To‘plamlarning dеkart ko‘paytmasi. To‘plamlar ustidagi amallarning xossalari

Yuklangan vaqt

2024-06-04

Yuklab olishlar soni

4

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

135,3 KB


Ilmiybaza.uz 
 
 
 
 
 
 
 
To‘plamlarning dеkart ko‘paytmasi. To‘plamlar ustidagi amallarning 
xossalari 
 
 
Ma’ruza mashg’ulotining rejasi: 
1. To‘plamlarning dekart ko‘paytmasi. 
2. To‘plamlar ustidagi amallarning xossalari. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ilmiybaza.uz To‘plamlarning dеkart ko‘paytmasi. To‘plamlar ustidagi amallarning xossalari Ma’ruza mashg’ulotining rejasi: 1. To‘plamlarning dekart ko‘paytmasi. 2. To‘plamlar ustidagi amallarning xossalari.
Ilmiybaza.uz 
 
To‘plamlarning dekart (to‘g‘ri)  ko‘paytmasi.
 va 
 to‘plamlarning 
to‘g‘ri ko‘paytmasi deb shunday to‘plamga aytiladiki, u to‘plam elementlari 
tartiblangan 
 juftliklardan iborat bo‘lib, bu juftni birinchisi 
 to‘plamdan, 
ikkinchisi esa 
 to‘plamdan olinadi. To‘g‘ri ko‘paytma 
 ko‘rinishda 
belgilanadi. 
Misol: 
 va 
 to‘plamlar berilgan bo‘lsin. U holda 
 va 
 to‘plamlarning to‘g‘ri ko‘paytmasi quyidagicha bo‘ladi: 
 
Agar biz  to‘g‘ri ko‘paytma elementi 
 dagi 
 ni biror nuqtani 
abssissasi, 
 ni esa ordinatasi desak, u holda bu to‘g‘ri ko‘paytma tekislikdagi 
nuqtalar to‘plamini ifodalaydi. 
Boshqacha aytganda haqiqiy sonlar to‘plami 
 ni 
 ga to‘g‘ri ko‘paytmasi 
 ni tasvirlaydi. 
Ta’rif. A va B to’plamlarning dekart ko’paytmasi deb, 1-elementi A 
to’plamdan, 2-elementi B to’plamdan olingan (a; b) ko’rinishdagi barcha 
tartiblangan juftliklar to’plamiga aytiladi. Dekart ko’paytma A ×B ko’rinishda 
belgilanadi: A×B = {(a; b) | a∈A va b∈B}. 
Masalan: A = {2; 3; 4; 5}, B = {a; b; c} bo’lsa, A × B = {(2; a), 
(2; b),(2; c),(3; a),(3; b),(3; c),(4; a),(4; b),(4; c),(5; a), (5; b),(5; c)} 
bo’ladi. 
Sonli 
to’plamlar 
dekart 
ko’paytmasini 
koordinata 
tekisligida 
tasvirlash qulay. Masalan, A = {2; 3; 4}, 
B = {4; 5} bo’lsin, u holda A × B = {(2; 
4), (2; 5), (3; 4), (3; 5); (4; 4), (4; 5)} 
bo’ladi. 
Koordinata tekisligida shunday 
koordinatali nuqtalarni tasvirlaymizki, 
bunda A to’plam Ox o’qida va B 
to’plam Oy o’qida olinadi. 
A
B
( , )
x y
A
B
B
A
}
7,5,4
A  {
}
4,3,2,1
{
B
A
B
{( ;4 1),( 2;4 ),( 3;4 ),( 4;4 ),( ;5 1),( 2;5 ),( 3;5 ),( 4;5 ),( ;7 1),( 2;7 ),( 3;7 ),( 4;7 )}



B 
A
( , )
x y
x
y
R
R
R
R
3 
Ilmiybaza.uz To‘plamlarning dekart (to‘g‘ri) ko‘paytmasi. va to‘plamlarning to‘g‘ri ko‘paytmasi deb shunday to‘plamga aytiladiki, u to‘plam elementlari tartiblangan juftliklardan iborat bo‘lib, bu juftni birinchisi to‘plamdan, ikkinchisi esa to‘plamdan olinadi. To‘g‘ri ko‘paytma ko‘rinishda belgilanadi. Misol: va to‘plamlar berilgan bo‘lsin. U holda va to‘plamlarning to‘g‘ri ko‘paytmasi quyidagicha bo‘ladi: Agar biz to‘g‘ri ko‘paytma elementi dagi ni biror nuqtani abssissasi, ni esa ordinatasi desak, u holda bu to‘g‘ri ko‘paytma tekislikdagi nuqtalar to‘plamini ifodalaydi. Boshqacha aytganda haqiqiy sonlar to‘plami ni ga to‘g‘ri ko‘paytmasi ni tasvirlaydi. Ta’rif. A va B to’plamlarning dekart ko’paytmasi deb, 1-elementi A to’plamdan, 2-elementi B to’plamdan olingan (a; b) ko’rinishdagi barcha tartiblangan juftliklar to’plamiga aytiladi. Dekart ko’paytma A ×B ko’rinishda belgilanadi: A×B = {(a; b) | a∈A va b∈B}. Masalan: A = {2; 3; 4; 5}, B = {a; b; c} bo’lsa, A × B = {(2; a), (2; b),(2; c),(3; a),(3; b),(3; c),(4; a),(4; b),(4; c),(5; a), (5; b),(5; c)} bo’ladi. Sonli to’plamlar dekart ko’paytmasini koordinata tekisligida tasvirlash qulay. Masalan, A = {2; 3; 4}, B = {4; 5} bo’lsin, u holda A × B = {(2; 4), (2; 5), (3; 4), (3; 5); (4; 4), (4; 5)} bo’ladi. Koordinata tekisligida shunday koordinatali nuqtalarni tasvirlaymizki, bunda A to’plam Ox o’qida va B to’plam Oy o’qida olinadi. A B ( , ) x y A B B A } 7,5,4 A  { } 4,3,2,1 { B A B {( ;4 1),( 2;4 ),( 3;4 ),( 4;4 ),( ;5 1),( 2;5 ),( 3;5 ),( 4;5 ),( ;7 1),( 2;7 ),( 3;7 ),( 4;7 )}    B  A ( , ) x y x y R R R R 3
Ilmiybaza.uz 
 
 
      A={-2;2}; B=R                                A=[-2;4]; B=R 
 
                  
 
 
 
Dekart ko’paytmaning xossalari: 
1°. A×B≠B×A. 
2°.A ×(B∪C) = (A×B)∪(A×C). 
3°. A×(B∩C) = (A×B)∩(A×C). 
            We have already encountered an elementary construction on a given 
set: that of the power  set.  That is,  if S is a set,  then 2S  is the set  of all 
subsets of the set S. Furthermore, we saw in the theorem on page 189 that 
if S is a finite set containing n elements, then the power set 2S contains 2n 
elements (which motivates the notation in the first place!).  Next, let A and 
B be sets.  We  form the Cartesian  product A × B to be the set of all 
ordered  pairs of elements (a, b) formed   by elements of A and B, 
respectively.  More  formally, 
A × B = {(a, b) | a ∈ A and b ∈ B}. 
From the above, we see that we can regard the Cartesian plane R2  as the 
Cartesian product of the real line R with itself: R2 = R × R. Similarly, 
Cartesian 3-space R3 is just R × R × R. 
 
Ilmiybaza.uz A={-2;2}; B=R A=[-2;4]; B=R Dekart ko’paytmaning xossalari: 1°. A×B≠B×A. 2°.A ×(B∪C) = (A×B)∪(A×C). 3°. A×(B∩C) = (A×B)∩(A×C). We have already encountered an elementary construction on a given set: that of the power set. That is, if S is a set, then 2S is the set of all subsets of the set S. Furthermore, we saw in the theorem on page 189 that if S is a finite set containing n elements, then the power set 2S contains 2n elements (which motivates the notation in the first place!). Next, let A and B be sets. We form the Cartesian product A × B to be the set of all ordered pairs of elements (a, b) formed by elements of A and B, respectively. More formally, A × B = {(a, b) | a ∈ A and b ∈ B}. From the above, we see that we can regard the Cartesian plane R2 as the Cartesian product of the real line R with itself: R2 = R × R. Similarly, Cartesian 3-space R3 is just R × R × R.