TERRORIZM VA AHOLI MUHOFAZASI (Terrorizm va terrorchilik harakatlari haqida tushincha, Terrorizmning davlat va fuqarolarga tahdidi va ta’siri, Terrorizm ko’rinishi)

Yuklangan vaqt

2024-05-15

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

42,5 KB


Ilmiybaza.uz TERRORIZM VA AHOLI MUHOFAZASI Reja: 1. Terrorizm va terrorchilik harakatlari haqida tushincha. 2. Terrorizmning davlat va fuqarolarga tahdidi va ta’siri. 3.Terrorizm ko’rinishi. 4. Terrorizmdan saqlanish Ilmiybaza.uz TERRORIZM VA AHOLI MUHOFAZASI Reja: 1. Terrorizm va terrorchilik harakatlari haqida tushincha. 2. Terrorizmning davlat va fuqarolarga tahdidi va ta’siri. 3.Terrorizm ko’rinishi. 4. Terrorizmdan saqlanish Ilmiybaza.uz Terrorizm (lot. terror — qoʻrqinch, dahshat) — siyosiy raqiblarni, muxoliflarni yoʻqotish yoki qoʻrqitish, aholi oʻrtasida vahima va tartibsizliklar keltirib chiqarish maqsadidagi zoʻravonlik harakatlari (taʼqib qilish, buzish, garovga olish, qotillik, portlatish va boshqalar). Terrorizm yakka tartibdagi va guruhli terrorizm (mas., ekstremistik siyosiy toʻdalarning harakatlari kabi) toifalarga boʻlinadi. Yurtimizda 2005 yil 12-13-may kunlari Andijon viloyatida sodir etilgan terroristik harakatlarning eng yirigi bo’ldi desak xato bo’lmaydi, chunki ular qamoqdagi maxbuslarni ozod qilib viloyatning harbiy organlari va davlat hukumati binolarini vayron qildilar, ko’plab odamlarni asir olib ularga jismoniy va moddiy zarar yetkazdilar. Bu holat sodir bo’layotgan mahalda Prezidentimiz Islom Karimov ular bilan jonli muloqotga kirishdilar. Mana shunday ayanchli isbotlardan ko’rinib turibdiki terrorizm davlatning suverentetiga, mustqilligiga, aholining tinchligiga raxna soluvchi bir illat ekanligini ko’rishimiz mumkin. Ishsizlar, giyohvandlar, hayotda o’z o’rnini topa olmaganlar ham oz emas. Bu esa ekstremistik tashkilotlar uchun o’z saflariga yangi jalb etish, jangarilarni tayyorlab, shu davlatlar hududida yohud boshqa mamlakatlarda terrorchilik faoliyatini olib borishga imkon bermoqda. Terrorchilar mamlakatlardagi ishsizlar, vahobiylik g’oyalari ta’siriga tushgan yoshlar orasidan maxfiy ravishda tarafdorlarni yollab, ularni pinhoniy yo’llar orqali o’z niyatlarini amalga oshirishga harakat qiladilar. O’qish jarayonining birinchi bosqichida jangarilarga islomning asosiy qoidalari va jihod to’g’risida saboq berdilar, keyingi bosqichlarda ularga zamonaviy o’q otar qurollarni o’rgatish bo’yicha maxsus jangovar tayyorgarlik o’tkazadilar. Kurslarda mina qo’yish, uni portlatish sirlari, harbiy topografiya, tog’li joylarda jangovor harakatlar olib borish taktikasi, shahar va aholi yashash joylarida qo’poruvchilik-terrorchilik harakatlarini olib borishga o’rgatiladi, shuningdek yollanganlarga yashirinish, qo’poruvchilik targ’ibotini olib borish usullari muntazam ravishda muqaddas Ilmiybaza.uz Terrorizm (lot. terror — qoʻrqinch, dahshat) — siyosiy raqiblarni, muxoliflarni yoʻqotish yoki qoʻrqitish, aholi oʻrtasida vahima va tartibsizliklar keltirib chiqarish maqsadidagi zoʻravonlik harakatlari (taʼqib qilish, buzish, garovga olish, qotillik, portlatish va boshqalar). Terrorizm yakka tartibdagi va guruhli terrorizm (mas., ekstremistik siyosiy toʻdalarning harakatlari kabi) toifalarga boʻlinadi. Yurtimizda 2005 yil 12-13-may kunlari Andijon viloyatida sodir etilgan terroristik harakatlarning eng yirigi bo’ldi desak xato bo’lmaydi, chunki ular qamoqdagi maxbuslarni ozod qilib viloyatning harbiy organlari va davlat hukumati binolarini vayron qildilar, ko’plab odamlarni asir olib ularga jismoniy va moddiy zarar yetkazdilar. Bu holat sodir bo’layotgan mahalda Prezidentimiz Islom Karimov ular bilan jonli muloqotga kirishdilar. Mana shunday ayanchli isbotlardan ko’rinib turibdiki terrorizm davlatning suverentetiga, mustqilligiga, aholining tinchligiga raxna soluvchi bir illat ekanligini ko’rishimiz mumkin. Ishsizlar, giyohvandlar, hayotda o’z o’rnini topa olmaganlar ham oz emas. Bu esa ekstremistik tashkilotlar uchun o’z saflariga yangi jalb etish, jangarilarni tayyorlab, shu davlatlar hududida yohud boshqa mamlakatlarda terrorchilik faoliyatini olib borishga imkon bermoqda. Terrorchilar mamlakatlardagi ishsizlar, vahobiylik g’oyalari ta’siriga tushgan yoshlar orasidan maxfiy ravishda tarafdorlarni yollab, ularni pinhoniy yo’llar orqali o’z niyatlarini amalga oshirishga harakat qiladilar. O’qish jarayonining birinchi bosqichida jangarilarga islomning asosiy qoidalari va jihod to’g’risida saboq berdilar, keyingi bosqichlarda ularga zamonaviy o’q otar qurollarni o’rgatish bo’yicha maxsus jangovar tayyorgarlik o’tkazadilar. Kurslarda mina qo’yish, uni portlatish sirlari, harbiy topografiya, tog’li joylarda jangovor harakatlar olib borish taktikasi, shahar va aholi yashash joylarida qo’poruvchilik-terrorchilik harakatlarini olib borishga o’rgatiladi, shuningdek yollanganlarga yashirinish, qo’poruvchilik targ’ibotini olib borish usullari muntazam ravishda muqaddas Ilmiybaza.uz jasoratlarga – diniy “jixod” yo’lida o’z jonidan ham kechishga tayyor bo’lish ruhida tarbiyalash bilan qo’shib olib boriladi. O’zbekiston va xorijiy davlatlar qonunchiligida terrorizmga qarshi kurash masalasining huquqiy tartibga solinishi. Terrorizmga qarshi kurash to’g’risidagi Qonun. Qonun “Umumiy qoidalar”, “Davlat organlarining terrorizmga qarshi kurash sohasidagi vakolatlari”, “Terrorchikka qarshi operatsiyaning o’tkazilishi”, “Terrorchilik oqibatida yetkazilgan zararni qoplash” va “Jabrlangan shaxslarning Ijtimoiy reabilitatsiyasi” hamda “Terrorizmga qarshi kurashda ishtirok etayotgan shaxslarning huquqiy va ijtimoiy himoyasi” deb nomlanuvchi 5 bo’lim va 31 moddadan iborat. 2). Terrorizmga qarshi kurashni amalga oshirishda davlat boshqaruv organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, fuqarolarning o’zini-o’zi boshqarish organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar, fuqarolar ko’maklashishlari zarurligi 6-moddada belgilab qo’yilgan. 3). Terrorizmga qarshi kurashish, O’zbekiston Resbublikasi Milliy Xavfsizlik Xizmati, Ichki Ishlar Vazirligi, Davlat chegaralarini himoya qilish qo’mitasi, Davlat bojxona qo’mitasi, Mudofaa hamda Favqulotda Vaziyatar Vazirligi amalga oshiradi (8-modda). 4). O’zbekiston Respublikasi dunyoning ko’plab davlatlari bilan terrorizm, ekstremizm va uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurashish to’g’risidagi shrtnomalarni imzolagan. 5). 2000-yil aprel oyida O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikiston Prezidentlari uchrashuvida “Terrorizm, siyosiy, diniy ekstremizm, milatlararo jinoyatchilik va tomonlar xavfsizligi, hamda barqarorligiga tahdid soluvchi xavflar bilan kurashishda hamkorlikdagi harakatlar to’g’risidagi” shartnomani imzoladilar. Ilmiybaza.uz jasoratlarga – diniy “jixod” yo’lida o’z jonidan ham kechishga tayyor bo’lish ruhida tarbiyalash bilan qo’shib olib boriladi. O’zbekiston va xorijiy davlatlar qonunchiligida terrorizmga qarshi kurash masalasining huquqiy tartibga solinishi. Terrorizmga qarshi kurash to’g’risidagi Qonun. Qonun “Umumiy qoidalar”, “Davlat organlarining terrorizmga qarshi kurash sohasidagi vakolatlari”, “Terrorchikka qarshi operatsiyaning o’tkazilishi”, “Terrorchilik oqibatida yetkazilgan zararni qoplash” va “Jabrlangan shaxslarning Ijtimoiy reabilitatsiyasi” hamda “Terrorizmga qarshi kurashda ishtirok etayotgan shaxslarning huquqiy va ijtimoiy himoyasi” deb nomlanuvchi 5 bo’lim va 31 moddadan iborat. 2). Terrorizmga qarshi kurashni amalga oshirishda davlat boshqaruv organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, fuqarolarning o’zini-o’zi boshqarish organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar, fuqarolar ko’maklashishlari zarurligi 6-moddada belgilab qo’yilgan. 3). Terrorizmga qarshi kurashish, O’zbekiston Resbublikasi Milliy Xavfsizlik Xizmati, Ichki Ishlar Vazirligi, Davlat chegaralarini himoya qilish qo’mitasi, Davlat bojxona qo’mitasi, Mudofaa hamda Favqulotda Vaziyatar Vazirligi amalga oshiradi (8-modda). 4). O’zbekiston Respublikasi dunyoning ko’plab davlatlari bilan terrorizm, ekstremizm va uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurashish to’g’risidagi shrtnomalarni imzolagan. 5). 2000-yil aprel oyida O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikiston Prezidentlari uchrashuvida “Terrorizm, siyosiy, diniy ekstremizm, milatlararo jinoyatchilik va tomonlar xavfsizligi, hamda barqarorligiga tahdid soluvchi xavflar bilan kurashishda hamkorlikdagi harakatlar to’g’risidagi” shartnomani imzoladilar. Ilmiybaza.uz 2001-yil iyun oyidagi Shanxay hamkorlik tashkiloti davlat rahbarlari sammitida ( O’zbekiston, Rossiya, Xitoy, Qozog’iston va Tojikiston ) Shanxay hamkorlik tashkilotining tuzish haqidagi Dekloratsiya, shuningdek Terrorizm, ayirmaachilik va ekstremizm bilan kurashish to’g’risidagi konvensiya qabul qilindi. Xalqaro terrorizm va uning tahdidiga qarshi harakat faqat harbiy, siyosiy va maxsus xususiyatli choralar bilangina emas, balki terrorizm bilan kurashishda huquq doirasida, amaldagi milliy qonunchilik, xalqaro huquq me’yorlri asosida olib borish kerakligini talab qiladi. Favqulodda vaziyatlarda o’zini tutish bo’yicha fuqorolarga quyidagilar tavsiya etiladi: 1. - garovga tushgan mahalingizda vaximaga tushmang; 2. - terrorchilar bilan munozaraga bormay, ular bilan o’rtacha munosabat o’rnatishga harakat qiling; 3. - tezkor, ortiqcha harakat qilmang, har bir harakat uchun ulardan ruxsat so’rang; 4. olamon ichiga kirib, ko’zga tashlanadigan rangli kiyimlarni yechib, taqinchoqlarni yechib olib, kamtarona ko’rinishga harakat qiling, bo’yi balandlar ozroq egilib olishlari kerak. Jinoyatchining ko’ziga tik qaramang, noroziligingizni sezib qoladi; 5. - yoningizdagilarning psixologik xolatiga e’tibor bering, ular bezovtalanayotgan bo’lsalar, kuch ishlatib bo’lsa ham tinchlantirishga harakat qiling. Bu bilan faqat siz o’zingizni emas, boshqalarning ham hayotini saqlab qolasiz; 6. - qurol ishlatish xavfi tug’ilsa, qo’lingiz bilan boshingizni berkitib, eshik, oyna va zinadan uzoqroq yerga yotib oling; 7. jarohatlanganda kamroq harakat qiling - bu qon ketishini ozaytiradi; Ilmiybaza.uz 2001-yil iyun oyidagi Shanxay hamkorlik tashkiloti davlat rahbarlari sammitida ( O’zbekiston, Rossiya, Xitoy, Qozog’iston va Tojikiston ) Shanxay hamkorlik tashkilotining tuzish haqidagi Dekloratsiya, shuningdek Terrorizm, ayirmaachilik va ekstremizm bilan kurashish to’g’risidagi konvensiya qabul qilindi. Xalqaro terrorizm va uning tahdidiga qarshi harakat faqat harbiy, siyosiy va maxsus xususiyatli choralar bilangina emas, balki terrorizm bilan kurashishda huquq doirasida, amaldagi milliy qonunchilik, xalqaro huquq me’yorlri asosida olib borish kerakligini talab qiladi. Favqulodda vaziyatlarda o’zini tutish bo’yicha fuqorolarga quyidagilar tavsiya etiladi: 1. - garovga tushgan mahalingizda vaximaga tushmang; 2. - terrorchilar bilan munozaraga bormay, ular bilan o’rtacha munosabat o’rnatishga harakat qiling; 3. - tezkor, ortiqcha harakat qilmang, har bir harakat uchun ulardan ruxsat so’rang; 4. olamon ichiga kirib, ko’zga tashlanadigan rangli kiyimlarni yechib, taqinchoqlarni yechib olib, kamtarona ko’rinishga harakat qiling, bo’yi balandlar ozroq egilib olishlari kerak. Jinoyatchining ko’ziga tik qaramang, noroziligingizni sezib qoladi; 5. - yoningizdagilarning psixologik xolatiga e’tibor bering, ular bezovtalanayotgan bo’lsalar, kuch ishlatib bo’lsa ham tinchlantirishga harakat qiling. Bu bilan faqat siz o’zingizni emas, boshqalarning ham hayotini saqlab qolasiz; 6. - qurol ishlatish xavfi tug’ilsa, qo’lingiz bilan boshingizni berkitib, eshik, oyna va zinadan uzoqroq yerga yotib oling; 7. jarohatlanganda kamroq harakat qiling - bu qon ketishini ozaytiradi; Ilmiybaza.uz 8. - terrorchilar oldida noroziligingizni sezdirmang, baqirib, chaqirmang xatto uxlamang; 9. - terrorchilarni alohida belgilari (yuz tuzilishi, kiyimi, quroli va boshqa belgilari)ni eslab qoling; 10. - qutqarilayotgan vaqtingizda otishma tugamaguncha berkingan joyingizdan chiqmang, maxsus xizmat xodimlarining talablarini bajaring; 11. - hayotingizni saqlab qolish haqida o’ylang, portlash xavfini sezsangiz devordan uzoqroq, xavfsizroq joyga o’tib oling; 12. - yong’in xavfi tug’ilganda ustingizdagi sintetik kiyimni yeching, yecha olmasangiz har qanday vosita bilan xo’llang. O’z harakatingizni atrofdagilar bilan kelishing. Kamaringizni yechib cho’ntagingizga solib qo’ying. Bog’ich sifatida ishlatish mumkin. Ilmiybaza.uz 8. - terrorchilar oldida noroziligingizni sezdirmang, baqirib, chaqirmang xatto uxlamang; 9. - terrorchilarni alohida belgilari (yuz tuzilishi, kiyimi, quroli va boshqa belgilari)ni eslab qoling; 10. - qutqarilayotgan vaqtingizda otishma tugamaguncha berkingan joyingizdan chiqmang, maxsus xizmat xodimlarining talablarini bajaring; 11. - hayotingizni saqlab qolish haqida o’ylang, portlash xavfini sezsangiz devordan uzoqroq, xavfsizroq joyga o’tib oling; 12. - yong’in xavfi tug’ilganda ustingizdagi sintetik kiyimni yeching, yecha olmasangiz har qanday vosita bilan xo’llang. O’z harakatingizni atrofdagilar bilan kelishing. Kamaringizni yechib cho’ntagingizga solib qo’ying. Bog’ich sifatida ishlatish mumkin.