To‘ldiruvchilarning dona shakli

Yuklangan vaqt

2025-02-02

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

3

Faytl hajmi

93,0 KB


To‘ldiruvchilarning dona shakli Uyilma zichlik, bo’shliqlik kabi to’ldiruvchilarning xususiyatlarini donalar shakli orqali aniqlanadi. Birinchi marta buni B.Nikolaev tadqiq etdi va 1914 yilda «Material donalari shakli va o’lchamiga mos beton va qorishmalar tarkibi» ishida keltirgan. B.Nikolaev sochiluvchan materialning donalar tarkibini va geometric joylashuv strukturasini nazariy asosida analiz qildi. Agar shartli ravishda barcha donalarni bir xil shaklda va o’lchamda desak, u holda berilgan xajm bo’yicha joylashtirish tartibiga ko’ra (shar, kub, tetroedr) turlicha zichlikka ega bo’ladi. Masalan, agar shar shaklidagi donalarni tersak va ularning markazi kubni xosil qiladi(rasm.2.6,a), bu esa nisbatan kichik zichlikni beradi. Agar sharlarning markazini tutashtiruvchi chiziqlar tetroedrni tashkil etsa(rasm2.6.b), u xolda katta zichlikka ega bo’ladi. 4.1-Rasm. SHarlarning joylashish variantlari (poeksiyada) Sochiluvchan materiallarning donalar shakliga mos bo’shliqligi 2.2-jadval To‘ldiruvchilarning dona shakli Uyilma zichlik, bo’shliqlik kabi to’ldiruvchilarning xususiyatlarini donalar shakli orqali aniqlanadi. Birinchi marta buni B.Nikolaev tadqiq etdi va 1914 yilda «Material donalari shakli va o’lchamiga mos beton va qorishmalar tarkibi» ishida keltirgan. B.Nikolaev sochiluvchan materialning donalar tarkibini va geometric joylashuv strukturasini nazariy asosida analiz qildi. Agar shartli ravishda barcha donalarni bir xil shaklda va o’lchamda desak, u holda berilgan xajm bo’yicha joylashtirish tartibiga ko’ra (shar, kub, tetroedr) turlicha zichlikka ega bo’ladi. Masalan, agar shar shaklidagi donalarni tersak va ularning markazi kubni xosil qiladi(rasm.2.6,a), bu esa nisbatan kichik zichlikni beradi. Agar sharlarning markazini tutashtiruvchi chiziqlar tetroedrni tashkil etsa(rasm2.6.b), u xolda katta zichlikka ega bo’ladi. 4.1-Rasm. SHarlarning joylashish variantlari (poeksiyada) Sochiluvchan materiallarning donalar shakliga mos bo’shliqligi 2.2-jadval
Standartlarda to’ldiruvchilarning donalari shakli, ularning o’lchamiga qarab baholanadi. Masalan UzRST da shag‘al va shag‘alda plastinkali va ninasimon donalar salmog‘i (to‘ldiruvchilarning eni va qalinligi uzunligida 3 martta kichik) ko‘rsatilgan. UzRSTda g‘ovak to’ldiruvchilar uchun donalar shakli koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi: bu yerda: Dkatta va Dkichik ― donalarning eng katta va eng kichik o’lchamlari, mm Donalarni o’lchash shtangensirkul yordamida amalga oshiriladi. To’ldiruvchilarning donadorlik tarkibi To’ldiruvchilarning donadorlik tarkibi (granulometrik tarkibi), undagi turli kattalikdagi donalarning mavjudligi bo’lib, to’ldiruvchining o’rtacha namunasini standart elakdan o’tkazish natijasida aniqlanadi. Standart elaklar to’plami quyidagi o’lchamdagi elak ko‘zlarini tashkil etadi: 0,16; 0,315; 0,63; 1,25; 2,5; 5; 10; 20; 40; 70 mm va xokozo. To’ldiruvchilar birinchi navbatda eng kichik va eng katta yiriklikni xususiyatlaydi. Eng kichik -Dkichik yirikligi deb, shunday o’lchamli standart elakka aytiladiki, to‘ldiruvchi namunasini elaganda 95% dan kam bo’lmagan namuna qoladi va faqat 5% dan ko’p bo’lmagan namuna o’tadi (massa bo’yicha). Eng katta yiriklik deb -Dkatta shunday o’lchamli standart elakka aytiladiki, to’ldiruvchilar namunasini elaganda elakda 5% dan kam namuna qoladi va 95% kam bo’lmagan namuna o’tadi (massa bo’yicha). Standartlarda to’ldiruvchilarning donalari shakli, ularning o’lchamiga qarab baholanadi. Masalan UzRST da shag‘al va shag‘alda plastinkali va ninasimon donalar salmog‘i (to‘ldiruvchilarning eni va qalinligi uzunligida 3 martta kichik) ko‘rsatilgan. UzRSTda g‘ovak to’ldiruvchilar uchun donalar shakli koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi: bu yerda: Dkatta va Dkichik ― donalarning eng katta va eng kichik o’lchamlari, mm Donalarni o’lchash shtangensirkul yordamida amalga oshiriladi. To’ldiruvchilarning donadorlik tarkibi To’ldiruvchilarning donadorlik tarkibi (granulometrik tarkibi), undagi turli kattalikdagi donalarning mavjudligi bo’lib, to’ldiruvchining o’rtacha namunasini standart elakdan o’tkazish natijasida aniqlanadi. Standart elaklar to’plami quyidagi o’lchamdagi elak ko‘zlarini tashkil etadi: 0,16; 0,315; 0,63; 1,25; 2,5; 5; 10; 20; 40; 70 mm va xokozo. To’ldiruvchilar birinchi navbatda eng kichik va eng katta yiriklikni xususiyatlaydi. Eng kichik -Dkichik yirikligi deb, shunday o’lchamli standart elakka aytiladiki, to‘ldiruvchi namunasini elaganda 95% dan kam bo’lmagan namuna qoladi va faqat 5% dan ko’p bo’lmagan namuna o’tadi (massa bo’yicha). Eng katta yiriklik deb -Dkatta shunday o’lchamli standart elakka aytiladiki, to’ldiruvchilar namunasini elaganda elakda 5% dan kam namuna qoladi va 95% kam bo’lmagan namuna o’tadi (massa bo’yicha).