ТРАНСПОРТ ОПЕРАЦИЯЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ

Yuklangan vaqt

2024-07-27

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

20,5 KB


ТРАНСПОРТ ОПЕРАЦИЯЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ Режа: 1. Халқаро иктисодий муносабатлардаги транспорт 2. Транспортнинг турига кўра транспорт операцияларининг турлари 3. Транспорт воситасида ҳуқуқий тартибга солиш 4. Юкларни халқаро ташувларда битимларнинг ўзига хос хусусиятлари 3. Транспорт воситасида ҳуқуқий тартибга солиш. Юк ва йўловчиларни халқаро ташишда фойдаланиладиган транспорт воситалари, транспорт тармоқлари ва терминал мажмуалари объектларнинг юқори капитал талаб қилиши ва кўп ҳолларда кам капитал қайтарилиши (капитал қайтарилиши) билан характерланади. Шу нуқтаи назардан, транспорт бизнеси хусусий капитал учун энг хавфли ҳисобланади. Халқаро алоқаларда ўзларининг миллий транспорт корхоналари фаолиятини кенгайтириш манфаатдор давлатлар ҳар доим товарлар ва йўловчилар ташиш учун ягона шарт-шароитлар ишлаб чиқиш, шунингдек, транспорт воситалари ва пудрат томонлар юрисдикция доирасида ва бошқа кўплаб масалалар бўйича уларнинг ходимлари жойлашган режими билан боғлиқ ҳуқуқий нормаларни уйғунлаштириш мақсадида халқаро ҳамкорликка интилди. Бу саъй-ҳаракатлар натижасида "транспорт конвенциялари" деб номланган транспортнинг муайян усуллари бўйича муҳим халқаро шартномалар давлатлараро даражада тузилди. Айрим ҳолларда халқаро ТРАНСПОРТ ОПЕРАЦИЯЛАРИНИНГ ХАЛҚАРО ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ Режа: 1. Халқаро иктисодий муносабатлардаги транспорт 2. Транспортнинг турига кўра транспорт операцияларининг турлари 3. Транспорт воситасида ҳуқуқий тартибга солиш 4. Юкларни халқаро ташувларда битимларнинг ўзига хос хусусиятлари 3. Транспорт воситасида ҳуқуқий тартибга солиш. Юк ва йўловчиларни халқаро ташишда фойдаланиладиган транспорт воситалари, транспорт тармоқлари ва терминал мажмуалари объектларнинг юқори капитал талаб қилиши ва кўп ҳолларда кам капитал қайтарилиши (капитал қайтарилиши) билан характерланади. Шу нуқтаи назардан, транспорт бизнеси хусусий капитал учун энг хавфли ҳисобланади. Халқаро алоқаларда ўзларининг миллий транспорт корхоналари фаолиятини кенгайтириш манфаатдор давлатлар ҳар доим товарлар ва йўловчилар ташиш учун ягона шарт-шароитлар ишлаб чиқиш, шунингдек, транспорт воситалари ва пудрат томонлар юрисдикция доирасида ва бошқа кўплаб масалалар бўйича уларнинг ходимлари жойлашган режими билан боғлиқ ҳуқуқий нормаларни уйғунлаштириш мақсадида халқаро ҳамкорликка интилди. Бу саъй-ҳаракатлар натижасида "транспорт конвенциялари" деб номланган транспортнинг муайян усуллари бўйича муҳим халқаро шартномалар давлатлараро даражада тузилди. Айрим ҳолларда халқаро ташишлар бўйича кўп томонлама шартномалар турли мамлакатларнинг транспорт корхоналари даражасида тузилади. Аксарият халқаро транспорт конвенцияларида тегишли халқаро алоқаларда товарлар ва йўловчиларни ташиш шартномаси қоидалари мавжуд. Шартномага кўра, бир томон - транспорт ташкилоти (ташувчи) - юк ёки йўловчини белгиланган манзилга етказиш мажбуриятини, бошқа томон - юк эгаси (йўловчи) - ташувчига юк ҳақини тўлаш мажбуриятини олади. Ташиш шартномаси қўшимча қолган шартлари, уларни белгилаш ва расшифровка қилиш юқорида мажбуриятлар асосида амалга оширилади. Транспорт конвенциялари асосий деталларни, айрим ҳолларда эса халқаро ташишларда қўлланилиши лозим бўлган транспорт ҳужжатлари шаклини белгилайди. Транспорт ҳужжатларининг энг кўп тарқалган икки тури-бу темир йўл, ҳаво ва автомобиль транспортлари учун накладной ва денгиз ва дарё транспорти учун коносамент ҳисобланади. Халқаро денгиз алоқалари Денгиз йўли билан ташиш шартномаси тарафлари ўртасидаги муносабатларни белгиловчи асосий халқаро битим ва қонун лойиҳасининг ҳуқуқий мақоми 1924 йилги товарларга оид айрим қоидаларни бирлаштириш тўғрисидаги Брюссел конвенциясидир (Гаага қоидалари). 1968 йилги Брюссел протоколи ушбу Конвенцияга айрим ўзгартиришлар киритди. Ҳозирда Брюссел Конвенциясида 70 дан ортиқ Давлат иштирок этмоқда. Гаага қоидаларининг асосий йўналиши денгиз ташувчисининг юк учун жавобгарлиги масаласига қаратилган. Турли мамлакатлар, айниқса ривожланаётган мамлакатлар юк эгаларидан 1924 йилги Брюссел Конвенциясининг қатор қоидаларини танқид қилишни ҳисобга олган ҳолда 1978 йилда БМТнинг Гамбург қоидалари деб номланувчи денгиз орқали юкларни ташиш тўғрисидаги Конвенцияси қабул қилинди. Янги конвенция ҳали кучга кирмаган бўлса-да, барибир халқаро денгиз транспорти амалиётига сезиларли таъсир кўрсатади. ташишлар бўйича кўп томонлама шартномалар турли мамлакатларнинг транспорт корхоналари даражасида тузилади. Аксарият халқаро транспорт конвенцияларида тегишли халқаро алоқаларда товарлар ва йўловчиларни ташиш шартномаси қоидалари мавжуд. Шартномага кўра, бир томон - транспорт ташкилоти (ташувчи) - юк ёки йўловчини белгиланган манзилга етказиш мажбуриятини, бошқа томон - юк эгаси (йўловчи) - ташувчига юк ҳақини тўлаш мажбуриятини олади. Ташиш шартномаси қўшимча қолган шартлари, уларни белгилаш ва расшифровка қилиш юқорида мажбуриятлар асосида амалга оширилади. Транспорт конвенциялари асосий деталларни, айрим ҳолларда эса халқаро ташишларда қўлланилиши лозим бўлган транспорт ҳужжатлари шаклини белгилайди. Транспорт ҳужжатларининг энг кўп тарқалган икки тури-бу темир йўл, ҳаво ва автомобиль транспортлари учун накладной ва денгиз ва дарё транспорти учун коносамент ҳисобланади. Халқаро денгиз алоқалари Денгиз йўли билан ташиш шартномаси тарафлари ўртасидаги муносабатларни белгиловчи асосий халқаро битим ва қонун лойиҳасининг ҳуқуқий мақоми 1924 йилги товарларга оид айрим қоидаларни бирлаштириш тўғрисидаги Брюссел конвенциясидир (Гаага қоидалари). 1968 йилги Брюссел протоколи ушбу Конвенцияга айрим ўзгартиришлар киритди. Ҳозирда Брюссел Конвенциясида 70 дан ортиқ Давлат иштирок этмоқда. Гаага қоидаларининг асосий йўналиши денгиз ташувчисининг юк учун жавобгарлиги масаласига қаратилган. Турли мамлакатлар, айниқса ривожланаётган мамлакатлар юк эгаларидан 1924 йилги Брюссел Конвенциясининг қатор қоидаларини танқид қилишни ҳисобга олган ҳолда 1978 йилда БМТнинг Гамбург қоидалари деб номланувчи денгиз орқали юкларни ташиш тўғрисидаги Конвенцияси қабул қилинди. Янги конвенция ҳали кучга кирмаган бўлса-да, барибир халқаро денгиз транспорти амалиётига сезиларли таъсир кўрсатади. Йўловчилар ва багаж денгиз транспорт яқинда денгиз томонидан йўловчилар ташиш билан боғлиқ айрим қоидалар унификация халқаро Конвенцияси томонидан тартибга қадар еди 1961. 1987 йилда йўловчилар, уларнинг юклари, транспорт воситалари ва қўл юкларини ташиш тўғрисидаги янги Конвенция (Афина Конвенцияси) кучга кирди. Халқаро Дарё хизматлари Дунай дарёсида халқаро ташишни ташкил етиш билан боғлиқ масалалар тўплами Дунай мамлакатларининг Дарё транспорти компаниялари томонидан тузилган Братислава битимлари билан тартибга солинади. Улардан биринчиси – 1955 йилда Дунай дарёсида юк ташишнинг умумий шартлари тўғрисидаги битим Болгария, Венгрия, Руминия, СССР ва Чехословакия юк ташиш компаниялари томонидан имзоланди. 1966 - йилда Югославиянинг Дарё транспорти компаниялари ушбу шартномага, 1968 йилда эса Австрия ва Германияга қўшилди. Кейинги қадам 1978 йилда ушбу юк ташиш компаниялари томонидан Дунай дарёсида контейнерларни ташиш учун умумий шартлар бўйича халқаро шартнома тузилди. 1979 йилда айнан юк ташиш компаниялари халқаро юк тарифлари бўйича шартнома туздилар. Халқаро ҳаво хизматлари Ҳаво транспорти тўғрисидаги халқаро шартномалар орасида 1929 йилда Варшава имзоланган ва кейинчалик протоколлар билан тўлдирилсин халқаро ҳаво транспорти ҳақида маълум қоидалар унификация учун Конвенция ҳисобланади: Гаага 1955 йилда, Гватемала 1971йилда ва Монреал 1975 йилда. Унда дунёнинг аксарият мамлакатлари иштирок этади. Варшава Конвенция мунтазам ҳаво хизматлари учун амал қилади. Режали бўлмаган (чартер) хизматларда ҳаво йўли билан ташиш шартномасининг ҳуқуқий асоси 1961 йилги халқаро ҳаво транспорти билан боғлиқ айрим қоидаларни унификациялаш тўғрисидаги Гвадалахар Конвенциясининг қоидаларидир. Халқаро темир йўл хизматлари Йўловчилар ва багаж денгиз транспорт яқинда денгиз томонидан йўловчилар ташиш билан боғлиқ айрим қоидалар унификация халқаро Конвенцияси томонидан тартибга қадар еди 1961. 1987 йилда йўловчилар, уларнинг юклари, транспорт воситалари ва қўл юкларини ташиш тўғрисидаги янги Конвенция (Афина Конвенцияси) кучга кирди. Халқаро Дарё хизматлари Дунай дарёсида халқаро ташишни ташкил етиш билан боғлиқ масалалар тўплами Дунай мамлакатларининг Дарё транспорти компаниялари томонидан тузилган Братислава битимлари билан тартибга солинади. Улардан биринчиси – 1955 йилда Дунай дарёсида юк ташишнинг умумий шартлари тўғрисидаги битим Болгария, Венгрия, Руминия, СССР ва Чехословакия юк ташиш компаниялари томонидан имзоланди. 1966 - йилда Югославиянинг Дарё транспорти компаниялари ушбу шартномага, 1968 йилда эса Австрия ва Германияга қўшилди. Кейинги қадам 1978 йилда ушбу юк ташиш компаниялари томонидан Дунай дарёсида контейнерларни ташиш учун умумий шартлар бўйича халқаро шартнома тузилди. 1979 йилда айнан юк ташиш компаниялари халқаро юк тарифлари бўйича шартнома туздилар. Халқаро ҳаво хизматлари Ҳаво транспорти тўғрисидаги халқаро шартномалар орасида 1929 йилда Варшава имзоланган ва кейинчалик протоколлар билан тўлдирилсин халқаро ҳаво транспорти ҳақида маълум қоидалар унификация учун Конвенция ҳисобланади: Гаага 1955 йилда, Гватемала 1971йилда ва Монреал 1975 йилда. Унда дунёнинг аксарият мамлакатлари иштирок этади. Варшава Конвенция мунтазам ҳаво хизматлари учун амал қилади. Режали бўлмаган (чартер) хизматларда ҳаво йўли билан ташиш шартномасининг ҳуқуқий асоси 1961 йилги халқаро ҳаво транспорти билан боғлиқ айрим қоидаларни унификациялаш тўғрисидаги Гвадалахар Конвенциясининг қоидаларидир. Халқаро темир йўл хизматлари Халқаро темир йўл хизматлари бўйича энг кўп томонлама шартномалар дастлаб бир неча Европа мамлакатлари ўртасида ўтган асрнинг охирида тузилган товарлар (қисқартирилган МГК) ва йўловчилар ташиш (МПК) бўйича Берн Конвенциялари ҳисобланади. Кейинчалик улар бир неча бор қайта кўриб чиқилди. Берн Конвенцияларининг Бирлашган матнини ўз ичига олган 1980 йилги темир йўл транспорти бўйича ягона Конвенция (КОТИФ) ҳозирги кунда амал қилмоқда. Европанинг аксарият давлатлари ва бир қатор Осиё ва Aфрикa мамлакатлари Берн Конвенциялари томонларидир. Халқаро автомобиль алоқалари Бу алоқа тури 1961 ва 1968 йилларда кучга кирган халқаро юкларни йўл билан ташиш шартномаси (КДПГ) ва халқаро хавфли юкларни йўл билан ташиш тўғрисидаги Европа шартномаси (ДОПОГ) билан тартибга солинади. Аксарият мамлакатлар бу келишувларга тарафдор. Европа мамлакатлари халқаро йўл транспортида божхона тартибларини соддалаштириш мақсадида 1959 йилда халқаро автомобилларда ташиш китобчаси (МДП, МДП Конвенцияси) таҳрири остида халқаро юкларни ташиш бўйича божхона Конвенцияси тузилди. 1975 йилда янги версия қабул қилинди. Халқаро аралаш алоқалар 1970 йилларда бир қанча халқаро ташкилотлар доирасида бевосита аралашташиш шартномаси бўйича шартнома лойиҳаси ишлаб чиқилди. Натижада 1980 йилда БМТнинг юкларни халқаро аралаш ташиш тўғрисидаги Конвенцияси қабул қилинди. Халқаро алоқаларда товарлар ва йўловчиларни ташишни ташкил этиш ва шартларини белгиловчи асосий қоидалар транспорт конвенциялари ва халқаро шартномаларда келтирилган. Ташишни ҳуқуқий тартибга солиш масалалари давлатлараро даражада ёки икки мамлакат транспорт вакиллари ўртасида тузилган кўплаб икки томонлама шартномаларнинг мазмуни ҳамдир. Ниҳоят, бу масалалар кўпинча алоҳида мамлакатларнинг ички транспорт қонунчилиги билан тартибга солинади. Аммо товарлар ва йўловчилар ташишни халқаро Халқаро темир йўл хизматлари бўйича энг кўп томонлама шартномалар дастлаб бир неча Европа мамлакатлари ўртасида ўтган асрнинг охирида тузилган товарлар (қисқартирилган МГК) ва йўловчилар ташиш (МПК) бўйича Берн Конвенциялари ҳисобланади. Кейинчалик улар бир неча бор қайта кўриб чиқилди. Берн Конвенцияларининг Бирлашган матнини ўз ичига олган 1980 йилги темир йўл транспорти бўйича ягона Конвенция (КОТИФ) ҳозирги кунда амал қилмоқда. Европанинг аксарият давлатлари ва бир қатор Осиё ва Aфрикa мамлакатлари Берн Конвенциялари томонларидир. Халқаро автомобиль алоқалари Бу алоқа тури 1961 ва 1968 йилларда кучга кирган халқаро юкларни йўл билан ташиш шартномаси (КДПГ) ва халқаро хавфли юкларни йўл билан ташиш тўғрисидаги Европа шартномаси (ДОПОГ) билан тартибга солинади. Аксарият мамлакатлар бу келишувларга тарафдор. Европа мамлакатлари халқаро йўл транспортида божхона тартибларини соддалаштириш мақсадида 1959 йилда халқаро автомобилларда ташиш китобчаси (МДП, МДП Конвенцияси) таҳрири остида халқаро юкларни ташиш бўйича божхона Конвенцияси тузилди. 1975 йилда янги версия қабул қилинди. Халқаро аралаш алоқалар 1970 йилларда бир қанча халқаро ташкилотлар доирасида бевосита аралашташиш шартномаси бўйича шартнома лойиҳаси ишлаб чиқилди. Натижада 1980 йилда БМТнинг юкларни халқаро аралаш ташиш тўғрисидаги Конвенцияси қабул қилинди. Халқаро алоқаларда товарлар ва йўловчиларни ташишни ташкил этиш ва шартларини белгиловчи асосий қоидалар транспорт конвенциялари ва халқаро шартномаларда келтирилган. Ташишни ҳуқуқий тартибга солиш масалалари давлатлараро даражада ёки икки мамлакат транспорт вакиллари ўртасида тузилган кўплаб икки томонлама шартномаларнинг мазмуни ҳамдир. Ниҳоят, бу масалалар кўпинча алоҳида мамлакатларнинг ички транспорт қонунчилиги билан тартибга солинади. Аммо товарлар ва йўловчилар ташишни халқаро тартибга солишнинг йўқлиги ташувчилар ва юк эгалари (йўловчилар) нинг халқаро транспорт билан боғлиқ муносабатларга киришишига тўсқинлик қилмайди. тартибга солишнинг йўқлиги ташувчилар ва юк эгалари (йўловчилар) нинг халқаро транспорт билан боғлиқ муносабатларга киришишига тўсқинлик қилмайди.