Ta’lim muassasasi ichki boshqaruvining funksiyalari

Yuklangan vaqt

2024-07-22

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

8

Faytl hajmi

19,6 KB


 
 
 
 
Ta’lim muassasasi ichki boshqaruvining funksiyalari 
 
 
Reja: 
1. Ta’lim muassasasi ichki boshqaruvida pedagogik tahlil. 
2. Maqsad qo‘yish va rejalashtirish ta’lim muassasasi menejmentining vazifasi 
sifatida. 
3. Ta’lim muassasasi menejmentida tashkil etish vazifasi. 
4. Ta’lim muassasasi ichki nazorati. 
 
Yoshlarimizga jahon ta’lim mezonlariga mos xolda chuqur bilim berish, ularni 
Vatanga muhabbat, milliy istiqlol g’oyalariga sodiqlik ruxida tarbiyalash masalalari 
ta’lim sohasining asosiy vazifasidir. Bu esa uz o’rnida ta’lim boshqaruvi organlari, 
muassasalari, o’quv yurtlari rahbarlaridan tashkilotchi xamda tadbirkor, yuqori 
bilim va yuksak madaniyat egasi bo’lishini talab etadi. 
Ma’lumki, aksariyat umumta’lim maktablari rahbarlari xalq ta’limi xodimlari 
orasida eng ko’p mehnat sarf qilib ishlayotganlar toifasiga kiradi. Shuning bilan 
birgalikda ular faoliyatlari davomida juda ko’p qiyinchiliklarga duch keladilar. 
Bunday ahvolining obyektiv va subyektiv sabablari bor, albatta. Ularning asosiylari 
quyidagilardan iborat: 
- ta’lim boshqaruvining nazariy asoslari to’g’risida sust bilimga ekanliklari; 
- maktab ichki boshqaruvning samarasizligi; 
- maktab boshqaruvida inson omilini hisobga olmaslik; 
- qog’ozbozlik va buyruqbozlikka asoslangan uslubning saqlanayotganligi; 
-maktab rahbarlari o’rtasidagi ish taqsimotining amalda yaxshi ishlmayotganligi; 
Ta’lim muassasasi ichki boshqaruvining funksiyalari Reja: 1. Ta’lim muassasasi ichki boshqaruvida pedagogik tahlil. 2. Maqsad qo‘yish va rejalashtirish ta’lim muassasasi menejmentining vazifasi sifatida. 3. Ta’lim muassasasi menejmentida tashkil etish vazifasi. 4. Ta’lim muassasasi ichki nazorati. Yoshlarimizga jahon ta’lim mezonlariga mos xolda chuqur bilim berish, ularni Vatanga muhabbat, milliy istiqlol g’oyalariga sodiqlik ruxida tarbiyalash masalalari ta’lim sohasining asosiy vazifasidir. Bu esa uz o’rnida ta’lim boshqaruvi organlari, muassasalari, o’quv yurtlari rahbarlaridan tashkilotchi xamda tadbirkor, yuqori bilim va yuksak madaniyat egasi bo’lishini talab etadi. Ma’lumki, aksariyat umumta’lim maktablari rahbarlari xalq ta’limi xodimlari orasida eng ko’p mehnat sarf qilib ishlayotganlar toifasiga kiradi. Shuning bilan birgalikda ular faoliyatlari davomida juda ko’p qiyinchiliklarga duch keladilar. Bunday ahvolining obyektiv va subyektiv sabablari bor, albatta. Ularning asosiylari quyidagilardan iborat: - ta’lim boshqaruvining nazariy asoslari to’g’risida sust bilimga ekanliklari; - maktab ichki boshqaruvning samarasizligi; - maktab boshqaruvida inson omilini hisobga olmaslik; - qog’ozbozlik va buyruqbozlikka asoslangan uslubning saqlanayotganligi; -maktab rahbarlari o’rtasidagi ish taqsimotining amalda yaxshi ishlmayotganligi;  
 
- malaka oshirish masalasiga e’tiborsizlik; 
- kadrlar qo’nimsizligi; 
- vaqtdan unumli foydalanmaslik va hokazo. 
Quyida boshqaruvda asosiy yo’nalishlari hisoblangan maktab ichki nazoratni 
tashkil etishning ayrim masalalari to’g’risida to’xtalamiz. Umumta’lim maktabini 
rivojlantirishning hozirgi bosqichida unga rahbarlik qilish, ogir va mas’uliyatli 
vazifadir. Maktab ichki nazorati: 
  
bu jamoaning uz oldiga quyilgan maqsadga muvofiq ravishda o’quv-tarbiya 
jarayonini xar tomonlama o’rganish va tahlil qilishdir. 
  
Doimiy puxta uylangan nazorat, muvaffaqiyatlarni to’g’ri aniqlash va 
mustahkamlash, 
pedagogik 
jamoa 
faoliyatida 
mavjud 
bo’lgan 
kamchiliklarning oldini olish imkonini beradi. 
  
Maktab ichki nazorati o’qituvchilar bilan bir qatorda maktab rahbarlarini xam 
intizomga o’rgatadi. Bu ish rejali, muntazam, aniq bir maqsadga qaratilgan, 
kompleks bo’lishi, o’quv-tarbiya jarayonining hamma tomonlarini qamrab 
olishi zarur. 
Nazorat tadbirlari bosqichlaridan ayrimlari sanab o’tamiz: 
- obyekt, mavzu tanlash, maqsad belgilash (odatda bu maktabning yillik rejasida 
belgilanadi); 
- tekshirish dasturini to’zish (savollar to’plami, anketalar, diagnostik jadvallar, 
nazorat topshiriqlari, testlar va boshqalar) nazorat shakli xamda metodlarni tanlash; 
- ishlarning haqiqiy ahvolini tekshirishni tashkil qilish; 
- malaka oshirish masalasiga e’tiborsizlik; - kadrlar qo’nimsizligi; - vaqtdan unumli foydalanmaslik va hokazo. Quyida boshqaruvda asosiy yo’nalishlari hisoblangan maktab ichki nazoratni tashkil etishning ayrim masalalari to’g’risida to’xtalamiz. Umumta’lim maktabini rivojlantirishning hozirgi bosqichida unga rahbarlik qilish, ogir va mas’uliyatli vazifadir. Maktab ichki nazorati:  bu jamoaning uz oldiga quyilgan maqsadga muvofiq ravishda o’quv-tarbiya jarayonini xar tomonlama o’rganish va tahlil qilishdir.  Doimiy puxta uylangan nazorat, muvaffaqiyatlarni to’g’ri aniqlash va mustahkamlash, pedagogik jamoa faoliyatida mavjud bo’lgan kamchiliklarning oldini olish imkonini beradi.  Maktab ichki nazorati o’qituvchilar bilan bir qatorda maktab rahbarlarini xam intizomga o’rgatadi. Bu ish rejali, muntazam, aniq bir maqsadga qaratilgan, kompleks bo’lishi, o’quv-tarbiya jarayonining hamma tomonlarini qamrab olishi zarur. Nazorat tadbirlari bosqichlaridan ayrimlari sanab o’tamiz: - obyekt, mavzu tanlash, maqsad belgilash (odatda bu maktabning yillik rejasida belgilanadi); - tekshirish dasturini to’zish (savollar to’plami, anketalar, diagnostik jadvallar, nazorat topshiriqlari, testlar va boshqalar) nazorat shakli xamda metodlarni tanlash; - ishlarning haqiqiy ahvolini tekshirishni tashkil qilish;  
 
- tekshiruv natijalarini pedagogik-diagnostik tahlilini o’tkazish; 
- o’quv-tarbiya jarayonini mukammallashtirish bo’yicha tavsiyanoma va takliflar 
ishlab chiqish; 
- tekshirish natijalari yuzasidan qabul qilingan boshqaruv qarori. 
Maktab ichki nazoratini rejalashtirib va tashkil qila turib, maktab rahbarlari 
nazoratning barcha obyektlari, yo’nalishlari to’g’risida aniq, puxta tasavvurga ega 
bo’lishlari lozim. Taxminan quyidagicha: o’quv rejasidan ayrim fanlari o’qitish 
ahvoli; dastur materiallarini o’zlashtirish darajasining davlat talablariga (davlat 
ta’lim standartlariga) mosligi; pedagogik jamoaning iqtidorli va qobiliyatli 
o’quvchilar bilan ishlash tizimi; maktabda yuzaga kelgan, asosiy darajadan yuqori 
ma’lumot olishni ta’minlaydigan tizimning samaradorligi va rasionalligi (ixtiyoriy 
fanlar fakultativlar, maxsus kurslar va boshqalar); sust o’zlashtiradigan o’quvchilar 
bilan ishlash tizimi samaradorligi; pedagogik jamoaning majburiy tayanch va 
umumiy ta’limni ta’minlash bo’yicha ishlari; metodik ishlar; tarbiyaviy ishlar; 
maktab hujjatlarini yuritish; o’quv-moddiy bazadan foydalanish samaradorligi; kuni 
uzaytirilgan guruhlarda o’quv-tarbiya jarayonini tashkil qilish va boshqalar. 
Davriy rejalar asosidagi attestasiyalar orasida ish faoliyati natijalarini 
aniqlash, davlat attestasiyasiga puxta tayyorgarlik ko’rish maqsadida, ta’lim 
muassasalariga uz-o’zini attestasiyadan o’tkazish tavsiya etiladi. O’z-o’zini 
attestasiyadan o’tkazish maktab ma’muriyatidan puxta tayyorgarlik ko’rishni talab 
etadi. Tajribalar uz-o’zini attestasiyadan o’tkazishni ikki bosqichida tashkil etish 
maqsadga muvofiqligini ko’rsatmoqda. Birinchi bosqich davomida maktab 
ma’muriyatiga kuydagi masalalarni tahlil qilish lozim buladi: 
- maktab o’quv-moddiy bazasini tavsifnomasi; 
- o’quv-tarbiya jarayonining zarur vositalar, asbob-uskunalar va jihozlar bilan 
ta’minlanganligi xamda normativlarga mosligi (aniq holati, inventarizasiya aktlari); 
- tekshiruv natijalarini pedagogik-diagnostik tahlilini o’tkazish; - o’quv-tarbiya jarayonini mukammallashtirish bo’yicha tavsiyanoma va takliflar ishlab chiqish; - tekshirish natijalari yuzasidan qabul qilingan boshqaruv qarori. Maktab ichki nazoratini rejalashtirib va tashkil qila turib, maktab rahbarlari nazoratning barcha obyektlari, yo’nalishlari to’g’risida aniq, puxta tasavvurga ega bo’lishlari lozim. Taxminan quyidagicha: o’quv rejasidan ayrim fanlari o’qitish ahvoli; dastur materiallarini o’zlashtirish darajasining davlat talablariga (davlat ta’lim standartlariga) mosligi; pedagogik jamoaning iqtidorli va qobiliyatli o’quvchilar bilan ishlash tizimi; maktabda yuzaga kelgan, asosiy darajadan yuqori ma’lumot olishni ta’minlaydigan tizimning samaradorligi va rasionalligi (ixtiyoriy fanlar fakultativlar, maxsus kurslar va boshqalar); sust o’zlashtiradigan o’quvchilar bilan ishlash tizimi samaradorligi; pedagogik jamoaning majburiy tayanch va umumiy ta’limni ta’minlash bo’yicha ishlari; metodik ishlar; tarbiyaviy ishlar; maktab hujjatlarini yuritish; o’quv-moddiy bazadan foydalanish samaradorligi; kuni uzaytirilgan guruhlarda o’quv-tarbiya jarayonini tashkil qilish va boshqalar. Davriy rejalar asosidagi attestasiyalar orasida ish faoliyati natijalarini aniqlash, davlat attestasiyasiga puxta tayyorgarlik ko’rish maqsadida, ta’lim muassasalariga uz-o’zini attestasiyadan o’tkazish tavsiya etiladi. O’z-o’zini attestasiyadan o’tkazish maktab ma’muriyatidan puxta tayyorgarlik ko’rishni talab etadi. Tajribalar uz-o’zini attestasiyadan o’tkazishni ikki bosqichida tashkil etish maqsadga muvofiqligini ko’rsatmoqda. Birinchi bosqich davomida maktab ma’muriyatiga kuydagi masalalarni tahlil qilish lozim buladi: - maktab o’quv-moddiy bazasini tavsifnomasi; - o’quv-tarbiya jarayonining zarur vositalar, asbob-uskunalar va jihozlar bilan ta’minlanganligi xamda normativlarga mosligi (aniq holati, inventarizasiya aktlari);  
 
- o’quv-tarbiya jarayonining, fan xonalarining uslubiy ta’minoti darajasi va ulardan 
foydalanish samaradorligi; 
- byudjet mablag’lardan foydalanishning so’ngi uch yildagi ahvoli; 
- byudjetdan tashqari mablag’larning mavjudligi; 
- o’quv-tarbiya jarayonini kompyuterlashtirish bo’yicha olib borilayotgan ishlarning 
ahvoli va x.k. 
Birinchi bosqichda, shuningdek, uz-o’zini attestasiya etish jarayonida tegishli 
tekshiruv ishlarini (nazorat ishlari, test sinovlari, anketalar va boshqalar) ishlab 
chiqish uchun mutaxassisliklardan iborat guruhlar tuziladi. Ta’kidlash joizki, bu 
maqsadlardan tuman (Shahar) xalq ta’lim bo’limlari ishlab chiqilgan materiallardan 
foydalanish lozim, ular bir nechta variantda bo’lsa, xulosalarning obyektivligi 
yuqori darajada buladi. 
Ikkinchi bosqichda maktab direktori o’z-o’zini attestasiyadan o’tkazish uchun 
metod birlashmalar rahbarlari va a’zolaridan iborat komissiya tuzadi xamda uning 
tarkibini o’zining buyrug’i bilan tasdiqlaydi. Komissiya tarkibiga qo’shni 
maktablarning yuqori malakali mutaxassislarini jalb etish tavsiya etiladi. 
Komissiya kuyidagi ishlarni amalga oshirishlari joiz: 
1. Oldindan, bir necha variantda tayyorlangan xamda konvertlarga solinib, 
muhrlangan materiallardan foydalangan xolda tekshiruv ishlarini o’tkazish. (xar bir 
sinfda kamida 4-5 tekshiruv ishlarini o’tkazish maqsadga muvofiqdir). 
2. Darslarni kirib ko’rish va tahlil etish 
3. Fakultativ, sinfdan tashqari mashg’ulotlari va tadbirlarni kuzatish. 
4. Tarbiyaviy ishlar samaradorligini va boshqalarni aniqlash kerak buladi. 
- o’quv-tarbiya jarayonining, fan xonalarining uslubiy ta’minoti darajasi va ulardan foydalanish samaradorligi; - byudjet mablag’lardan foydalanishning so’ngi uch yildagi ahvoli; - byudjetdan tashqari mablag’larning mavjudligi; - o’quv-tarbiya jarayonini kompyuterlashtirish bo’yicha olib borilayotgan ishlarning ahvoli va x.k. Birinchi bosqichda, shuningdek, uz-o’zini attestasiya etish jarayonida tegishli tekshiruv ishlarini (nazorat ishlari, test sinovlari, anketalar va boshqalar) ishlab chiqish uchun mutaxassisliklardan iborat guruhlar tuziladi. Ta’kidlash joizki, bu maqsadlardan tuman (Shahar) xalq ta’lim bo’limlari ishlab chiqilgan materiallardan foydalanish lozim, ular bir nechta variantda bo’lsa, xulosalarning obyektivligi yuqori darajada buladi. Ikkinchi bosqichda maktab direktori o’z-o’zini attestasiyadan o’tkazish uchun metod birlashmalar rahbarlari va a’zolaridan iborat komissiya tuzadi xamda uning tarkibini o’zining buyrug’i bilan tasdiqlaydi. Komissiya tarkibiga qo’shni maktablarning yuqori malakali mutaxassislarini jalb etish tavsiya etiladi. Komissiya kuyidagi ishlarni amalga oshirishlari joiz: 1. Oldindan, bir necha variantda tayyorlangan xamda konvertlarga solinib, muhrlangan materiallardan foydalangan xolda tekshiruv ishlarini o’tkazish. (xar bir sinfda kamida 4-5 tekshiruv ishlarini o’tkazish maqsadga muvofiqdir). 2. Darslarni kirib ko’rish va tahlil etish 3. Fakultativ, sinfdan tashqari mashg’ulotlari va tadbirlarni kuzatish. 4. Tarbiyaviy ishlar samaradorligini va boshqalarni aniqlash kerak buladi.  
 
Maktab jamoasi uz faoliyatini obyektiv tarzda baholash uchun so’ngi uch yil 
ichida bo’lib utgan olimpiada yakunlari, bitiruv imtihonlari, oliy va o’rta o’quv 
yurtlariga kirish uchun topshirilgan test natijalari xamda boshqa ko’rsatkichlar tahlil 
etiladi. 
Ma’lumot haqida shahodatnoma o’z-o’zini attestasiyadan o’tkazganda so’ng 
komissiya a’zolari tomonidan xulosalar yoziladi xamda o’quv-tarbiya jarayonini 
takomillashtirishga qaratilgan takliflar kiritiladi. 
O’quv-tarbiya jarayonini baholashda reyting usuli xam keng qo’llanilmoqda. 
Miqdoriy ko’rsatkichlar asosida shaxsning sifat tavsifnomasini aniqlash jarayoni 
reyting deb ataladi. 
Bundan tashqari maktab ichki boshqaruvida jiddiy muammolardan biri - 
maktab hujjatlarini yuritish ustidan nazoratni tashkil qilish. Maktab hujjatlari - 
maktab - ishlarining ko’zgusidir, ular uz ichiga quyidagilarni oladi: o’quv-
pedagogik, 
moliya-xo’jalik 
va 
ish 
yuritish 
hujjatlari. 
O’quv-pedagogik 
hujjatlarining ayrimlari ustida to’xtalib utamiz. O’quvchilarning harakat daftari katta 
nazorat hujjati hisoblanib, maktabda 50 yil saqlanadi. Maktab direktori o’zgarganda 
akt bo’yicha yangi direktorga topshiriladi. Harakat daftarining yozuvlari o’quvchilar 
soni, harakati va ro’yxati to’g’risida, to’la, aniq ma’lumot beradi. Bu kitobdagi 
yozuvlarning to’g’riligiga maktab direktori javob beradi. Shuning uchun bu 
hujjatning to’g’ri yuritilishi o’quv yili davomida 3-4 marta tekshiriladi. Jumladan 
sinf jurnallari, kundaliklar, o’quvchilar daftarlarining nazorati xam maktab 
rahbarlari uchun o’quv-tarbiya ishlarini nazorat qilishning qulay va zarur usullaridan 
biri hisoblanadi. 
Xullas, maktabda ishiga nazoratni kuchaytirish , pedagogik jamoa faoliyatini 
oqilona va to’g’ri tashkil etish, kelgusidagi muvaffaqiyatlarning garovidir. 
Ichki boshqaruvning maqsadi, mazmuni va vazifalari. 
Maktab jamoasi uz faoliyatini obyektiv tarzda baholash uchun so’ngi uch yil ichida bo’lib utgan olimpiada yakunlari, bitiruv imtihonlari, oliy va o’rta o’quv yurtlariga kirish uchun topshirilgan test natijalari xamda boshqa ko’rsatkichlar tahlil etiladi. Ma’lumot haqida shahodatnoma o’z-o’zini attestasiyadan o’tkazganda so’ng komissiya a’zolari tomonidan xulosalar yoziladi xamda o’quv-tarbiya jarayonini takomillashtirishga qaratilgan takliflar kiritiladi. O’quv-tarbiya jarayonini baholashda reyting usuli xam keng qo’llanilmoqda. Miqdoriy ko’rsatkichlar asosida shaxsning sifat tavsifnomasini aniqlash jarayoni reyting deb ataladi. Bundan tashqari maktab ichki boshqaruvida jiddiy muammolardan biri - maktab hujjatlarini yuritish ustidan nazoratni tashkil qilish. Maktab hujjatlari - maktab - ishlarining ko’zgusidir, ular uz ichiga quyidagilarni oladi: o’quv- pedagogik, moliya-xo’jalik va ish yuritish hujjatlari. O’quv-pedagogik hujjatlarining ayrimlari ustida to’xtalib utamiz. O’quvchilarning harakat daftari katta nazorat hujjati hisoblanib, maktabda 50 yil saqlanadi. Maktab direktori o’zgarganda akt bo’yicha yangi direktorga topshiriladi. Harakat daftarining yozuvlari o’quvchilar soni, harakati va ro’yxati to’g’risida, to’la, aniq ma’lumot beradi. Bu kitobdagi yozuvlarning to’g’riligiga maktab direktori javob beradi. Shuning uchun bu hujjatning to’g’ri yuritilishi o’quv yili davomida 3-4 marta tekshiriladi. Jumladan sinf jurnallari, kundaliklar, o’quvchilar daftarlarining nazorati xam maktab rahbarlari uchun o’quv-tarbiya ishlarini nazorat qilishning qulay va zarur usullaridan biri hisoblanadi. Xullas, maktabda ishiga nazoratni kuchaytirish , pedagogik jamoa faoliyatini oqilona va to’g’ri tashkil etish, kelgusidagi muvaffaqiyatlarning garovidir. Ichki boshqaruvning maqsadi, mazmuni va vazifalari.  
 
Maktabda boshqaruv mehnati bilan shug’ullanuvchi kishilar (maktab 
direktori, direktorning o’quv-tarbiya va xo’jalik ishlari bo’yicha o’rinbosarlari, 
tarbiyaviy ishlar tashkilotchisi, uslubiy birlashma rahbarlari, kasaba uyushmasi 
tashkilotining raisi) boshqaruvchilik jamoasini tashkil etadi. 
Maktabda boshqaruv tizimi asosan 2 ga bo’linadi. 
Maktab rahbarlari va o’qituvchilar, tarbiyachilar, yoshlar tashkilotchisi, sinf 
rahbarlari, uslub birlashmalarning a’zolari, texnik xodimlar. 
Boshqarish sohasidagi ijrochi xodimlarni xam 2 asosiy guruhga a) 
mutaxassislarga (o’qituvchi va tarbiyachilarga); b) texnik xodimlarga (laborant, 
farrosh, elektoromontyor, maktab qorovulli kabilarga) bo’lish mumkin. Maktabga 
o’qituvchi, tarbiyachi va texnik xodimlarni to’g’ri tashlash va ularni joy-joyiga 
kuyish maktab ichki boshqaruvidagi muhim masalalardan biridir. Maktab 
xodimlarining tanlash bobida kuyidagi qoidaga rioya qilish bu borada muhim 
ahamiyat kasb etadi. Maktab xodimlarini tanlashda ularning siyosiy bilimini, 
haloligini, ishni bilishini hisobga olish zarur. 
Bu urinda ishning kO’zini bilish, ishchanlik, uyushqoqlikni ta’minlash 
boshqaruv apparati ishidagi asosiy vazifa ekanini anglash lozim. 
Umumta’lim maktablarida boshqaruvchilarning boshqarish madaniyatini 
oshirish va uni demokratlashtirish hozirgi bozor iqtisodi davrining muhim 
talablaridan biridir. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, hozirgi islohotlar davridagi 
xo’jalikni boshqarish va unga rahbarlik qilish konstitutsiyaviy qoidalar, ilmiy 
aqidalar asosida olib boriladi. Maktabni boshqarish shakllari va usullari 
jumhuriyatimiz iqtisodiy taraqqiyotining xar bir bosqichida jamiyat hal qilishi lozim 
bo’lgan vazifalarga muvofiq o’zgarib, takomillashib borishi mumkin. Ammo 
jumhuriyatimiz iqtisodiy taraqqiyotining barcha bosqichlarida xam, Ayniqsa, 
hozirgi islohotlar davrida xam xalq ta’limi sohasining boshqarishning qoidalari va 
mazmuni u ahamiyatini saqlanib qaladi. Demak, maktab ichki boshqaruvchini 
Maktabda boshqaruv mehnati bilan shug’ullanuvchi kishilar (maktab direktori, direktorning o’quv-tarbiya va xo’jalik ishlari bo’yicha o’rinbosarlari, tarbiyaviy ishlar tashkilotchisi, uslubiy birlashma rahbarlari, kasaba uyushmasi tashkilotining raisi) boshqaruvchilik jamoasini tashkil etadi. Maktabda boshqaruv tizimi asosan 2 ga bo’linadi. Maktab rahbarlari va o’qituvchilar, tarbiyachilar, yoshlar tashkilotchisi, sinf rahbarlari, uslub birlashmalarning a’zolari, texnik xodimlar. Boshqarish sohasidagi ijrochi xodimlarni xam 2 asosiy guruhga a) mutaxassislarga (o’qituvchi va tarbiyachilarga); b) texnik xodimlarga (laborant, farrosh, elektoromontyor, maktab qorovulli kabilarga) bo’lish mumkin. Maktabga o’qituvchi, tarbiyachi va texnik xodimlarni to’g’ri tashlash va ularni joy-joyiga kuyish maktab ichki boshqaruvidagi muhim masalalardan biridir. Maktab xodimlarining tanlash bobida kuyidagi qoidaga rioya qilish bu borada muhim ahamiyat kasb etadi. Maktab xodimlarini tanlashda ularning siyosiy bilimini, haloligini, ishni bilishini hisobga olish zarur. Bu urinda ishning kO’zini bilish, ishchanlik, uyushqoqlikni ta’minlash boshqaruv apparati ishidagi asosiy vazifa ekanini anglash lozim. Umumta’lim maktablarida boshqaruvchilarning boshqarish madaniyatini oshirish va uni demokratlashtirish hozirgi bozor iqtisodi davrining muhim talablaridan biridir. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, hozirgi islohotlar davridagi xo’jalikni boshqarish va unga rahbarlik qilish konstitutsiyaviy qoidalar, ilmiy aqidalar asosida olib boriladi. Maktabni boshqarish shakllari va usullari jumhuriyatimiz iqtisodiy taraqqiyotining xar bir bosqichida jamiyat hal qilishi lozim bo’lgan vazifalarga muvofiq o’zgarib, takomillashib borishi mumkin. Ammo jumhuriyatimiz iqtisodiy taraqqiyotining barcha bosqichlarida xam, Ayniqsa, hozirgi islohotlar davrida xam xalq ta’limi sohasining boshqarishning qoidalari va mazmuni u ahamiyatini saqlanib qaladi. Demak, maktab ichki boshqaruvchini  
 
to’g’ri tashkil qilish hozirgi davrning muhim talablaridan biridir. Biz ana shu 
boshqarish qoidalariga alohida to’xtalib utishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. 
Xalq ta’limi tizimi va maktabni boshqarishning eng muhim qoidasi - 
demokratiyalashdir. Bu aqida hozirgi mustaqillik davrida jamiyatni yanada 
demokratlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, 
xo’jaliklar boshqarish tizimining eng asosiy sharti bo’lgan demokratik qoidaning 
g’oyat maqbul shakllarini izlab topish bugungi muhim va dolzarb muammolardan 
biridir. 
Boshqarishning ilmiyligi hozirgi bozor iqtisodi sharoitida ijtimoiy taraqqiyot 
qonunlarini tobora tolaroq bilib borish bilan belgilanadi. 
Maktabda pedagogik mehnatni ilmiy asosida tashkil qilish muammosi 
ko’pincha darsda vaqtdan unumli foydalanishdan, sinfdan tashqari tadbirlardan va 
O’qituvchi-tarbiyachilarni ijtimoiy topshiriqlarni tartibga solishdan iborat deb 
qaraladi. 
Nazorat uchun savollar: 
1. Ta’lim muassasasi ichki boshqaruvida pedagogik tahlil deganimiz nima? 
2. Maqsad qo‘yish va rejalashtirish ta’lim muassasasi menejmentining 
vazifalarini tahlil qiling? 
3. Ta’lim muassasasi menejmentida tashkil etish vazifasi haqida tushuncha 
bering? 
4. Ta’lim muassasasi ichki nazorati deganda nimani tushunasiz? 
 
Mustaqil o’qish uchun adabiyotlar: 
1. Xodjaev B. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti. – T.: Sano-Standart, 2017. 
2. Dilorom Qosimova. Menejment nazariyasi. T.: “Tafakkur bo’stoni” 2011.  
3. R.I.Gimush, F.M.Matmurodov,  Innovatsion menejment. T.: O‘zbekis-ton Faylasuflari Milliy 
jamiyati, 2010. 
4. Djuraev R.X., Turg‘unov S.T. Ta’lim menejmenti. – Toshkent., “Voris-Nashriyot”., 
2006.  
5. SHarifxo‘jaev M., Abdullaev YO. Menejment. Darslik. –T.: O‘qituvchi, 2001.  
to’g’ri tashkil qilish hozirgi davrning muhim talablaridan biridir. Biz ana shu boshqarish qoidalariga alohida to’xtalib utishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. Xalq ta’limi tizimi va maktabni boshqarishning eng muhim qoidasi - demokratiyalashdir. Bu aqida hozirgi mustaqillik davrida jamiyatni yanada demokratlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, xo’jaliklar boshqarish tizimining eng asosiy sharti bo’lgan demokratik qoidaning g’oyat maqbul shakllarini izlab topish bugungi muhim va dolzarb muammolardan biridir. Boshqarishning ilmiyligi hozirgi bozor iqtisodi sharoitida ijtimoiy taraqqiyot qonunlarini tobora tolaroq bilib borish bilan belgilanadi. Maktabda pedagogik mehnatni ilmiy asosida tashkil qilish muammosi ko’pincha darsda vaqtdan unumli foydalanishdan, sinfdan tashqari tadbirlardan va O’qituvchi-tarbiyachilarni ijtimoiy topshiriqlarni tartibga solishdan iborat deb qaraladi. Nazorat uchun savollar: 1. Ta’lim muassasasi ichki boshqaruvida pedagogik tahlil deganimiz nima? 2. Maqsad qo‘yish va rejalashtirish ta’lim muassasasi menejmentining vazifalarini tahlil qiling? 3. Ta’lim muassasasi menejmentida tashkil etish vazifasi haqida tushuncha bering? 4. Ta’lim muassasasi ichki nazorati deganda nimani tushunasiz? Mustaqil o’qish uchun adabiyotlar: 1. Xodjaev B. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti. – T.: Sano-Standart, 2017. 2. Dilorom Qosimova. Menejment nazariyasi. T.: “Tafakkur bo’stoni” 2011. 3. R.I.Gimush, F.M.Matmurodov, Innovatsion menejment. T.: O‘zbekis-ton Faylasuflari Milliy jamiyati, 2010. 4. Djuraev R.X., Turg‘unov S.T. Ta’lim menejmenti. – Toshkent., “Voris-Nashriyot”., 2006. 5. SHarifxo‘jaev M., Abdullaev YO. Menejment. Darslik. –T.: O‘qituvchi, 2001.  
 
Alex Moore. Teaching and Learning: Pedagogy, Curriculum and Culture. USA, 2012 Routledge. 
Alex Moore. Teaching and Learning: Pedagogy, Curriculum and Culture. USA, 2012 Routledge.