TARAMNI AJRATISH VA PILTA SHAKLLANTISH. Reja 1. Tolalarni bosh barabandan ajratish barabaniga o‘tish shartlari 2. Tolali taramni ajratish 3. Tarash mashinasida pilta shakllantirish 4. Tarash darajasi 5. Tarash mashinasining unumdorligi Tarash mashinasining asosiy tarash zonasida tolali mahsulot taram va tarandiga ajraladi. Uzun tolalardan iborat bo‘lgan taram bosh baraban sirtida xarakatlanib, ajratuvchi baraban garniturasi tishlariga borib uriladi va uning sirtiga o‘tadi. Ajratuvchi baraban garniturasi tishlarining qiyalik burchagi bosh barabannikiga qaraganda katta bo‘lganligi tolalarni bosh barabandan ajratuvchi barabanga o‘tishini ta’minlaydi, ammo tolalarning hammasi ham ajratuvchi barabanga o‘tmaydi (ular birin ketin o‘tadi) tolalar qisman bosh baraban sirtida qoladi, unga qoldiq qatlam deyiladi. Ajratuvchi baraban tezligi juda kichik, bosh baraban tezligi ancha katta, shuning uchun ajratuvchi baraban sirtiga o‘tgan tolali mahsulot qalinlashib (qayta-qayta o‘tish, ya’ni davriy qo‘shilish xisobiga) tekislanadi. Tolalarni bosh barabandan ajratuvchi barabanga o‘tish shartlari 1. Bosh baraban bilan ajratuvchi baraban tishlarining o‘zaro qarama- qarshi joylashganligi va ularni harakat yo‘nalishining teskari ekanligi. 2. Bosh baraban sirtida hosil bo‘ladigan markazdan qochma kuchning ajratuvchi baraban sirtidagidan 400-500 marta ko‘p ekanligi. 3. Ajratuvchi baraban garnitura tishlarining qiyalik burchagini kattaligi sababli tolalarni ushlab qolish imkoniyatiga ega ekanligi. 4. Ajratuvchi baraban garniturasi tolalar qatlamini ajratib olish uchun tamomila tozalangan holda kelishi (bosh barabanda bunday emas). 5. Havo bosimi kuchining kattaligi, havo kuchi yunalishining tola ajralishiga ijobiy ta’siri. 6. Bosh va ajratuvchi baraban orasidagi razvodka to‘g‘ri tanlanganligi. Tolali taramni ajratish Ajratuvchi baraban sirtidagi tolali taram quyidagi moslamalar orqali ajratib olinadi: tebranma taroqli mexanizm, valikli mexanizm, rotatsion mexanizm, pnevmatik moslama, elektrostatistik moslama. 1-ajratuvchi baraban, 2-tolali taram, 3-tozalovchi tayoq, 4-ajratib uzatuvchi valik, 5 - ajratuvchi valik, 6 - ezuvchi vallar, 7-zichlagich, 8-cho‘zish juftlari Valikli mexanizm yangi avlod tarash mashinalarida qo‘llanilib, tolalarni yaxshi to‘g‘rilashiga va taramdagi tugunchalarni kamayishiga xizmat qiladi. Bu mexanizmda tolali taram erkin holatda ajralishi uchun quyidagi shart bajarilishi lozim. ajr. b-n ajr. uzat. valikajr. valik va R  350 sN Pilta shakllantirish mexanizmi Tarash mashinasining ajratuvchi baraban sirtidagi tolali katlam (taram) ajratuvchi valik, ezuvchi vallar, zichlagich, chuzish asbobi yordamida piltaga aylantirilib sungra pilta taxlagichda tazga joylanadi. TS-03 tarash mashinasida taramni ajratish tizimi takomillashgan, taram ajratuvchi barabandan Webspeed pilta shakllantiruvchi moslamaga avtomatik yo‘naltiriladi. Webspeed taramni bir joyga to‘plab uni o‘lchovchi zichlagichga yunaltirishga xizmat qiladi. 1-ajratuvchi baraban, 2-ajratuvchi valik, 3-Nepcontrol moslamasi joyi, 4-ezuvchi vallar, 5-taramni ko‘tarib turuvchi lotok, 6- pilta shakllantiruvchi Webspeed qurilmasi, 7-datchik, 8-jipslovchi vallar. Nepslar miqdorini aniqlovchi Nepcontrol TC-NCT qurilmasini ajratuvchi baraban zonasida yo‘naltiruvchi profil o‘rniga o‘rnatish mumkin. Bu moslama nepslar miqdori, xas-cho‘p, iflosliklar va maydalangan chigit bo‘laklarini aniqlab boshqarish tizimiga axborot uzatadi. Ezuvchi vallar Tolali taram tarkibida tozalanmay qolgan iflosliklar va xas-cho‘plarni katta kuch ta’sirida ezuvchi vallar orqali maydalab, ularni tola bilan ilashish kuchi kamaytiriladi, natijada ular cho‘zish asbobigacha o‘z og‘irligi bilan tushib ketadi. Ezuvchi vallar diametri 76 mm bo‘lib qattiq po‘latdan tayyorlanadi va sirti nikel yoki xrom bilan qoplanadi. ularni aylanishdagi chayqalishi 0,01 mm dan oshmasligi kerak. Zichlagich Tolali taramdan pilta shakllantirish zichlagichlar yordamida amalga oshiriladi. zichlagich taralgan tolalarni (taramni) bir joyga (markazga) yig‘adi va harakat yo‘nalishi bo‘ylab zichlashishiga xizmat qiladi. Zichlagichlarning konstruksiyasi turlicha bo‘lib, ularning takomillashgani mahsulot qalinligini o‘lchash va nazorat qilish funksiyalarini birgalikda amalga oshiradi eng muqobili ellips shaklidagi uzaytirilgan zichlagichlar hisoblanadi. 1-pilta, 2-o‘lchovchi zichlagich, 3- o‘lchovchi richag, 4- signal o‘zgartirgich, 5- datchik. Uzun qirqimlarda rostlash Datchik chiqaruvchi voronkada piltaning chiziqiy zichligini o‘lchaydi. Bu signalga mos ravishda ta’minlovchi silindrning aylanish sonini o‘zgartiradi. Datchik pilta chiziqiy zichligining barcha diapozonida nazorat qiladi. Qisqa qirqimlarda rostlash TS-03 rusumli tarash mashinasi qisqa kesimda piltaning chiziqiy zichligini boshqarish tizimi bilan jihozlangan. Bu tizim piltaning bir tekisligini sezilarli darajada yaxshilaydi. U 1 m dan kam uzunlikda ishlaydi. Sensofeed integral tizim pilta chiziqiy zichligini uzliksiz o‘lchab , o‘lchov natijalari asosida ta’minlovchi silindrning aylanishlar sonini o‘zgartiradi. Cho‘zish asbobi Cho‘zish asbobi zichlagichdan kelayotgan signal asosida cho‘zish juftligi tezligini avtomatik o‘zgarishini amalga oshirib, bir tekis pilta chiqarish vazifasini bajaradi. Cho‘zish asbobi ayrim holatlardagina piltaning chiziqiy zichligini pasaytirishi yoki ko‘paytirishi mumkin. Tryuchler firmasining tarash mashinalari pilta taxlagich qurimasida IDF cho‘zish asbobi ishlatilmoqda. U quyidagi afzalliklarga ega: - ikki zonali 3x3 cho‘zish asbobi va servouzatmalar bilan jihozlangan; - kichik inersiya massasi hisobiga yuqori dinamik boshqarish xususiyati 300% gacha cho‘zish imkonini beradi. - pilta chiqarish tezligi 500 m/min gacha oshirilgan. Cho‘zish asbobi piltaning harakat traektoriyasida o‘rnatilgan. 6 yoki 8 ta piltani qayta ishlash uchun mo‘ljallangan piltalash mashinasiga qaraganda qisqa cho‘zish asbobi ancha arzon. Ustki valikning yuklash pnevmatik usulda amalga oshiriladi IDF cho‘zish asbobi 1-yo‘naltiruvchi rolik, 2-kirayotgan piltaning chiziqiy zichligini o‘lchovchi zichlagich, 3 - 3x3 cho‘zish asbobi, 4-sifat datchigi chiqishdagi o‘lchovchi zichlagich, 5-chiqaruvchi valik, 6-pilta taxlagich tarelkasi Pilta taxlagichlar Pilta taxlagich zichlovchi valiklar, ularni yuklovchi moslama, ustki va pastki tarelka hamda tarelkalarni harakatlantiruvchi moslamadan iborat. Ustki tarelkada maxsus qiya naycha bo‘lib, u markazga nisbatan ekssentrik holda o‘rnatiladi. Pilta taxlanganda quyidagilarga e’tibor berilishi shart: 1. Taz ko‘proq to‘lg‘azilishi kerak. 2. Keyingi bosqichda pilta tazdan erkin chiqishi ta’minlanishi kerak. Avtorostlagichlar va sezgir elementlar Avtorostlagichlar elektron qurilma bo‘lib zichlagichning sezgir elementi aniqlagan signalni kuchaytirigich yordamida servomatorga uzatib so‘ngra ta’minlovchi silindr tezligini o‘zgartirish asosida ishlaydi. Tarash darajasi Tarash mashinasi ishini baholash uchun tarash darajasi qabul qilingan. tarash darajasi bosh baraban sirtidagi tolalar qatlamining qalinligini yoki bitta garnitura tishiga qancha tola to‘g‘ri kelishini bildiradi. Ta’minlovchi silindr tezligi oshirilsa, mashinaga berilayotgan tolali qatlam miqdori ortadi va bitta tishga to‘g‘ri keladigan tolalar soni ko‘payadi. Demak, tola yaxshi taralmaydi, tarash darajasi pasayadi. Aksincha ta’minlovchi silindr tezligi kamaytirilsa, mashinaga berilayotgan tolali qatlam miqdori kamayadi, natijada bitta tishga kamroq tola to‘g‘ri keladi. Demak, tolalar yaxshi taraladi, tarash darajasi ortadi - taram (pilta) sifati yuqori bo‘ladi. Tarash darajasini qo‘yidagicha aniqlash mumkin b b s t b b b b s t b b n d n d S . . . . . .     = =     bu erda: b.b - bosh barabanning chiziqli tezligi, m/min. t.s - ta’minlovchi silindrning chiziqli tezligi, m/min db.b - bosh baraban diametri, mm nb.b - bosh barabanning aylanishlar soni, min-1. dt.s - ta’minlovchi silindr diametri, mm Tarash mashinasining unumdorligi FCT FCT ] / [ 1000 60 2 . . soat kg е Т n d А p а b а b      =  bu erda: dab - ajratuvchi baraban diametri,mm nab - ajratuvchi baraban tezligi, min-1 Tp - piltaning chiziqiy zichligi, teks e - cho‘zish asbobi va pilta taxlagich orasidagi xususiy cho‘zilish miqdori. Nazorat savollari 1. Tolalarni bosh barabandan ajratish barabaniga o‘tish shartlari nimalardan iborat? 2. Taramni ajratuvchi moslamalarning qanday turlari mavjud? 3. Valikli mexanizmning afzalliklari nimada? 4. Ezuvchi vallarning vazifalari nimalardan iborat? 5. Taram qanday qilib piltaga aylantiriladi? 6. Zichlagichlar kanday vazifalarni bajaradi? 7. Tarash darajasi nimani bildiradi? 8. Tarash maninasining unumdorligi qaysi formula bilan aniklanadi? 9. Avtorostlagichlar kanday ishlaydi?