MAVZU:
• Buyrak va siydik ayirish tizmi kasalliklarida bemorlarni
parvarish qilishda amaliy ko’nikmalar .Siydik ajratish ,miqdori
va xarekterinini aniqlash va uni tekshirish uchun
labarotoriyaga jo’natish. Glukozuriyani laborator aniqlash
uchun siydikni to’g’ri yig’ish qoidasini bajarish . O’tkir siydik
tutilishida xatti harakatlar. Kateterizatsiyasiya. Buyrak va
suydik ayirish tizimi kasaliklarida bemorlarni umumiy
parvarish qilish .
• Buyrak va siydik chiqarish sistemasi
kasalliklarining asosiy klinik belgilari.
• Buyrak va siydik ajratish sistemasining o’ziga
xos klinik belgilari: shish, siydik ajralishining
o’zgarishi (diurez), siydik rangi va tarkibining
o’zgarishi, arterial bosimning ko’tarilishi, bel
sohasida og’riqlar va isitma hisoblanadi.
• Shish buyrak kasallilarida har xil bo’ladi.
(joylashishi, tarqalish darajasi va davomiyligiga
qarab). Ko’pincha, asosan ertalab yuzda (qovoq
soxasida) aniqlanadi. Yanayam ko’ringan shish
sindromida shish oyoqlarda ham aniqlanadi
(bolidir soxasida). Ayrim holatlarda shish
kattaroq hamda butun teri osti yog’
klechatkasida (anasarka), ko’krak qafasida
(gidrotoraks), qorin bo’shlig’ida (astit) bo’lishi
mumkin.
• Siydik ajralishi (diurez)ning o’zgarishi- buyrak
va siydik ajratish sistemasi kasalliklarining
asosiy belgilaridandir.
• Shish odatda siydik ajralishining kamayishi-oligouriya (diurez 500 ml/ sutkasiga) bilan birga
qayd etiladi. Siydik ajralishining to’satdan sezilarli kamayishiga (200ml/ sutkadan kam) tabiiy
anuriya, buyrakning o’tkir yallig’lanishi, o’tkir buyrak yetishmovchiligi bilan kechuvchi
zaharlanish, to’xtovsiz qusish va ich ketish, ya’ni ko’p miqdorda suyuqlik yo’qotilishi sabab
bo’ladi. Anuriya yana o’tkir siydik tutilishi evaziga ham bo’lishi mumkin, bunday holatda
siydik qopida bo’ladi, lekin ajralmaydi (siydik chiqaruv kanalining spazmida, siydik toshladi
tiqilganda, siydik chiqaruv kanali o’smalarida; siydik qopi paralichida). Bunday hollarda
siydik katetr orqali chiqarib yuboriladi.
• Siydik ajralishining ortishi (2000ml/ sutkadan ortiq)-poliuriya-shishning tezda
qaytishiga sabab bo’ladi (hafli belgi bo’lib, buyrak yallig’lanishining boshlanishini
bildiradi).
• Dizurik holat- og’riqli bo’lib, ayrim paytlarda siydik ajralishining tezlashgan hollari
ko’proq siydik chiqaruv yo’llarining yallig’lanishi (sistit, uretrit, prostatit), ba’zan
siydik qopi tosh kasalliklarida uchraydi.
• Siydik rangining o’zgarishi. Siydik bilan qon aralashishi-makrogematuriya buyrak-
tosh kasalligida, ya’ni buyrak kolikasida kuzatiladi. Siydik og’riqsiz, to’satdan, ko’p
miqdorda qon yoki qon laxtasi bilan ajralsa, buyrak o’smasini inkor etish lozim.
• Siydik rangi ayrim hollarda dori moddalarining qabul qilinishi hisobiga ham
o’zgarishi mumkin. Siydikning rangi asosan siydik tarkibidagi tuzlar
konsentratsiyasi o’zgarishiga bog’liq (urat tuzlari). Urat tuzlari qoldiqlarining
siydikka tushishi siydik tiniqligini o’zgartirib, uni loyqalantiradi. Agar shu siydik
tindirib qo’yilsa, tezda tiniq holatga keladi. Siydikda leykositlarning ko’payishi
(leykositouriya) ham siydikning loyqalanishiga olib keladi, bunday siydik loyqalidi
uzoq vaqtgacha saqlanib qoladi.
• Siydik tarkibining o’zgarishi laboratorik tekshirashlar natijasida aniqlanadi.
Proteniuriya- siydik bilan oqsil ajralishi (Normadan ortib ketishi 50 mg/
sutkadan).
• Juda ko’p buyrak kasalliklari arterial bosimining ko’tarilishi bilan kechadi,
harakterlisi diastolik bosimning ko’tarilishidir.
• Buyrak kasalliklarida kam uchraydigan klinik belgilardan biri bel sohasidagi
og’riq va tana haroratining ko’tarilishidir.
Glomerulonefrit-buyraklarning infeksiya tufayli kelib chiqadigan
yallig’lanish kasalligi bo’lib,bunda asosan buyrak koptokchalari
zararlanadi. Diffuz glomerulonefritning o’tkir va surunkali turi
farqlanadi.O’tkir glomerulonefritda kasallik to’satdan boshlanib,sikl bilan
o’tib boradi, bemor bir necha oyda tuzalib ketishi mumkin.Surunkali
glomerulonefrit retsidiv berib, uzoq cho’zilib borishi bilan xarakterlanadiki,
oqibatda asta-sekin buyrak yetishmovchiliga olib boradi.
Siydik Tahlili: Turlari Va Yig'ish Usullari
Albatta, bizga juda ko'p, ularning hayotida bir nuqtada siydik o'tdi. Axir, hatto bir bola o'rganish
yordam natijalari ma'lum kasalliklarni aniqlash yoki ularning holatini nazorat qilish, deb biladi.
Shuning uchun, siydik inson salomatligi klinik tashxis uchun muhim "vositasi" deb.
Biroq, tahlil olingan axborot moddiy yig'ish usuli bog'liq bo'lishi mumkin. siydik testlar va ularning
xususiyatlari turlari mavjud nima, biz bu maqolada qarash qiladi. Bundan tashqari, to'g'ri to'plash va
tadqiqotlar uchun materiallarni tashish uchun qanday topish.
• Siydikdagi glyukoza jarayoni
• Buyrakda shakarni yutish printsipi juda murakkab, chunki glyukoza energiya almashinuvida ishtirok etadigan qimmatli
tarkibiy qismdir. Nefron naychalarida u qon oqimiga so'riladi, ammo epitelial to'siqni engib o'tish uchun har bir glyukoza
molekulasi tashuvchi molekulaga bog'lanishi kerak. Agar birlamchi siydikda ko'p miqdorda shakar bo'lsa va uni tashuvchilar
soni cheklangan bo'lsa, unda glyukozuriya rivojlanadi.
• Har bir odamda buyrak osti bezagi bor, bu buyraklar qayta tiklanishi mumkin bo'lgan qon glyukozasining o'ziga xos
ko'rsatkichini ko'rsatadi. Ushbu parametr 8 dan 10 mmol / L gacha o'zgarib turadi.
• Biologik suyuqlikdagi glyukoza miqdori juda yuqori bo'lsa, buyraklar uning so'rilishini bajara
olmaydi va siydik bilan chiqarila boshlaydi. Ushbu holat o'sib borishi bilan buyraklar shakarni
qayta qabul qilish qobiliyatini yo'qotadi, shuning uchun bunday anomaliyalari bo'lgan bemorlar
doimiy ravishda tibbiy nazorat ostida bo'lishi kerak.
• Ko'pincha glikozuriya tashnalik va poliuriya bilan birga keladi. Bunday alomatlar ko'pincha
buyrak etishmovchiligi va diabet bilan bog'liq.
.
• Agar diabet va giperglikemiya 9 mmol / L dan yuqori deb taxmin qilinsa, glyukozuriya ijobiy
va doimiydir. Va ertalab siydikda 1,7 mmol / L ko'rsatkichlari fiziologik omillarni (uglevodli
ovqatlardan foydalanish va ba'zi dorilarni suiiste'mol qilish, hissiy va jismoniy stressni
kuchaytirish) ko'rsatishi mumkin. Kunning qolgan qismida ayollarda siydikda shakar
bo'lmasligi kerak. Ammo siydikda muntazam glyukoza bilan bir qatorda monosakkaridlar,
fruktoza, galaktoza va saxaroza ham bo'lishi mumkin. Ushbu moddalarning mavjudligini
aniqlash uchun quyidagi tadqiqotlar o'tkaziladi:
• To'piqlarni sinovlari (glyukoza),
• Gain usuli (glyukoza),
• laktoza yoki fruktoza miqdorini aniqlash,
• polarimetrik usul.
