TO‘SINLI TEMIRBETON ORALIQ QURILMALARINI KUCHAYTIRISH (Oraliq qurilmalarni qiya uzatmalar qurish bilan kuchaytirish, Oraliq qurilmalar ballast koritasining gidroizolyasiyasini ta’mirlash)

Yuklangan vaqt

2024-04-21

Yuklab olishlar soni

4

Sahifalar soni

10

Faytl hajmi

592,8 KB


Ilmiybaza.uz TO‘SINLI TEMIRBETON ORALIQ QURILMALARINI KUCHAYTIRISH REJA: 1. To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish to‘g‘risida ma’lumotlar. 2. Oraliq qurilmalarni ularning ko‘ndalang kesimini kattalashtirish orqali kuchaytirish. 3. Oraliq qurilmalar bosh to‘sinini kuchaytirish bo‘yicha asosiy ishlar. 4. Oraliq qurilmani shprengelli konstruksiyalar bilan kuchaytirish bo‘yicha ma’lumotlar. 5. Oraliq qurilmalarni qiya uzatmalar qurish bilan kuchaytirish. 6. Oraliq qurilmalarni tutib turuvchi konstruksiyalar yordamida kuchaytirish. 7. Oraliq qurilmalar ballast koritasining gidroizolyasiyasini ta’mirlash. Tayanch so‘zlar va iboralar: oraliq qurilmalarni kuchaytirish; ko‘ndalang kesimni kattalashtirish orqali kuchaytirish; oraliq qurilmalar bosh to‘sini; shprengelli konstruksiyalar; qiya uzatmalar; tutib turuvchi konstruksiyalar; ballast koritasining gidroizolyasiyasi. Ilmiybaza.uz TO‘SINLI TEMIRBETON ORALIQ QURILMALARINI KUCHAYTIRISH REJA: 1. To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish to‘g‘risida ma’lumotlar. 2. Oraliq qurilmalarni ularning ko‘ndalang kesimini kattalashtirish orqali kuchaytirish. 3. Oraliq qurilmalar bosh to‘sinini kuchaytirish bo‘yicha asosiy ishlar. 4. Oraliq qurilmani shprengelli konstruksiyalar bilan kuchaytirish bo‘yicha ma’lumotlar. 5. Oraliq qurilmalarni qiya uzatmalar qurish bilan kuchaytirish. 6. Oraliq qurilmalarni tutib turuvchi konstruksiyalar yordamida kuchaytirish. 7. Oraliq qurilmalar ballast koritasining gidroizolyasiyasini ta’mirlash. Tayanch so‘zlar va iboralar: oraliq qurilmalarni kuchaytirish; ko‘ndalang kesimni kattalashtirish orqali kuchaytirish; oraliq qurilmalar bosh to‘sini; shprengelli konstruksiyalar; qiya uzatmalar; tutib turuvchi konstruksiyalar; ballast koritasining gidroizolyasiyasi.
Ilmiybaza.uz 1. To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish to‘g‘risida ma’lumotlar To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish ularning normal va bosh cho‘zuvchi kuchlanishlar bo‘yicha ko‘taruvchanlik xususiyati va yuk ko‘taruvchanligini oshirish zarurati yuzasidan amalga oshiriladi . To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish ikkita asosiy usullar bilan amalga oshiriladi:  yangi material (armatura, beton) qo‘shish yo‘li bilan uning ko‘ndalang kesimini oshirish orqali;  statik sxemasini o‘zgartirish orqali. Kuchaytirish usulini tanlash oraliq qurilmalar elementlarining fizik holati, ularning konstruktiv amalga oshirilishi, yuk ko‘taruvchanligi, ishni tashkillashtirish va ko‘priklarning ekspluatatsiyasiga bog‘liq. 2. Oraliq qurilmalarni ularning ko‘ndalang kesimini kattalashtirish orqali kuchaytirish Normal kuchlanish bo‘yicha (ishchi sterjenlar korroziyasi tufayli kesimining kuchsizlanishi) yuk ko‘taruvchanligini 15% gacha oshirish maqsadida kuchaytirish bosh to‘sinlar belbog‘larining cho‘zuvchi armaturasini qo‘shish orqali amalga oshiriladi (127-rasm). 127-rasm. Temirbetonli oraliq qurilmalar bosh to‘sinlarini armatura qo‘shib kuchaytirish: a – kalta armatura orqali armatura sterjenlarini payvandlash yordamida; b – Ilmiybaza.uz 1. To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish to‘g‘risida ma’lumotlar To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish ularning normal va bosh cho‘zuvchi kuchlanishlar bo‘yicha ko‘taruvchanlik xususiyati va yuk ko‘taruvchanligini oshirish zarurati yuzasidan amalga oshiriladi . To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish ikkita asosiy usullar bilan amalga oshiriladi:  yangi material (armatura, beton) qo‘shish yo‘li bilan uning ko‘ndalang kesimini oshirish orqali;  statik sxemasini o‘zgartirish orqali. Kuchaytirish usulini tanlash oraliq qurilmalar elementlarining fizik holati, ularning konstruktiv amalga oshirilishi, yuk ko‘taruvchanligi, ishni tashkillashtirish va ko‘priklarning ekspluatatsiyasiga bog‘liq. 2. Oraliq qurilmalarni ularning ko‘ndalang kesimini kattalashtirish orqali kuchaytirish Normal kuchlanish bo‘yicha (ishchi sterjenlar korroziyasi tufayli kesimining kuchsizlanishi) yuk ko‘taruvchanligini 15% gacha oshirish maqsadida kuchaytirish bosh to‘sinlar belbog‘larining cho‘zuvchi armaturasini qo‘shish orqali amalga oshiriladi (127-rasm). 127-rasm. Temirbetonli oraliq qurilmalar bosh to‘sinlarini armatura qo‘shib kuchaytirish: a – kalta armatura orqali armatura sterjenlarini payvandlash yordamida; b –
Ilmiybaza.uz ko‘ndalang kesim A–A; v –karkasni payvandlab; 1 – kuchaytirishning bo‘ylama armaturasi; 2 – mavjud armatura; 3 – kalta sterjen (armatura); 4 – yangi beton; 5 – qiya sterjen Oraliq qurilmalar bosh to‘sinini kuchaytirish bo‘yicha asosiy ishlar quyidagilardan iborat: beton himoya qatlamini sindirib olish va ishchi sterjenlar ostki qatoridagi mavjud armatura diametrining yarmigacha ochish; eski armaturani tozalash; uzunligi 10 – 20mm li qisqa armatura yordamida kuchaytirish armaturasini payvanlash; qolipni o‘rnatish; betonlash. Bundan tashqari, bosh to‘sin betonining olib tashlangan himoya qatlami torkretlab tiklanadi. To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarning yuk ko‘taruvchanligini ancha oshirish (15 – 35% gacha) maqsadida kuchaytirish bo‘ylama va ko‘ndalang sterjenlar, hamda qisqa xomutlar tashkil topgan qo‘shimcha armaturali karkasni payvandlash orqali amalga oshiriladi (127,v -rasm). Ish quyidagi ketma-ketlikda bajariladi :  armaturali karkasni tayyorlash va beton qatlamini olib tashlash;  karkaslarni mavjud armaturaga payvandlash;  eski betonni yangi qatlam bilan tishlashishini oshirish uchun polimersementli yoki epoksid-tiokolli qatlam bilan to‘ldirish;  qolipni o‘rnatish;  sinfi V30 dan kam bo‘lmagan beton bilan betonlash. 3. Oraliq qurilmalar bosh to‘sinini kuchaytirish bo‘yicha asosiy ishlar Bosh to‘sinning bosh cho‘zuvchi kuchlanishlar bo‘yicha oraliq qurilmalarini kuchaytirish zarurati tug‘ilganda, devorlari qalinligi tqob 5 10sm bo‘lgan, ularni egilgan sterjen va xomutlar bilan armaturalab, temirbeton qobiqlar ichiga olinadi (128-rasm). Qobiq xomutlari yuqoriga ballast korita plitasi armaturasiga payvandlanadi. Armaturaning ostki asosiy qo‘shiladigan sterjenlari mavjudiga payvandlanadi. Betonlash qolipda amalga oshiriladi . Qushimcha armatura karkasini o‘rnatish Ilmiybaza.uz ko‘ndalang kesim A–A; v –karkasni payvandlab; 1 – kuchaytirishning bo‘ylama armaturasi; 2 – mavjud armatura; 3 – kalta sterjen (armatura); 4 – yangi beton; 5 – qiya sterjen Oraliq qurilmalar bosh to‘sinini kuchaytirish bo‘yicha asosiy ishlar quyidagilardan iborat: beton himoya qatlamini sindirib olish va ishchi sterjenlar ostki qatoridagi mavjud armatura diametrining yarmigacha ochish; eski armaturani tozalash; uzunligi 10 – 20mm li qisqa armatura yordamida kuchaytirish armaturasini payvanlash; qolipni o‘rnatish; betonlash. Bundan tashqari, bosh to‘sin betonining olib tashlangan himoya qatlami torkretlab tiklanadi. To‘sinli temirbeton oraliq qurilmalarning yuk ko‘taruvchanligini ancha oshirish (15 – 35% gacha) maqsadida kuchaytirish bo‘ylama va ko‘ndalang sterjenlar, hamda qisqa xomutlar tashkil topgan qo‘shimcha armaturali karkasni payvandlash orqali amalga oshiriladi (127,v -rasm). Ish quyidagi ketma-ketlikda bajariladi :  armaturali karkasni tayyorlash va beton qatlamini olib tashlash;  karkaslarni mavjud armaturaga payvandlash;  eski betonni yangi qatlam bilan tishlashishini oshirish uchun polimersementli yoki epoksid-tiokolli qatlam bilan to‘ldirish;  qolipni o‘rnatish;  sinfi V30 dan kam bo‘lmagan beton bilan betonlash. 3. Oraliq qurilmalar bosh to‘sinini kuchaytirish bo‘yicha asosiy ishlar Bosh to‘sinning bosh cho‘zuvchi kuchlanishlar bo‘yicha oraliq qurilmalarini kuchaytirish zarurati tug‘ilganda, devorlari qalinligi tqob 5 10sm bo‘lgan, ularni egilgan sterjen va xomutlar bilan armaturalab, temirbeton qobiqlar ichiga olinadi (128-rasm). Qobiq xomutlari yuqoriga ballast korita plitasi armaturasiga payvandlanadi. Armaturaning ostki asosiy qo‘shiladigan sterjenlari mavjudiga payvandlanadi. Betonlash qolipda amalga oshiriladi . Qushimcha armatura karkasini o‘rnatish
Ilmiybaza.uz murakkabligi va sermehnatligi, uni mavjud armatura bilan kuchsiz bog‘lanishi to‘sinlarni kuchaytirishdagi bu usulning kamchiligi hisoblanadi. 128-rasm. Oraliq qurilma bosh to‘sinini temirbetonli qobiq bilan kuchaytirish: 1 – kuchaytirishgacha bosh to‘sin; 2 – temirbetonli qobiq; b – bosh to‘sin eni; tqob – qobiq qalinligi 4. Oraliq qurilmani shprengelli konstruksiyalar bilan kuchaytirish bo‘yicha ma’lumotlar Oraliq qurilmalarning statik sxemasini o‘zgartirish orqali kuchaytirish. Temirbeton oraliq qurilmalar uchun ularning statik sxemasini o‘zgartirishda kuchaytirishgacha va undan keyin ham ichki kuchlar ekspluatatsion epyurasi ishoralarining mos tushishini ta’minlash zarur . Barcha ma’lum echimlardan bunga eng ko‘p sxemasi quyida 129-rasmda keltirilgan kuchaytirishning shprengelli konstruksiyalari javob beradi. Ilmiybaza.uz murakkabligi va sermehnatligi, uni mavjud armatura bilan kuchsiz bog‘lanishi to‘sinlarni kuchaytirishdagi bu usulning kamchiligi hisoblanadi. 128-rasm. Oraliq qurilma bosh to‘sinini temirbetonli qobiq bilan kuchaytirish: 1 – kuchaytirishgacha bosh to‘sin; 2 – temirbetonli qobiq; b – bosh to‘sin eni; tqob – qobiq qalinligi 4. Oraliq qurilmani shprengelli konstruksiyalar bilan kuchaytirish bo‘yicha ma’lumotlar Oraliq qurilmalarning statik sxemasini o‘zgartirish orqali kuchaytirish. Temirbeton oraliq qurilmalar uchun ularning statik sxemasini o‘zgartirishda kuchaytirishgacha va undan keyin ham ichki kuchlar ekspluatatsion epyurasi ishoralarining mos tushishini ta’minlash zarur . Barcha ma’lum echimlardan bunga eng ko‘p sxemasi quyida 129-rasmda keltirilgan kuchaytirishning shprengelli konstruksiyalari javob beradi.
Ilmiybaza.uz 129-rasm. Oraliq qurilmani shprengelli konstruksiyalar bilan kuchaytirish: a – armaturali sterjenlardan shprengellar; b – xuddi shunday tutam qilib yig‘ilgan (po‘lat tros va kabellar)yuqori mustahkamli sim;v –shprengelli qurilma; 1 – shprengel; 2 – po‘lat list; 3 – vertikaliga payvandlangan gorizontal po‘lat list; 4 – dyubel; 5 – ankerli; 6 – hovon; 7 – fiksator; 8 – ushlab turuvchi shveller (№ 10– 12); 9 – biriktiruvchi mufta Shprengellar, qoidaga ko‘ra, har bir to‘sin qovurg‘asining ikki tomonidan uning bo‘ylama o‘qiga simmetrik ravishda parallel tekisliklarda o‘rnatiladigan ikki tarmoq (bo‘toq) dan shakllantiriladi. Ularni tayyorlash uchun yuqori mustahkamli simlar, tutam qilib yig‘ilgan yoki zavodda tayyorlangan eshilgan po‘lat troslar, hamda yuqori mustahkamli armaturadan tashkil topgan kabeldan foydalaniladi. To‘sinlarni samarali yukdan bo‘shatish maqsadida shprengellarni odatda oldindan zo‘riqtirishadi, buning uchun oldindan zo‘riqtirilgan konstruksiyalarni tayyorlashda qo‘llaniladigan ankerli mustahkamlagich va asbob-uskunalardan foydalaniladi. Zarurat tug‘ilganda shprengellar domkratlar yordamida vertikal tekislikda ularni Ilmiybaza.uz 129-rasm. Oraliq qurilmani shprengelli konstruksiyalar bilan kuchaytirish: a – armaturali sterjenlardan shprengellar; b – xuddi shunday tutam qilib yig‘ilgan (po‘lat tros va kabellar)yuqori mustahkamli sim;v –shprengelli qurilma; 1 – shprengel; 2 – po‘lat list; 3 – vertikaliga payvandlangan gorizontal po‘lat list; 4 – dyubel; 5 – ankerli; 6 – hovon; 7 – fiksator; 8 – ushlab turuvchi shveller (№ 10– 12); 9 – biriktiruvchi mufta Shprengellar, qoidaga ko‘ra, har bir to‘sin qovurg‘asining ikki tomonidan uning bo‘ylama o‘qiga simmetrik ravishda parallel tekisliklarda o‘rnatiladigan ikki tarmoq (bo‘toq) dan shakllantiriladi. Ularni tayyorlash uchun yuqori mustahkamli simlar, tutam qilib yig‘ilgan yoki zavodda tayyorlangan eshilgan po‘lat troslar, hamda yuqori mustahkamli armaturadan tashkil topgan kabeldan foydalaniladi. To‘sinlarni samarali yukdan bo‘shatish maqsadida shprengellarni odatda oldindan zo‘riqtirishadi, buning uchun oldindan zo‘riqtirilgan konstruksiyalarni tayyorlashda qo‘llaniladigan ankerli mustahkamlagich va asbob-uskunalardan foydalaniladi. Zarurat tug‘ilganda shprengellar domkratlar yordamida vertikal tekislikda ularni
Ilmiybaza.uz cho‘zib yoki shprengel belbog‘i va to‘sinning ostki belbog‘i orasiga tirgaklar o‘rnatib zo‘riqtirilishi mumkin . Shprengelli tortgichlarni qurish bo‘yicha asosiy ishlar quyidagilardan tashkil topgan:  po‘lat listlarni dyubel yoki boltlar bilan bosh to‘singa mahkamlash;  to‘sin tayanch oldi kesimlarida ankerli tirgaklarni qurish;  diafragma (ushlab turuvchi shveller) larniqurish;  shprengelli tortgirlarni qurish;  shprengelli tortgichlarni domkratlar yordamida hisobiy kuchga tortish;  tirgaklarda ankerlarni qurish;  shprengelli tortgichlarni germetiklash. 5. Oraliq qurilmalarni qiya uzatmalar qurish bilan kuchaytirish Amaliyotda temirbetonli oraliq qurilmalarni kuchaytirish har xil po‘lat elementlarni (listli yoki prokatli (chig‘irlangan)) qo‘shish orqali ko‘proq amalga oshirilmoqda. Bosh to‘sinni kuchaytirishning variantlaridan biri cho‘zilgan zonada po‘lat halqa va tayanch oldi uchastkalarda qiya uzatmalar bilan kuchaytirish hisoblanadi. Bu echimlarda tashqi armaturalash prinsipidan foydalanishadi, u xususan ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘priklarni kuchaytirishda qo‘llanadi (130- rasm). Temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish bo‘yicha ishlar ekspluatatsiya qilnayotgan inshootlarda amalga oshirishini e’tiborga olsak, qoidaga ko‘ra, poezdlar harakatida tanaffussiz, ularga xavfsizlik va ishlarning yuqori sifatini kafolatlaydigan ancha jiddiy talablar qo‘yiladi . Ilmiybaza.uz cho‘zib yoki shprengel belbog‘i va to‘sinning ostki belbog‘i orasiga tirgaklar o‘rnatib zo‘riqtirilishi mumkin . Shprengelli tortgichlarni qurish bo‘yicha asosiy ishlar quyidagilardan tashkil topgan:  po‘lat listlarni dyubel yoki boltlar bilan bosh to‘singa mahkamlash;  to‘sin tayanch oldi kesimlarida ankerli tirgaklarni qurish;  diafragma (ushlab turuvchi shveller) larniqurish;  shprengelli tortgirlarni qurish;  shprengelli tortgichlarni domkratlar yordamida hisobiy kuchga tortish;  tirgaklarda ankerlarni qurish;  shprengelli tortgichlarni germetiklash. 5. Oraliq qurilmalarni qiya uzatmalar qurish bilan kuchaytirish Amaliyotda temirbetonli oraliq qurilmalarni kuchaytirish har xil po‘lat elementlarni (listli yoki prokatli (chig‘irlangan)) qo‘shish orqali ko‘proq amalga oshirilmoqda. Bosh to‘sinni kuchaytirishning variantlaridan biri cho‘zilgan zonada po‘lat halqa va tayanch oldi uchastkalarda qiya uzatmalar bilan kuchaytirish hisoblanadi. Bu echimlarda tashqi armaturalash prinsipidan foydalanishadi, u xususan ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘priklarni kuchaytirishda qo‘llanadi (130- rasm). Temirbeton oraliq qurilmalarni kuchaytirish bo‘yicha ishlar ekspluatatsiya qilnayotgan inshootlarda amalga oshirishini e’tiborga olsak, qoidaga ko‘ra, poezdlar harakatida tanaffussiz, ularga xavfsizlik va ishlarning yuqori sifatini kafolatlaydigan ancha jiddiy talablar qo‘yiladi .
Ilmiybaza.uz 130-rasm. Temirbetonli bosh to‘sinni tayanch oldi qismida qiya uzatmalar bilan kuchaytirish sxemasi: a– o‘q bo‘ylab ko‘rinish; b– to‘sinning ko‘ndalang kesimi;1 – bolt; 2 – plastinkalar; 3 – qiya uzatmalar; 4 – tirgaklar; 5 – shveller (qobiq); 6 – polimerli rastvor 6. Oraliq qurilmalarni tutib turuvchi konstruksiyalar yordamida kuchaytirish Temirbetonli oraliq qurilmalarning nuqsonli konsollarini kuchaytirish uchun har xil tutib turuvchi konstruksiyalar qo‘llaniladi (131-rasm) . 131-rasm. Ko‘tarma konsollari bilan temirbeton oraliq qurilmani kuchaytirish uchun tutib turuvchi to‘sin qurish: 1 – ko‘tarma konsol; 2 – sharnir; 3 – gayka, shayba va qistirma (prokladka) lari bilan boltlar komplekti; 4 – konsolning qo‘zg‘almas qismi; 5 – prokladkalar; 6 – tutib turuvchi (ko‘taruvchi) to‘sin 7. Oraliq qurilmalar ballast koritasining gidroizolyasiyasini ta’mirlash Suv qochiruvchi quvur (trubka) chalar zonasidagi gidroizolyasiyani ta’mirlash, ularni loyqalardan tozalash va nuqsonli quvurchalarni almashtirish uchun kichik uzunlikdagi (2,5 – 3,0m) relsli paketlardan foydalanishadi (132-rasm) . Relli paketlar aqinlashtirilgan shpallarda nuqsonlar zonasida o‘rnatiladi. Paket oralig‘i chegarasida shpallar maxsus xomutlarda osiladi, u ballastning qisman o‘yig‘ini bajarish, nuqsonli joyni ochish va mazkur paket himoyasida ta’mirni amalga oshirish imkonini beradi. Ishlarni bajarish vaqtida tezlik 25km/s gacha chegaralanadi. Ilmiybaza.uz 130-rasm. Temirbetonli bosh to‘sinni tayanch oldi qismida qiya uzatmalar bilan kuchaytirish sxemasi: a– o‘q bo‘ylab ko‘rinish; b– to‘sinning ko‘ndalang kesimi;1 – bolt; 2 – plastinkalar; 3 – qiya uzatmalar; 4 – tirgaklar; 5 – shveller (qobiq); 6 – polimerli rastvor 6. Oraliq qurilmalarni tutib turuvchi konstruksiyalar yordamida kuchaytirish Temirbetonli oraliq qurilmalarning nuqsonli konsollarini kuchaytirish uchun har xil tutib turuvchi konstruksiyalar qo‘llaniladi (131-rasm) . 131-rasm. Ko‘tarma konsollari bilan temirbeton oraliq qurilmani kuchaytirish uchun tutib turuvchi to‘sin qurish: 1 – ko‘tarma konsol; 2 – sharnir; 3 – gayka, shayba va qistirma (prokladka) lari bilan boltlar komplekti; 4 – konsolning qo‘zg‘almas qismi; 5 – prokladkalar; 6 – tutib turuvchi (ko‘taruvchi) to‘sin 7. Oraliq qurilmalar ballast koritasining gidroizolyasiyasini ta’mirlash Suv qochiruvchi quvur (trubka) chalar zonasidagi gidroizolyasiyani ta’mirlash, ularni loyqalardan tozalash va nuqsonli quvurchalarni almashtirish uchun kichik uzunlikdagi (2,5 – 3,0m) relsli paketlardan foydalanishadi (132-rasm) . Relli paketlar aqinlashtirilgan shpallarda nuqsonlar zonasida o‘rnatiladi. Paket oralig‘i chegarasida shpallar maxsus xomutlarda osiladi, u ballastning qisman o‘yig‘ini bajarish, nuqsonli joyni ochish va mazkur paket himoyasida ta’mirni amalga oshirish imkonini beradi. Ishlarni bajarish vaqtida tezlik 25km/s gacha chegaralanadi.