бўйича сметаларнинг даромад қисмига бюджетдан ташқари маблағларнинг қонунчиликка мувофиқ барча шаклланиш манбалари бўйича кутилаётган маблағлар тушуми ва молия йилининг бошига маблағлар қолдиғи киритилади. Қонунчиликка мувофиқ бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметалар ҳисобидан ходимлар бирликлари сақланган ҳолларда, сметага мазкур Таълим муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлар бўйича белгиланган шаклда сметани ҳар йили тузадилар ва тасдиқлайдилар. Бунда, муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлар тушумларини ва харажатларини режалаштиришни қонунчиликда белгиланган тартибда амалга оширадилар. Ташкилотлар қуйидаги бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметаларни тузадилар:  Бюджет ташкилотларини ривожлантириш жамғармаси;  Таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушумлар;  Қонунчиликда белгиланган бошқа барча бюджетдан ташқари маблағлар, жумладан, вазирликлар ва идораларнинг бюджетдан ташқари жамғармаларига йўналтирилаётган давлат божлари, йиғимлар ва солиқ бўлмаган тўловлардан, маъмурий ва молиявий жазолардан ажратмалар. Бюджетдан ташқари маблағлар бўйича, таълим муассасаларининг ривожлантириш жамғармаси сметалар тегишли молия органларида харажатлар сметаси учун белгиланган муддатларда ва тартибда рўйхатдан ўтказилади. Бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметаларни тузиш, кўриб чиқиш ва тасдиқлаш таълим муассасаларининг харажатлар сметаси учун мазкур Низомда белгиланган тартибда амалга оширилади. Бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметада бюджетдан ташқари маблағлар тушумларининг ҳажми ва ушбу маблағлардан фойдаланиш йўналишлари қонунчилик талабларидан келиб чиққан ҳолда аниқланади. Бюджетдан ташқари бўйича сметаларнинг даромад қисмига бюджетдан ташқари маблағларнинг қонунчиликка мувофиқ барча шаклланиш манбалари бўйича кутилаётган маблағлар тушуми ва молия йилининг бошига маблағлар қолдиғи киритилади. Қонунчиликка мувофиқ бюджетдан ташқари маблағлар бўйича сметалар ҳисобидан ходимлар бирликлари сақланган ҳолларда, сметага мазкур Низомнинг III бобида кўрсатилган тартибда тузилган штатлар жадвали илова қилинади. Бунда, рўйхатдан ўтказиладиган бюджетдан ташқари маблағлар бўйича смета билан бирга штатлар жадвали ҳам рўйхатдан ўтказиш учун тақдим қилинади. Таълим муассасаларининг белгиланган тартибда тасдиқланган бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан сақланадиган ходимларнинг штат бирликлари бўйича штатлар жадвали тегишли молия органларига рўйхатдан ўтказиш учун тақдим қилинади. Таълим муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлари бўйича сметаларини рўйхатдан ўтказиш ва рўйхатдан расмийлаштириш тартиби мазкур Низомда харажатлар сметасини рўйхатдан ўтказиш ва расмийлаштириш учун белгиланган тартибда ва муддатларда амалга оширилади. 3. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини рўйхатдан ўтказиш. Ташкилотларнинг белгиланган тартибда тасдиқланган харажатлар сметаси ва штатлар жадвали, шунингдек амалдаги харажатлар сметаси ва штатлар жадвалига киритиладиган ўзгартиришлар улар молия органларида рўйхатдан ўтказилгандан сўнг амалга киритилади. Ташкилотларнинг тасдиқланган сметаси ва штатлар жадвалини рўйхатдан ўтказиш мазкур ташкилотни молиялаштириш амалга ошириладиган тегишли бюджетнинг параметрлари тасдиқланган пайтдан бошлаб қирқ кундан кечиктирмай (аммо, молия йилининг 10 февралидан кечикмаган ҳолда) тегшили молия органлари томонидан амалга оширилади. Молия органларининг раҳбарлари, қарамоғида қуйи ташкилотлари бор бўлган юқори ташкилотлар раҳбарлари билан келишган ҳолда, ҳар бир ташкилотни рўйхатдан ўтказиш муддатларини белгиланган муддатда рўйхатга олишни бутунлай тугатишни ҳисобга олган ҳолда белгилайдилар. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини, шунингдек бюджетдан ташкари маблағлар бўйича смета ва вақтинчалик харажатлар сметасини рўйхатдан ўтказиш қуйидагича амалга оширилади: Низомнинг III бобида кўрсатилган тартибда тузилган штатлар жадвали илова қилинади. Бунда, рўйхатдан ўтказиладиган бюджетдан ташқари маблағлар бўйича смета билан бирга штатлар жадвали ҳам рўйхатдан ўтказиш учун тақдим қилинади. Таълим муассасаларининг белгиланган тартибда тасдиқланган бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан сақланадиган ходимларнинг штат бирликлари бўйича штатлар жадвали тегишли молия органларига рўйхатдан ўтказиш учун тақдим қилинади. Таълим муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлари бўйича сметаларини рўйхатдан ўтказиш ва рўйхатдан расмийлаштириш тартиби мазкур Низомда харажатлар сметасини рўйхатдан ўтказиш ва расмийлаштириш учун белгиланган тартибда ва муддатларда амалга оширилади. 3. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини рўйхатдан ўтказиш. Ташкилотларнинг белгиланган тартибда тасдиқланган харажатлар сметаси ва штатлар жадвали, шунингдек амалдаги харажатлар сметаси ва штатлар жадвалига киритиладиган ўзгартиришлар улар молия органларида рўйхатдан ўтказилгандан сўнг амалга киритилади. Ташкилотларнинг тасдиқланган сметаси ва штатлар жадвалини рўйхатдан ўтказиш мазкур ташкилотни молиялаштириш амалга ошириладиган тегишли бюджетнинг параметрлари тасдиқланган пайтдан бошлаб қирқ кундан кечиктирмай (аммо, молия йилининг 10 февралидан кечикмаган ҳолда) тегшили молия органлари томонидан амалга оширилади. Молия органларининг раҳбарлари, қарамоғида қуйи ташкилотлари бор бўлган юқори ташкилотлар раҳбарлари билан келишган ҳолда, ҳар бир ташкилотни рўйхатдан ўтказиш муддатларини белгиланган муддатда рўйхатга олишни бутунлай тугатишни ҳисобга олган ҳолда белгилайдилар. Харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини, шунингдек бюджетдан ташкари маблағлар бўйича смета ва вақтинчалик харажатлар сметасини рўйхатдан ўтказиш қуйидагича амалга оширилади: Ўзбекистон Республикасининг республика бюджети тасарруфидаги ташкилотлар – Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигида; Қорақалпоғистон Республикаси республика бюджети, вилоятлар бюджети ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджети тасарруфидаги ташкилотлар – Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар молия бошқармаларида; Шаҳарлар ва туманлар бюджети тасарруфидаги ташкилотлар – шаҳарлар ва туманлар молия бўлимларида. Молия органлари смета ва штатлар жадвали рўйхатдан ўтказилиши лозим бўлган ташкилотлар ҳисобини юритишлари шарт. Харажатлар сметаси умумий тарзда тасдиқланган харажатлар бўйича қуйидаги харажатлар гуруҳига ажратган ҳолда рўйхатдан ўтказилади: иш ҳақи ва унга тенглаштирилган тўловлар; иш берувчиларнинг ажратмалари; бошқа харажатлар. Вазирлар Маҳкамасининг Заҳира жамғармаси, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳарининг маҳаллий бюджетлари заҳира жамғармалари, шунингдек молия йили бошидаги мавжуд эркин қолдиқлар ва тегишли бюджетлар ижроси бўйича қўшимча олинган даромадлар ҳисобидан ташкилотлар харажатларини молиялаштириш (тўлаш) белгиланган талабларга мувофиқ тузилган ва тегишли молия органларида рўйхатдан ўтказилган харажатлар сметаси асосида амалга оширилади. Ташкилот ходимларининг лавозим бўйича маошлари ва тариф ставкаларида олдинги рўйхатдан ўтказилганларига нисбатан ўзгартиришлар Ўзбекистон Республикаси Президентининг иш ҳақини ошириш ҳақидаги фармонларига мувофиқ, шунингдек белгиланган тартибда ходимларнинг навбатдаги аттестақиясини ўтказиш вақтида бюджет ташкилотлари учун белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармаси доирасида киритилиши мумкин. Мазкур ҳолларда штатлар жадвали рўйхатдан ўтказилмайди. Бошқа барча Ўзбекистон Республикасининг республика бюджети тасарруфидаги ташкилотлар – Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигида; Қорақалпоғистон Республикаси республика бюджети, вилоятлар бюджети ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджети тасарруфидаги ташкилотлар – Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар молия бошқармаларида; Шаҳарлар ва туманлар бюджети тасарруфидаги ташкилотлар – шаҳарлар ва туманлар молия бўлимларида. Молия органлари смета ва штатлар жадвали рўйхатдан ўтказилиши лозим бўлган ташкилотлар ҳисобини юритишлари шарт. Харажатлар сметаси умумий тарзда тасдиқланган харажатлар бўйича қуйидаги харажатлар гуруҳига ажратган ҳолда рўйхатдан ўтказилади: иш ҳақи ва унга тенглаштирилган тўловлар; иш берувчиларнинг ажратмалари; бошқа харажатлар. Вазирлар Маҳкамасининг Заҳира жамғармаси, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳарининг маҳаллий бюджетлари заҳира жамғармалари, шунингдек молия йили бошидаги мавжуд эркин қолдиқлар ва тегишли бюджетлар ижроси бўйича қўшимча олинган даромадлар ҳисобидан ташкилотлар харажатларини молиялаштириш (тўлаш) белгиланган талабларга мувофиқ тузилган ва тегишли молия органларида рўйхатдан ўтказилган харажатлар сметаси асосида амалга оширилади. Ташкилот ходимларининг лавозим бўйича маошлари ва тариф ставкаларида олдинги рўйхатдан ўтказилганларига нисбатан ўзгартиришлар Ўзбекистон Республикаси Президентининг иш ҳақини ошириш ҳақидаги фармонларига мувофиқ, шунингдек белгиланган тартибда ходимларнинг навбатдаги аттестақиясини ўтказиш вақтида бюджет ташкилотлари учун белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармаси доирасида киритилиши мумкин. Мазкур ҳолларда штатлар жадвали рўйхатдан ўтказилмайди. Бошқа барча ҳолларда штатлар жадвалига ўзгартиришлар киритилиши тегишли молия органларида рўйхатдан ўтказилиши лозим. Иш ҳақи миқдори тарификация бўйича белгиланадиган, яъни, аттестация натижалари бўйича бериладиган тегишли малака тоифаси мавжудлигига, иш вақтининг ҳақиқий ҳажмига ва бошқаларга кўра белгиланадиган ходимлар меҳнатига ҳақ тўлаш жамғармаси штатлар жадвалида кўрсатилади. Ташкилотларнинг штатлар жадвали йиллик меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармасининг 12 фоизи миқдоридаги Бюджет ташкилотлари ва муассасалари ходимларининг моддий рағбатлантириш махсус жамғармасини қўшган ҳолда, агарда қонунчиликда алоҳида ташкилотларга бошқача миқдорлар белгиланмаган бўлса, рўйхатга олиш учун қабул қилинади. Харажатлар сметаси ушбу харажатлар сметасида тасдиқланган барча гуруҳлар бўйича харажатларни харажатлар ёйилмасига ва уларнинг ҳисоб- китобларига тўлиқ мос келишини текширган ҳолда рўйхатдан ўтказиш учун қабул қилинади. 4. Харажатлар сметаси бўйича маблағ ажратилиши назоратининг хусусиятлари. Бизга маълумки, бюджет ташкилотларида харажатлар, йилга айрим моддалар бўйича тасдиқланган смета асосида аниқланади. - Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятлар бошқармалари ва бўлимлари томонидан республика, вилоят, шаҳар (шаҳарга бўйсунувчи туман) ва туман бюджетларини тузиш учун тақдим қилинган смета молиявий ҳужжатларини ҳар томонлама чуқур таҳлил қилишни амалга ошириш, маблағларга бўлган эҳтиёжни аниқлашда молия-бюджет қонун ҳужжатларига қатъий риоя қилиш ва бюджет маблағларини белгиланган мақсадларга, иқтисод қилиб йўналтиришга эришиш; Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари ҳамда ҳолларда штатлар жадвалига ўзгартиришлар киритилиши тегишли молия органларида рўйхатдан ўтказилиши лозим. Иш ҳақи миқдори тарификация бўйича белгиланадиган, яъни, аттестация натижалари бўйича бериладиган тегишли малака тоифаси мавжудлигига, иш вақтининг ҳақиқий ҳажмига ва бошқаларга кўра белгиланадиган ходимлар меҳнатига ҳақ тўлаш жамғармаси штатлар жадвалида кўрсатилади. Ташкилотларнинг штатлар жадвали йиллик меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармасининг 12 фоизи миқдоридаги Бюджет ташкилотлари ва муассасалари ходимларининг моддий рағбатлантириш махсус жамғармасини қўшган ҳолда, агарда қонунчиликда алоҳида ташкилотларга бошқача миқдорлар белгиланмаган бўлса, рўйхатга олиш учун қабул қилинади. Харажатлар сметаси ушбу харажатлар сметасида тасдиқланган барча гуруҳлар бўйича харажатларни харажатлар ёйилмасига ва уларнинг ҳисоб- китобларига тўлиқ мос келишини текширган ҳолда рўйхатдан ўтказиш учун қабул қилинади. 4. Харажатлар сметаси бўйича маблағ ажратилиши назоратининг хусусиятлари. Бизга маълумки, бюджет ташкилотларида харажатлар, йилга айрим моддалар бўйича тасдиқланган смета асосида аниқланади. - Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятлар бошқармалари ва бўлимлари томонидан республика, вилоят, шаҳар (шаҳарга бўйсунувчи туман) ва туман бюджетларини тузиш учун тақдим қилинган смета молиявий ҳужжатларини ҳар томонлама чуқур таҳлил қилишни амалга ошириш, маблағларга бўлган эҳтиёжни аниқлашда молия-бюджет қонун ҳужжатларига қатъий риоя қилиш ва бюджет маблағларини белгиланган мақсадларга, иқтисод қилиб йўналтиришга эришиш; Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли ҳокимиятларнинг бошқармалари ҳамда бўлимлари томонидан бюджет ташкилотлари харажатлар сметаларини кўриб чиқиш, тасдиқлаш ва ўз вақтида етказиш бўйича ишларини тўғри ташкил этишни таъминлашга эришиш; - махсус маблағлар сметалари бўйича даромад ва харажатларнинг қонуний ҳосил қилинишига ҳамда асосли режалаштиришга эътибор қилиш, бунда даромадларни янада тўлиқ ҳисобга олиш, ўтадиган пул маблағлари қолдиғини, мазкур маблағларни тежамли ва мақсадли ишлатишни назарда тутиб, эътибор бериш; Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликларида, идораларида, ҳокимият бошқармалари ва бўлимларида сметаларни режалаштириш аҳволини текшириш якунларини лозим бўлган ҳолларда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига ва Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашига, тегишли ҳокимиятларга маълум қилинади, аниқланган хато-камчиликларни бартараф қилиш ва тайинланган суммаларни сметаларда ортиқча кўрсатилган маблағларга камайтириш бўйича таклифлар киритилади. Ташкилотларнинг сметаларини тўғри тузиш, тасдиқлаш ва ўз вақтида уларга етказишнинг тўғрилигини текшириш натижалари мунтазам равишда, умумлаштирилиб, Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси молия вазирликлари ҳайъатларида, вилоятлар ва Тошкент шаҳар Бош молия бошқармалари кенгашларида кўрилиб борилади ва ушбу ишни янада такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар қабул қилинади. Сметанинотўғри тузилганлиги ёки ўзвақтида молиялаштирилмаганлиги тўғрисида маълумотлар аниқланса, тафтиш актида акс эттириш билан биргаликда, тегишли молия органига хабар берилади ва смета бўйича камчиликларни тугатиш, тегишли тузатишлар киритиш ишларини йил охиригача амалга ошириши лозим. Бюджет маблағларининг тасдиқланган сметаси бўлмаган ҳолда ҳамда сметаларда кўрсатилмаган тадбирларга ёки умумий смета бўйича ва харажатларнинг алоҳида турлари бўйича ҳам смета бўлимлари томонидан бюджет ташкилотлари харажатлар сметаларини кўриб чиқиш, тасдиқлаш ва ўз вақтида етказиш бўйича ишларини тўғри ташкил этишни таъминлашга эришиш; - махсус маблағлар сметалари бўйича даромад ва харажатларнинг қонуний ҳосил қилинишига ҳамда асосли режалаштиришга эътибор қилиш, бунда даромадларни янада тўлиқ ҳисобга олиш, ўтадиган пул маблағлари қолдиғини, мазкур маблағларни тежамли ва мақсадли ишлатишни назарда тутиб, эътибор бериш; Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси вазирликларида, идораларида, ҳокимият бошқармалари ва бўлимларида сметаларни режалаштириш аҳволини текшириш якунларини лозим бўлган ҳолларда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига ва Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашига, тегишли ҳокимиятларга маълум қилинади, аниқланган хато-камчиликларни бартараф қилиш ва тайинланган суммаларни сметаларда ортиқча кўрсатилган маблағларга камайтириш бўйича таклифлар киритилади. Ташкилотларнинг сметаларини тўғри тузиш, тасдиқлаш ва ўз вақтида уларга етказишнинг тўғрилигини текшириш натижалари мунтазам равишда, умумлаштирилиб, Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси молия вазирликлари ҳайъатларида, вилоятлар ва Тошкент шаҳар Бош молия бошқармалари кенгашларида кўрилиб борилади ва ушбу ишни янада такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар қабул қилинади. Сметанинотўғри тузилганлиги ёки ўзвақтида молиялаштирилмаганлиги тўғрисида маълумотлар аниқланса, тафтиш актида акс эттириш билан биргаликда, тегишли молия органига хабар берилади ва смета бўйича камчиликларни тугатиш, тегишли тузатишлар киритиш ишларини йил охиригача амалга ошириши лозим. Бюджет маблағларининг тасдиқланган сметаси бўлмаган ҳолда ҳамда сметаларда кўрсатилмаган тадбирларга ёки умумий смета бўйича ва харажатларнинг алоҳида турлари бўйича ҳам смета йўналишидан ортиқча бўлган суммаларда харажатларга сарфлаш тақиқланади. 5. Таълим муассасасида пуллик таълим хизматларини жорий қилиш ва бюджетдан ташқари молиявий тушум манбаларини кўпайтириш йўллари Таълим муассасаларига моддий-техник базасини янада бойитиш, таълим самарадорлигини узлуксиз таъминлаш мақсадида бюджетдан ташқари маблағлар топиш имкониятлари берилган. Давлатимиз раҳбари томонидан тасдиқланган "2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг Ҳаракатлар стратегияси" мамлакатимиз умумий ўрта таълим ва мактабгача таълим муассасаларида ўқув жараёни сифатини янада яхшилишга, таълимнинг барча турлари ўртасида ўзаро ҳамкорлик ва боғликликни янада кучайтиришга, иқтидорли ўқувчиларни рағбатлантиришнинг турли хил мезонларини янада такомиллаштиришга , замонавий ўқув ва лаборатория асбоблари, компьютер техникаси ва замонавий ўқув дарсликлар, ўқув-методик қўлланмалар билан жиҳозлаш орқали уларнинг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш юзасидан мақсадли чора-тадбирлари ишлаб чиқиш кўзда тутилган. 2013 йил 26 декабрдаги Бюджет кодексини тасдиқлаш тўғрисидаги ЎРҚ- 360 сонли Ўз.Р. Қонунининг 3-моддасига асосан давлат бюджетига қуйидагича таъриф берилган “Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджети (Давлат бюджети) давлатнинг давлат вазифалари ва функцияларини молиявий жиҳатдан таъминлаш учун мўлжалланган марказлаштирилган пул жамғармаси” шунингдек, Қонунга асосан давлат функцияларини амалга ошириш учун белгиланган тартибда давлат ҳокимияти органларининг қарорига кўра ташкил этилган, Давлат бюджети маблағлари ҳисобига сақлаб туриладиган нотижорат ташкилот бюджет ташкилотидир. йўналишидан ортиқча бўлган суммаларда харажатларга сарфлаш тақиқланади. 5. Таълим муассасасида пуллик таълим хизматларини жорий қилиш ва бюджетдан ташқари молиявий тушум манбаларини кўпайтириш йўллари Таълим муассасаларига моддий-техник базасини янада бойитиш, таълим самарадорлигини узлуксиз таъминлаш мақсадида бюджетдан ташқари маблағлар топиш имкониятлари берилган. Давлатимиз раҳбари томонидан тасдиқланган "2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг Ҳаракатлар стратегияси" мамлакатимиз умумий ўрта таълим ва мактабгача таълим муассасаларида ўқув жараёни сифатини янада яхшилишга, таълимнинг барча турлари ўртасида ўзаро ҳамкорлик ва боғликликни янада кучайтиришга, иқтидорли ўқувчиларни рағбатлантиришнинг турли хил мезонларини янада такомиллаштиришга , замонавий ўқув ва лаборатория асбоблари, компьютер техникаси ва замонавий ўқув дарсликлар, ўқув-методик қўлланмалар билан жиҳозлаш орқали уларнинг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш юзасидан мақсадли чора-тадбирлари ишлаб чиқиш кўзда тутилган. 2013 йил 26 декабрдаги Бюджет кодексини тасдиқлаш тўғрисидаги ЎРҚ- 360 сонли Ўз.Р. Қонунининг 3-моддасига асосан давлат бюджетига қуйидагича таъриф берилган “Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджети (Давлат бюджети) давлатнинг давлат вазифалари ва функцияларини молиявий жиҳатдан таъминлаш учун мўлжалланган марказлаштирилган пул жамғармаси” шунингдек, Қонунга асосан давлат функцияларини амалга ошириш учун белгиланган тартибда давлат ҳокимияти органларининг қарорига кўра ташкил этилган, Давлат бюджети маблағлари ҳисобига сақлаб туриладиган нотижорат ташкилот бюджет ташкилотидир. Бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари жамғармалари- қонун ҳужжатларида назарда тутилган манбалар ҳисобидан бюджет ташкилоти тасарруфига келиб тушадиган маблағлар. Таълим муассасаларининг молиявий мустақиллиги таъминланиб, бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни тасарруф этишда директорларга бир қатор вазифалар юклатилган. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги Қонуннинг 6-моддасига мувофиқ таълим муассасаси қонун ҳужжатларига мувофиқ ишлаб чиқилган устав асосида фаолият кўрсатади. Таълим муассасалари, уставда белгиланган вазифаларига мувофиқ пулли таълим хизматлари кўрсатиши, шунингдек, тадбиркорлик фаолиятининг бошқа турлари билан шуғулланишга ҳақлидир – дея талқин қилинган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 3 сентябрдаги “Бюджет ташкилотларини маблағ билан таъминлаш тартибини такомиллаштириш тўғрисида”ги 414-сонли қарорига мувофиқ таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси тушум манбалари ва уни сарфлаш йўналишлари белгилаб берилган. Таълим муассасаларивақтинча бўш турган мулкини шартнома асосида ижарага беришлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2009 йил 8 апрелдаги “Давлат мулкини ижарага бериш тартиби тўғрисида”ги 102- сонли Низомга асосан тартибга солинади. Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирининг 2014 йил 14 ноябрдаги “Бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчиларнинг харажатлар сметаси ва штат жадвалларини тузиш, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида” 74-сонли буйруғига асосан эса таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси харажатлар сметасини шакллантириш ва ундан фойдаланиш меъёрлари белгиланган. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 4 декабрдаги “Ўзбекистон Республикасининг 2015 йилги асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари тўғрисида”ги ПҚ- Бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари жамғармалари- қонун ҳужжатларида назарда тутилган манбалар ҳисобидан бюджет ташкилоти тасарруфига келиб тушадиган маблағлар. Таълим муассасаларининг молиявий мустақиллиги таъминланиб, бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни тасарруф этишда директорларга бир қатор вазифалар юклатилган. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги Қонуннинг 6-моддасига мувофиқ таълим муассасаси қонун ҳужжатларига мувофиқ ишлаб чиқилган устав асосида фаолият кўрсатади. Таълим муассасалари, уставда белгиланган вазифаларига мувофиқ пулли таълим хизматлари кўрсатиши, шунингдек, тадбиркорлик фаолиятининг бошқа турлари билан шуғулланишга ҳақлидир – дея талқин қилинган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 3 сентябрдаги “Бюджет ташкилотларини маблағ билан таъминлаш тартибини такомиллаштириш тўғрисида”ги 414-сонли қарорига мувофиқ таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси тушум манбалари ва уни сарфлаш йўналишлари белгилаб берилган. Таълим муассасаларивақтинча бўш турган мулкини шартнома асосида ижарага беришлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2009 йил 8 апрелдаги “Давлат мулкини ижарага бериш тартиби тўғрисида”ги 102- сонли Низомга асосан тартибга солинади. Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирининг 2014 йил 14 ноябрдаги “Бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчиларнинг харажатлар сметаси ва штат жадвалларини тузиш, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида” 74-сонли буйруғига асосан эса таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси харажатлар сметасини шакллантириш ва ундан фойдаланиш меъёрлари белгиланган. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 4 декабрдаги “Ўзбекистон Республикасининг 2015 йилги асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари тўғрисида”ги ПҚ- 2270-сонли қарорида таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш бўйича тушумлари 2018 йил 1 январга қадар барча солиқ ва мажбурий тўловлардан озод қилинганлиги таъкидланган. 6. Таълим муассасасида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш манбалари Қонун хужжатларига мувофиқ таълим муассасалари ривожлантириш жамғармаси даромадлари қуйидагиларни ташкил этади:  ҳисобот чорагининг сўнгги иш куни охирида харажатлар сметаси бўйича тежалган маблағлар, капитал қўйилмаларни молиялаштириш учун назарда тутилган маблағлар бундан мустасно; Таълим муассасаларидиректорлари йиллик харажатлар сметасида назарда тутилган маблағларни доимий назоратини олиб боришлари лозим. Чунки, харажатлар сметасида кўзда тутилган маблағларни белгиланган муддатларда тасарруф қилиш кўрсатиб ўтилган. Турли сабабларга кўра тежалган маблағлар бўлган тақдирда директорлар тегишли туман молия органига тежалган маблағни бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасига ўтказиш тўғрисида мурожаат хати чиқариши лозим. Бюджет ташкилотларини келгуси чоракда маблағ билан таъминлаш ҳажми ҳисобот чорагида тежаб қолинган бюджет маблағлари суммасига камайтирилмайди.  бюджет ташкилоти балансида турган мол-мулкни ижарага беришдан олинган маблағларнинг бир қисми; Таълим муассасаларининг вақтинча фойдаланилмаётган бинолари, иншоотлари ёки уларнинг қисмлари, асбоб-ускуналари, транспорт воситалари шаклидаги давлат мулки ва бошқа мол-мулки ижарага берилиши мумкин. Ҳудуддаги ер участкаси юқорида таъкидланган низомга асосан ижарага берилмайди. 2270-сонли қарорида таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш бўйича тушумлари 2018 йил 1 январга қадар барча солиқ ва мажбурий тўловлардан озод қилинганлиги таъкидланган. 6. Таълим муассасасида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш манбалари Қонун хужжатларига мувофиқ таълим муассасалари ривожлантириш жамғармаси даромадлари қуйидагиларни ташкил этади:  ҳисобот чорагининг сўнгги иш куни охирида харажатлар сметаси бўйича тежалган маблағлар, капитал қўйилмаларни молиялаштириш учун назарда тутилган маблағлар бундан мустасно; Таълим муассасаларидиректорлари йиллик харажатлар сметасида назарда тутилган маблағларни доимий назоратини олиб боришлари лозим. Чунки, харажатлар сметасида кўзда тутилган маблағларни белгиланган муддатларда тасарруф қилиш кўрсатиб ўтилган. Турли сабабларга кўра тежалган маблағлар бўлган тақдирда директорлар тегишли туман молия органига тежалган маблағни бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасига ўтказиш тўғрисида мурожаат хати чиқариши лозим. Бюджет ташкилотларини келгуси чоракда маблағ билан таъминлаш ҳажми ҳисобот чорагида тежаб қолинган бюджет маблағлари суммасига камайтирилмайди.  бюджет ташкилоти балансида турган мол-мулкни ижарага беришдан олинган маблағларнинг бир қисми; Таълим муассасаларининг вақтинча фойдаланилмаётган бинолари, иншоотлари ёки уларнинг қисмлари, асбоб-ускуналари, транспорт воситалари шаклидаги давлат мулки ва бошқа мол-мулки ижарага берилиши мумкин. Ҳудуддаги ер участкаси юқорида таъкидланган низомга асосан ижарага берилмайди. Таълим муассасалари балансида бўлган мулкни уч томонлама тузилган ижара шартномасига мувофиқ берадилар. Бунда ижарага берувчи бўлиб ҳудудларда ташкил этилган ижара марказлари ҳисобланади. Таълим муассасалари шартномани мулкни балансида сақловчи сифатида имзолайди. Ўз навбатида учинчи тараф ижарага олувчи хўжалик юритувчи субъект ҳисобланади. Ижара шартномасига асосан белгиланган сумма учга (50 %и – махаллий бюджетга, 40%и Таълим муассасаларибюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасига ва 10 %и ижара марказининг тегишли ҳисоб рақамига) тақсимланади. Ижара шартномаси камида бир йилга тузилиб, ижарага олувчи мол- мулкни соз ҳолатда сақлаши, ўз ҳисобидан жорий таъмирлаши ва мулкни сақлаш бўйича харажатларни қоплаши шарт. Коммунал ва фойдаланиш хизматлари бўйича тўловларни тўлаш миқдори, тартиби ва муддатлари ижара шартномаси билан бир вақтда тузиладиган балансда сақловчи ва ижарага олувчи ўртасидаги битим билан (битим шартлари ижара шартномасига киритилиши мумкин), коммунал ва фойдаланиш хизматларини кўрсатувчилар томонидан белгиланган тарифларни ҳисобга олган ҳолда тартибга солинади. Электр энергияси, сув ва газни ҳисобга олиш учун зарур ҳисоблаш приборларини ўрнатиш шартнома шартларига мувофиқ балансда сақловчи ёки ижарага олувчи томонидан амалга оширилади. Ижарага берувчи коммунал ва фойдаланиш хизматлари кўрсатиш юзасидан тузилган битимларга мувофиқ ижарага олувчи томонидан унга кўрсатилган хизматлар ҳақининг ўз вақтида тўланишини назорат қилади.  белгиланган тартибда бюджет ташкилотлари тасарруфида қолдириладиган маблағлар;  беғараз ҳомийликдан олинган маблағлар ҳисобидан шакллантирилади. Таълим муассасалари бюжетдан ташқари ривожлантириш жамғармасининг даромад манбаларидан бири юридик ва жисмоний Таълим муассасалари балансида бўлган мулкни уч томонлама тузилган ижара шартномасига мувофиқ берадилар. Бунда ижарага берувчи бўлиб ҳудудларда ташкил этилган ижара марказлари ҳисобланади. Таълим муассасалари шартномани мулкни балансида сақловчи сифатида имзолайди. Ўз навбатида учинчи тараф ижарага олувчи хўжалик юритувчи субъект ҳисобланади. Ижара шартномасига асосан белгиланган сумма учга (50 %и – махаллий бюджетга, 40%и Таълим муассасаларибюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасига ва 10 %и ижара марказининг тегишли ҳисоб рақамига) тақсимланади. Ижара шартномаси камида бир йилга тузилиб, ижарага олувчи мол- мулкни соз ҳолатда сақлаши, ўз ҳисобидан жорий таъмирлаши ва мулкни сақлаш бўйича харажатларни қоплаши шарт. Коммунал ва фойдаланиш хизматлари бўйича тўловларни тўлаш миқдори, тартиби ва муддатлари ижара шартномаси билан бир вақтда тузиладиган балансда сақловчи ва ижарага олувчи ўртасидаги битим билан (битим шартлари ижара шартномасига киритилиши мумкин), коммунал ва фойдаланиш хизматларини кўрсатувчилар томонидан белгиланган тарифларни ҳисобга олган ҳолда тартибга солинади. Электр энергияси, сув ва газни ҳисобга олиш учун зарур ҳисоблаш приборларини ўрнатиш шартнома шартларига мувофиқ балансда сақловчи ёки ижарага олувчи томонидан амалга оширилади. Ижарага берувчи коммунал ва фойдаланиш хизматлари кўрсатиш юзасидан тузилган битимларга мувофиқ ижарага олувчи томонидан унга кўрсатилган хизматлар ҳақининг ўз вақтида тўланишини назорат қилади.  белгиланган тартибда бюджет ташкилотлари тасарруфида қолдириладиган маблағлар;  беғараз ҳомийликдан олинган маблағлар ҳисобидан шакллантирилади. Таълим муассасалари бюжетдан ташқари ривожлантириш жамғармасининг даромад манбаларидан бири юридик ва жисмоний шахсларнинг беғараз хомийлик маблағларидир. Юридик шахслар томонидан қилинадиган безараз хомийлик маблағлари нақд пулсиз амалга оширилади. Юридик ва жисмоний шахслар томонидан кўрсатилган ҳомийлик (беғараз) ёрдамидан олинган маблағларнинг барча суммаси, агар ҳомий билан махсус ўзгача ҳол келишилмаган бўлса, моддий-техника базани мустаҳкамлашга сарфланади. Жисмоний шахслар томонидан қилинадиган беғараз хомийлик маблағлари васийлик кенгаши тўғрисидаги низомда белгиланган тартибда расмийлаштирилади. Жисмоний шахслар таълим муассасаларига моддий ва молиявий кўринишда хомийлик қилишлари мумкин. Таълим муассасалари эҳтиёжлари учун зарур бўлган маблағни ёки товар, иш ва хизматларни олиш учун васийлик кенгаши раиси номига билдиришнома киритади. Кенгаш раиси умумтаълим мактаби эҳтиёжлари учун зарур бўлган маблағни тегишли тартибда расмийлаштиради ва маблағни шакллантириш учун кенгаш қарорини чиқаради. Ушбу қарор асосида йиғилган маблағлар умумтаълим мактабининг бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасига топширилади. Агар васийлик кенгаши моддий кўринишда хомийликни амалга оширса, товар моддий бойликлар топшириш-қабул қилиш далолатномаси асосида кирим қилинади. Кенгаш раиси товар-моддий бойликларни мақсадли сарфланганлигини текширишга ҳақли бўлиб, директор харажат қилинганлиги тўғрисида далолатнома расмийлаштириши мақсадга мувофиқ.  таълим муассасаларининг асосий воситаларини сотишдан тушадиган маблағларни тақсимлаш тартиби қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланади. Таълим муассасалари эскириш муддати тугаб, ҳисобдан чиқарилган мавжуд асосий воситаларни белгиланган тартибда сотишга хақли ҳисобланади. Балансда бўлган асосий воситаларни ҳисобдан чиқариш тартиби бухгальтерия ҳисобининг миллий стандартлари “Асосий воситалар” БХМС №5да батафсил ёритилган. Таълим муассасалари ҳисобдан чиқарилган асосий шахсларнинг беғараз хомийлик маблағларидир. Юридик шахслар томонидан қилинадиган безараз хомийлик маблағлари нақд пулсиз амалга оширилади. Юридик ва жисмоний шахслар томонидан кўрсатилган ҳомийлик (беғараз) ёрдамидан олинган маблағларнинг барча суммаси, агар ҳомий билан махсус ўзгача ҳол келишилмаган бўлса, моддий-техника базани мустаҳкамлашга сарфланади. Жисмоний шахслар томонидан қилинадиган беғараз хомийлик маблағлари васийлик кенгаши тўғрисидаги низомда белгиланган тартибда расмийлаштирилади. Жисмоний шахслар таълим муассасаларига моддий ва молиявий кўринишда хомийлик қилишлари мумкин. Таълим муассасалари эҳтиёжлари учун зарур бўлган маблағни ёки товар, иш ва хизматларни олиш учун васийлик кенгаши раиси номига билдиришнома киритади. Кенгаш раиси умумтаълим мактаби эҳтиёжлари учун зарур бўлган маблағни тегишли тартибда расмийлаштиради ва маблағни шакллантириш учун кенгаш қарорини чиқаради. Ушбу қарор асосида йиғилган маблағлар умумтаълим мактабининг бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасига топширилади. Агар васийлик кенгаши моддий кўринишда хомийликни амалга оширса, товар моддий бойликлар топшириш-қабул қилиш далолатномаси асосида кирим қилинади. Кенгаш раиси товар-моддий бойликларни мақсадли сарфланганлигини текширишга ҳақли бўлиб, директор харажат қилинганлиги тўғрисида далолатнома расмийлаштириши мақсадга мувофиқ.  таълим муассасаларининг асосий воситаларини сотишдан тушадиган маблағларни тақсимлаш тартиби қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланади. Таълим муассасалари эскириш муддати тугаб, ҳисобдан чиқарилган мавжуд асосий воситаларни белгиланган тартибда сотишга хақли ҳисобланади. Балансда бўлган асосий воситаларни ҳисобдан чиқариш тартиби бухгальтерия ҳисобининг миллий стандартлари “Асосий воситалар” БХМС №5да батафсил ёритилган. Таълим муассасалари ҳисобдан чиқарилган асосий воситаларни туман, шаҳар молия органлари ҳамда давлат мулк қўмитаси ҳузуридаги давлат мулкини баҳолаш бўлимлари мутахассислари билан ўрнатилган тартибда баҳолайди.  Товар-моддий бойликларни сотишдан олинган маблағлар таълим муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлар бўйича талаб қилиб олинадиган депозит ҳисоб рақамларида (ёки Ғазначилик бўлинмаларида очилган шахсий ҳисоб рақамларида) жамланади ва бюджет ташкилотлари томонидан қуйидаги тартибда тақсимланади: - 50 фоизи - тегишли бюджет даромадига; - 50-фоизи - бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари маблағлар бўйича талаб қилиб олинадиган депозит ҳисоб рақамларида (ёки Ғазначилик бўлинмаларида очилган шахсий ҳисоб рақамларида) қолади. Бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамғармасига бюджет ташкилотларининг товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан олинган даромадлари товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан тушган тушумлар ва уларни ишлаб чиқариш бўйича харажатлар ўртасидаги ижобий фарқ сифатида аниқланади. 7. Таълим муассасаларида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси маблағларини сарфлаш тартиби Таълим муассасалари бюджетдан ташқари жамғармалари бўйича даромадлар ва харажатлар сметасини ҳар йили тузади ва тасдиқлайди. Бунда, бюджетдан ташқари маблағлар тушумлари ва харажатларини режалаштириш бюджет ташкилотлари томонидан қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланган даромадлар манбаи ва харажатлар йўналишларидан келиб чиққан ҳолда амалга оширилади. Таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси маблағлари ҳисобидан қуйидаги харажатларни қоплаш мумкин: воситаларни туман, шаҳар молия органлари ҳамда давлат мулк қўмитаси ҳузуридаги давлат мулкини баҳолаш бўлимлари мутахассислари билан ўрнатилган тартибда баҳолайди.  Товар-моддий бойликларни сотишдан олинган маблағлар таълим муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлар бўйича талаб қилиб олинадиган депозит ҳисоб рақамларида (ёки Ғазначилик бўлинмаларида очилган шахсий ҳисоб рақамларида) жамланади ва бюджет ташкилотлари томонидан қуйидаги тартибда тақсимланади: - 50 фоизи - тегишли бюджет даромадига; - 50-фоизи - бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари маблағлар бўйича талаб қилиб олинадиган депозит ҳисоб рақамларида (ёки Ғазначилик бўлинмаларида очилган шахсий ҳисоб рақамларида) қолади. Бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамғармасига бюджет ташкилотларининг товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан олинган даромадлари товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан тушган тушумлар ва уларни ишлаб чиқариш бўйича харажатлар ўртасидаги ижобий фарқ сифатида аниқланади. 7. Таълим муассасаларида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси маблағларини сарфлаш тартиби Таълим муассасалари бюджетдан ташқари жамғармалари бўйича даромадлар ва харажатлар сметасини ҳар йили тузади ва тасдиқлайди. Бунда, бюджетдан ташқари маблағлар тушумлари ва харажатларини режалаштириш бюджет ташкилотлари томонидан қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланган даромадлар манбаи ва харажатлар йўналишларидан келиб чиққан ҳолда амалга оширилади. Таълим муассасалари бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси маблағлари ҳисобидан қуйидаги харажатларни қоплаш мумкин:  аввало, вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик бўйича нафақаларни ва мавжуд кредиторлик қарзларни тўлашга; -вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик бўйича тўланмаган нафақалар муддати ўтказиб юборилган кредиторлик қарз мавжуд бўлса, мактабни ривожлантириш жамғармаси маблағлари тежаб қолинган бюджет маблағлари доирасида ушбу қарзларни тўлашга (ишлар, хизматлар товарлар ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича жами харажатлар ўрни қоплангандан сўнг) сарфланади. Агар кредиторлик қарзи муассасанинг харажатлари вақтинча етарли миқдорда маблағ билан таъминланмаганлиги муносабати билан пайдо бўлган тақдирда, кредиторлик қарзнинг мактабнинг ривожлантириш жамғармаси ҳисобига тўланган миқдори жорий молия йилига белгиланган харажатлар лимити доирасида бюджетдан қопланади. Агар кредиторлик қарзи таълим муассасаларининг харажатлар сметасига иловада назарда тутилган тегишли харажатлар тўланмаганлиги ва (ёки) харажатларнинг ҳар қайси гуруҳи бўйича белгиланган лимитларнинг ошиб кетганлиги муносабати билан пайдо бўлган бўлса, тўлиқ ҳажмда бюджетдан маблағ билан таъминланган тақдирда, ривожлантириш жамғармаси маблағлари (ишлар, хизматлар, товарлар ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича жами харажатлар ўрни тўлдирилгандан сўнг) аввало харажатларнинг тўланмаган қисми ва белгиланган лимитларнинг ортиб кетган миқдори доирасида кредиторлик қарзларни узишга йўналтирилади.  бюджет ташкилотинингмоддий-техника базасинимустаҳкамлаштадбирларига; Жамғармага тушган барча маблағларнинг камида 75 фоизи моддий- техника базани мустаҳкамлашга;  ижтимоий ривожлантириш ва бюджет ташкилотларининг ходимларини моддий рағбатлантириш тадбирларига сарфланади.  аввало, вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик бўйича нафақаларни ва мавжуд кредиторлик қарзларни тўлашга; -вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик бўйича тўланмаган нафақалар муддати ўтказиб юборилган кредиторлик қарз мавжуд бўлса, мактабни ривожлантириш жамғармаси маблағлари тежаб қолинган бюджет маблағлари доирасида ушбу қарзларни тўлашга (ишлар, хизматлар товарлар ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича жами харажатлар ўрни қоплангандан сўнг) сарфланади. Агар кредиторлик қарзи муассасанинг харажатлари вақтинча етарли миқдорда маблағ билан таъминланмаганлиги муносабати билан пайдо бўлган тақдирда, кредиторлик қарзнинг мактабнинг ривожлантириш жамғармаси ҳисобига тўланган миқдори жорий молия йилига белгиланган харажатлар лимити доирасида бюджетдан қопланади. Агар кредиторлик қарзи таълим муассасаларининг харажатлар сметасига иловада назарда тутилган тегишли харажатлар тўланмаганлиги ва (ёки) харажатларнинг ҳар қайси гуруҳи бўйича белгиланган лимитларнинг ошиб кетганлиги муносабати билан пайдо бўлган бўлса, тўлиқ ҳажмда бюджетдан маблағ билан таъминланган тақдирда, ривожлантириш жамғармаси маблағлари (ишлар, хизматлар, товарлар ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича жами харажатлар ўрни тўлдирилгандан сўнг) аввало харажатларнинг тўланмаган қисми ва белгиланган лимитларнинг ортиб кетган миқдори доирасида кредиторлик қарзларни узишга йўналтирилади.  бюджет ташкилотинингмоддий-техника базасинимустаҳкамлаштадбирларига; Жамғармага тушган барча маблағларнинг камида 75 фоизи моддий- техника базани мустаҳкамлашга;  ижтимоий ривожлантириш ва бюджет ташкилотларининг ходимларини моддий рағбатлантириш тадбирларига сарфланади. Жамғармага тушган маблағларнинг кўпи билан 25 фоизи таълим муассасалари ходимларини ижтимоий ҳимоя қилиш ва моддий рағбатлантириш тадбирларига сарфланади. Назорат саволлари 1.Таълим муасссасаларида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси қайси меъёрий хужжатларга асосан тартибга солинади? 2.Бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси қандай тушумлар ҳисобига шакллантирилади? 3.Муассасада ҳисобдан чиқарилган асосий воситаларни сотиш тартибини тушунтиринг? 4.Хомийликдан тушган маблағларни расмийлаштириш ва сарфлаш тартибини изохланг? 5.Маҳсулот ишлаб чиқариш (ишлар бажариш, хизматлар кўрсатиш) ҳисобига шакллантирилган даромад манбаларини таърифлаб беринг? 6.Бюджет ташкилотининг харажатлар сметасини тузиш, кўриб чиқиш, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш тартиби қайси меъёрий ҳужжатга асосан тартибга солинади? 7.Ғазначилик тизимини жорий этишнинг ҳуқуқий меъёрий ҳужжатларидан қайсиларини биласиз? 8.Бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш ва сметасини шакллантириш тартиби? 9.Таълим муассасалари харажатлар сметаси таркиби ва ёйилмаси? 10.Таълим муассасаларида харажат гурухлари ва уларнинг бажарилиши? Жамғармага тушган маблағларнинг кўпи билан 25 фоизи таълим муассасалари ходимларини ижтимоий ҳимоя қилиш ва моддий рағбатлантириш тадбирларига сарфланади. Назорат саволлари 1.Таълим муасссасаларида бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси қайси меъёрий хужжатларга асосан тартибга солинади? 2.Бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармаси қандай тушумлар ҳисобига шакллантирилади? 3.Муассасада ҳисобдан чиқарилган асосий воситаларни сотиш тартибини тушунтиринг? 4.Хомийликдан тушган маблағларни расмийлаштириш ва сарфлаш тартибини изохланг? 5.Маҳсулот ишлаб чиқариш (ишлар бажариш, хизматлар кўрсатиш) ҳисобига шакллантирилган даромад манбаларини таърифлаб беринг? 6.Бюджет ташкилотининг харажатлар сметасини тузиш, кўриб чиқиш, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш тартиби қайси меъёрий ҳужжатга асосан тартибга солинади? 7.Ғазначилик тизимини жорий этишнинг ҳуқуқий меъёрий ҳужжатларидан қайсиларини биласиз? 8.Бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари ривожлантириш жамғармасини шакллантириш ва сметасини шакллантириш тартиби? 9.Таълим муассасалари харажатлар сметаси таркиби ва ёйилмаси? 10.Таълим муассасаларида харажат гурухлари ва уларнинг бажарилиши?