SERTIFIKATLASHTIRISH, SERTIFIKATLASHTIRISH BO‘YICHA
ASOSIY TUSHUNCHA VA ATAMALAR,
SERTIFIKATLASHTIRISHNING ASOSIY SXEMALARI. ULARNI
QO‘LLASH QOIDALARI. IXTIYORIY VA MAJBURIY
SERTIFIKATLASHTIRISH.
Reja:
1. Sertifikatlashtirish, sertifikatlashtirish bo‘yicha asosiy tushuncha va
atamalar, sertifikatlashtirishning asosiy sxemalari.
2. Ularni qo‘llash qoidalari. Ixtiyoriy va majburiy sertifikatlashtirish.
Sanoat korxonalarida ishlab chikarilaetgan turli xil maxsulotlar muayyan sifat
kursatkichiga javob berishi kerak. Bu sifat kursatkich ma’lum berilgan talabga
muvofik kelishi lozim. Muvofiklik uz navbatida ma’lum bir standartga yoki boshka
me’yoriy xujjatlarga mos kelishini talab etadi. Muvofiklikni sertifikatlashtirish
mumkin.
Sertifikatlashtirish – bu kerakli ishonchlilik bilan maxsulotning muayyan
standartga yoki texnikaviy xujjatga muvofikligini tasdiklaydigan faoliyatdir.
«Sertifikatlashtirish» tushunchasi birinchi marta xalkaro standartlashtirish
tashkiloti Kengashining sertifikatlashtirish masalalari buyicha maxsus kumitasi
tomonidan ishlab chikilib, uning «Standartlashtirish, sertifikatlashtirish va sinov
laboratoriyalarini akkreditlash» soxalaridagi asosiy atamalar va ularning koidalari
kullanmasiga kirgizilgan.
Sertifikatlashtirish umumiy amama bulib, maxsulot, texnologik jaraen va
xizmatlarning sertifikatlashtirishda uchinchi tomonning katnashishi tushuniladi.
Kullanmaning kayta ishlangan nusxasida muvofiklikni «sertifikatlashtirish»
tushinchasi tegishli atamalar guruxiga kiritilgan.
Muvofiklik atamasi maxsulot, jaraen, xizmatga belgilangan barcha talablarga
rioya kilishni uz tarkibiga oladi. Bunda muvofiklikning uchta kurinishi mavjud
bulib, ular muvofiklik bayonoti, muvofiklikni attestatsiyalash, muvofiklikni
sertifikatlashtirishlardir.
Muvofiklik bayonoti , deb etkazib beruvchining maxsulot, jaraen va
xizmatlarning anik bir standartga yoki boshka me’yoriy xujjatga tula-tukis
muvofiklik xakida butun maxsulotni uz ustiga olganligini bayon etishiga aytiladi.
Bu atama keyingi yillarda «uz-uzini sertifikatlashtirish» tushunchasi bilan
almashtirilmokda . Uz-uzini sertifikatlashtirish deganda maxsulot ishlab chikarib
chikaruvchi tomon butun maxsulotni uziga olgan xolda sertifikatlashtirishni uzini
utkazadi va maxsulotni kerakli darajada sifatliligi xakidagi kafolatni uz zimmasiga
oladi.
Muvofiklikni
attestatlash
deb,
uchungi
tomon
tarafidan
«sinov
laboratoriyasining bayonoti» tushunilib, ma’lum namna maxsulotga bulgan
talablarni belgilovchi ma’lum standartlar yoki boshka xujjatlar bilan muvofik
ekanligini bayon etishiga aytiladi.
Sertifikatlashtirish utkazilgan faoliyat natijasida maxsulot sifati xakida
iste’molchini ishontiradigan tegishli xujjat – sertifikat beriladi.
Sertifikatlashtirish tizimlari.
YAna bir atama «sertifikatlashtirish tizimi» bulib, u muvofiklikning
sertifikatlashtirish faoliyatini utkazish uchun ish tarkibi koidalariga va boshkalarga
ega bulgan tizimdir.
«Sertifikatlashtirish tizimi» atamasidan tashkari «Sertifikatlashtirish
sxemasi» kiritilib, u kuyidagicha tariflanadi : Muvofiklikning sertifikatlashtirilishini
utkazishdagi uchinchi tomon faoliyatining tarkibi va tartibi.
Sertifikatlashtirish tizimida uchta tushuncha bulib, ular sertifikatlashtirish
tizimidan
foydalanish,
sertifikatlashtirish
tizimida
katnashuvchi
va
sertifikatlashtirish tizimi a’zosidir.
Sertifikatlashtirish
tizimidan
foydalanish
deganda
sertifikatlashtirish
tizimining
koidalariga
muvofik
guvoxnoma
talablariga
berilgan
sertifikatlashtirishdan foydalanish imkoniyati tushuniladi.
Sertifikatlashtirish tizimida katnashuvchi deb ushbu tizimning koidalariga
binoan faoliyat kursatadigan, lekin tizimni boshkarish imkoniyatiga ega bulmagan
sertifikatlashtirish idorasi tushuniladi.
Sertifikatlashtirish tizimi a’zosi deganda ushbu tizimning koidalariga
binoan faoliyat kursatadigan va tizimni boshkarishda katnashadigan
sertifikatlashtirish idorasi tushuniladi.
Sertifikatlashtirish ikki xil buladi. majburiy va ixtiyoriy majburiy
sertifikatlashtirish deganda sertifikatlashtirish xukukiga ega bulgan idora tomonidan
maxsulot , jarayon, xizmatning standartlardagi majburiy talablarga muvofikligini
tasdiklash tushuniladi.
Ixtiyoriy sertifikatlashtirish deganda ishlab chikaruvchi, sotuvchi yoki
iste’molchi talabi bilan ixtiyoriy ravishda utkaziladigan sertifikatlashtirish
tushuniladi.
3. Sertifikatlashtirishning asosiy sxemalari.
Sertifikatlashtirish buyicha ISO (XST) tarkibidagi kumita tomonidan
tayyorlangan
xujjatda
uchinchi
tomon
tarafidan
amalga
oshiriladigan
sertifikatlashtirishning sakkizta sxemasi berilgan :
Birinchi sxema : Bu sxema bilan fakat maxsulot namunalari turlarini
standartlar talablariga muvofikligini maxsus tasdiklangan sinov tashkilotlarida
sinovdan utkaziladi. Bu xildagi sertifikatlashtirishda sinovga sinovga takdim etilagn
namunani belgilangan talablarga muvofikligi tasdiklanadi, xolos. Bu yul sodda va
kam xarajatligi bilan milliy va xalkaro savdo munosabatlarda muayyan darajada
tarkalgan.
Ikkinchi sxema : Bu sxemada maxsulotning namuna turlarini maxsus
tasdiklangan sinov tashkilotlarida sinovdan utkazilib, sungra uning sifatini savdo
shaxobchalaridan vakti-vakti bilan olinadigan namunalar asosida nazorat kilib
boriladi. Bu usul takdim etilgan namunalar sifatini baxolash bilan seriyali chikaetgan
