TRAVMATIK SHOKDA UMUMIY OG‘RIQSIZLANTIRISH
1.Maksad. Talabaga umumiy anesteziya usulari va turlarini urgatish, umumiy
anesteziya kiritish texnikasi va metodikasi umumiy profilaktikasini urgatish.
2. Topshirik. Talaba bilishi shart.
* umumiy anesteziya turlari va usullari.
* bolalarda umumiy anesteziya texnikasi va metodikasi.
* bolalarda umumiy anesteziya xavfliligi.
* umumiy anesteziya asoratlari profilaktikasi.
3. Mashgulot bichimi.
Anesteziya masalalari.
- kuruv, bemorni anesteziyaga tayyorlash va konsultatsiya .
- jarrohlik, akusherlik, terapevtik va diagnostik amaliyotda og‘riqni yo‘qotish.
- Kritik holat va operatsiya vaqtida gomeostazni tiklash va monitoring.
- Og‘riq sindromini tashhisi va davosi.
- Amliyotda reanimatsion brigada ishtiroki va upka yurak reanimatsiya o‘tkazishni
bilish.
- Nafas funksiyasini baholash va resperator terapiya.
Anesteziya rejasi.
- premedikatsiya.
- Umumiy anesteziya
- Nafas yullari utkazuvchanligini ta’minlash.
- Anesteziya induksiyasi.
- Anesteziyani ushlab turish.
- Miorefleksatsiya.
- Mahalliy va regionar anesteziya.
- Uslubi.
- Anestetiklar.
- Anesteziologiya manitoring.
- Kislorod ingalyatsiyasi
- Sidatatsiya
- Intraoperatsion bosqich.
- Kuzatuv.
- Operatsion stolda holati.
- Infuzion terapiya.
- Maxsus uslublar.
- Operatsiyadan keyingi bosqich.
- Og‘riqni yo‘qotish.
- Intensiv terapiya.
- Davomli IVL.
- Gemodinamik kuzatuv.
Standart operatsiya oldi kuruvi.
1.Anamnez:
- Shikoyatlari.
- Utkazgan kasalliklari.
- Dori anamnezi.
- Allergiya.
- Dori moddalarni kutara olmaslik.
- Foydalanilgan dori moddalari.
- Xirurgik amaliyotda qullanilagn anesteziya.
- Oilaviy anamnez.
- Organlar sistemasi.
-Umumiy xolati.
-Nafas sistemasi.
-Yurak kon tomir sistemasi
-Buyraklar.
-Oshkozon ichak trakti
-Kon.
-MNS.
-Endokrin sistema
-Psixik status.
-Tayanch xarakat sistemasi.
-Teri.
-Oxirgi kabul kilgan ovkati yoki suyukligi.
2.Fizikal tekshirish.
-Asosiy fiziologik parametrlar
-Nafas yullari.
-Yurak
-Upka
-Oyok kullar.
-Nevrologik tekshirish.
3.Laborator tekshirish.
4.Bemorni ob’ktiv statusini baxolash.
Xujjatlashtirish.
Anesteziologiya bemorni operatsiyadan oldin tekshirish natijalarini yozish.
Anesteziologik karta.
Anesteziologning operatsiyadan keyingi yozuvi.
Nafas konturlari.
Zamonaviy anesteziologiyada nafas konturlari bemor nafas yullarini narkoz opparati
bilan boglaydi. Nafas konturlarining bir necha xil modifikatsiyalari bulib, ular
effektivligi, murakkabligi, kulayligi bilan farklanadi. Kuyidagi zaruriy konturlarga
tuxtalamiz: insufflesiya, ochik kontur, meyslson konturi, revesion kontur,
reanimatsion nafas kopchalari.
Barbituratlarning ta’sir mexanizimi.
Barbituratlar retikulyar aktiv sistemani susaytiradi. Retikulyar aktiv sistema bir
kancha muxim organlarga ta’sir kiladi.xususan es – xush xoltiga xam. Barbituratlar
neyrotransmittirlar (asetilxolin) kuzgalish samarasini susaytiradi,ingibirlovchi
neyrotransmittirlar faoliyatini (TAMK) oshiradi. Spetsefik mexanizimi
neyrotransmittirlarni (presinaltik) ajralishiga va retseptorlarga (postsinaptik)
stereosemktib ta’sir kursatadi.
Benzodiazepinlar ta’sir mexanizimi.
MNS spetsefik retseptorlariga asosan yarim sharlar pustlogiga ta’sir kursatadi.
Retseptorlarning benzodiozepinlar bilan boglanish turli neyrotransmittirlarning
ingibirlovchi effektini oshirish.
Opioidlarning ta’sir mexanizmi.
Opioidlar rens va boshka organlardagi maxsus retseptorlar bilan boglanadi. Opioid
retseptorlarning 4 turi tafovut etiladi: myu, kappa, delta, sigma. Opioidlar kam
darajada sedatatsiya chakiradi, ammo klinikada kuchli analgetik effektga ega.
Neyroleptoanalgeziya – NLA.
Organizmga digidrobenzperidol va fentanil kiritilganda yuzaga keladigan inson
xolatidir: kursatma yukori operatsion xavfga ega bulgan sust bemorlar:
gemodinamika buzilgan: operatsiyadan sung IVL zarur buladigan bemorlar:
NLA ning klassik usuli: droperidol 0.25% 0.25 – 05 mg/kg va fentanil 0.005%
0.005 mg/kg.
NLA anesteziya uchun kushimcha usul sifatida xam kullaniladi:
fentanil + droperidol + kislorodli zakis azot + ftorotan.
Ataralgeziya - sedativ, trankvilizatorlar va analgetik moddalar yordamida
ataraksiya xolati va yakkol analgeziyani yuzaga keltirish usulidir. Es – xush xolatini
tulik susaytirish uchun gipnotiklardan (kam xolda zakis azot) foydalaniladi.
Mioreloksatsiya chikariladi anesteziyadan 30 – 40 min. oldin m/i seuksen 10 mg,
atropin 0.5 mg, dipidolor 15 mg kullaniladi. Ingolyatsiya zakis azotning kislorodli
(2:1) aralashmasi maska orkali kiritiladi, v/i yul ochilib fizrasfor eritmasi kullaniladi.
V/i 10 – 20 mg seduksin, undan sung 15 mg dipidolor.
Asorati: nafasning susayishi, nafas depressiyasi A/B kutarilishi fanida va
taxikardiya.
Fentanil bilan markaziy analgeziya (MA)
v/i ketamin yuborish bilan xush yukotiladi, uykuni tezlashtirish maksadida 1-2
mg/kg geksenal. 2-3 marta seduksen kullangach tubrin 0.1 - 0.15 mg/kg,
intubatsiyadan oldin fentanil 1 mg/kg – 3-6 mg/kg fraksion, analgetikdan sung 5 %
glyukoza (1.5 – 2.5 mg 500 mlda) kullaniladi. MA ga karshi kursatma: operatsiya va
operatsiyadan sung IVL uchun sharoit va moslama bulmasa, ambulator amaliyot,
miastenie.
Anesteziya turlariga
Vena ichi anesteziyasi
Ingalyatsion anesteziya
Vena ichi anesteziyasi va ingalyatsion anestetiklarni xamkorlikda kullanishii.
V/i+ingalyatsion anestetiklari + miorelaksantlar
Joriy baxolash testlari
№
Savol
javob 1
javob 2
javob 3
javob 4
To‘
g‘ri
javo
b
raqa
mi
Bitta to‘g‘ri javobli testlar
1 Sezginig barcha
turlarini
yo‘qotilishi bu-
anesteziya
analgeziya
xushdan
ketish
sopor
2 Umumiy
anesteziya
turlarini
ko‘rsating:
Ingalyatsion va
total vena ichi
anesteziyasi
peridural va
spinal
anesteziya
O‘tkaziluvchi
va terminal
anesteziya
Kaudal va
infiltratsion
anesteziya
3
NLA o‘kazishga
qarshi ko‘rsatma: gipovolemiya
o‘tkir yurak
yetishmovchi
ligi
dekompensirl
angan
metabolik
atsidoz
gipokaliemiy
a
4 Umumiy
anesteziya
komponentlariga
kirmaydi:
forsirlangan
diurez
O‘SV
miorelaksatsi
ya
analgeziya
5 Rejali
operatsiyaga
tayyorgarlik vaqti:
10 sutkagacha.
2-4 soat
4-6 soat
12 soat
6
Bemorning
operatsiyadan
oldingi muammosi:
operatsiyadan
qo‘rqish
tez-tez siyish qusish
og‘riq
7
Premedikatsiyani
qo‘llashdan
maqsad:
operatsiyadan
oldingi qo‘rquv
va xavotirni
yo‘qotish
Umumiy
anestetiklar
ta’sirini
oshirish
anesteziya
xolatidan
chiqishni
tezlashtirish
Ko‘ngil
aynishi va
qusishni
oldini olish
8 Premedikatsiya
Sedativ va
Nafas
sedativ va
Barbituratlar
tarkibiga kiruvchi
preparatlarni
ko‘rsating:
parasimpatolit
ik
analeptiklari
va
miorelaksant
lar
Barbiturat
va
miorelaksant
lar
9 Premedikatsiyada
albatta qo‘llanadi: atropin 0,01%
promedol
1%
dimedrol 1%
Fentanil
0,005%
1
0
efir narkozining
1-bosqichida
arterial bosim:
Operatsiyadan
oldingidek
oshadi
pasayadi
progressiv
pasayadi
1
1
Efir narkozi 2 chi
bosqichida AB:
oshadi
pasayadi
progressiv
pasayadi
Operatsiyada
n oldingidek
1
2 Efir narkozi 3 chi
bosqichida nafas:
*diafragmal
sekinlashgan
tezlashgan
o‘zgarmaydi
1
3
Qaysi nafas
konturi personal
uchun xavfsizroq
xisoblanadi:
yopiq
ochiq
yarimochiq
yarimyopiq
1
4
Anesteziya uchun
qo‘llanadigan eng
kuchli analgetikni
ko‘rsating:
fentanil
promedol
omnopon
morfin
1
5 Operatsiyadan
keyingi mushaklar
og‘rig‘i nima
bilan bog‘liq:
ditilinni
antidepolyarizat
siyalanuvchi
miorelaksanlars
ditilinni
antidepolyari
zatsiyalovchi
miorelaksant
operatsiyadan
so‘nggi
titrash
to‘g‘ri javob
yo‘q
iz qo‘llash
lardan so‘ng
qo‘llash
Nazorat savollari
1. Umumiy anesteziyaning maqsadi va vazifalari.
2. Umumiy anesteziyaning komponentlari.
3. Umumiy anesteziyaning turlari.
4. Narkoz bosqichlari.
5. Bemorni jarroxlik muolajasiga tayyorlash
6. Bemor ob’ektiv statusini ASA sistemasi bo‘yicha baxolash.
7. Operatsion anesteziologik xavfni Mixelson bo‘yicha baxolash.
8. Premedikatsiya. Premedikatsiya turlari.
9. Premedikatsiya uchun qo‘llanadigan preparatlarni xisoblash.
Vaziyatli masalalar
Vaziyatli masala №1
Sizni shoshilinch jarroxlik bo‘limiga chaqirishdi, 8 yoshli bolaga qorin jaroxati
bo‘yicha(taloq jaroxati bo‘lishi mumkin) operatsiya uchun anesteziologik
qo‘llanma o‘tkazish rejalashtirilmoqda.
Bemorga operatsiya oldi ko‘ruvini amalga oshirib, bemorni jarroxlik muolajasiga
tayyorlang
Vaziyatli masala №2
Avtotravma yuz berdi. 8 yoshli bemor og‘ir axvolda olib kelindi. Bemorda
taloqning yorilishi kuzatilmoqda. Taloq jaroxati bo‘yicha shoshilinch operatsiya
o‘tkazish rejalashtirilmoqda.
Anesteziologik qo‘llanma adekvatligini baxolash jarayoni qanday bo‘lishi kerak?
Vaziyatli masala №3
O‘mrov jaroxatidan so‘ng 14 yoshli qizchaga jarroxlik muolajasi o‘tkazish
rejalashtirilmoqda.Bemor
kuchli
xavotirni
xis
etib
operatsiya
xonasiga
transportirovka qilishdan avval uni uxlatib qo‘yishlarini talab etmoqda.
1.Jarroxlik aralashuvidan oldin nima uchun premedikatsiya lozim?
2.Bu bemorga premedikatsiya qanday o‘tkazilishi kerak?
Vaziyatli masala №4
6 yoshli bemor G.ga umumiy anesteziya ostida jarroxlik muolajasi o‘tkazildi.
Jarroxlik muolajasi tugaganiga 20 minut bo‘lsa xamki, bemorda mustaqil nafas va
xush tiklanishi kuzatilmadi.
1.Bu vaziyatda standart anesteziologik yondoshuvi qanday bo‘lishi kerak?
2.Anesteziya usuli uyg‘onish tezligiga ta’sir etadimi?
Vaziyatli masala №5
Bosh miyaning yopiq jaroxati asosida 5 yoshli bemor jarroxlik muolajasiga
tayyorlanmoqda.Siz bemorni operatsiya oldi xamshira ko‘ruvidan o‘tkazishingiz
kerak.
Operatsiya oldi tayyorgarchiligida qaysi tomonlariga anesteziolog aloxida e’tibor
qaratishi talab etiladi?
Vaziyatli masala №6
Travmatologiya bo‘limiga 8 yoshli, tana vazni 25 kg.bemor keltirildi. Bemorga
bilak suyaklarining yopiq sinishi tashxisi qo‘yildi. Bemor shu tashxis asosida
shoshilinch jarroxlik muolajasiga tayyorlanmoqda.
1.Og‘riqsizlantirishning qaysi usuli rejalashtirilishi kerak?
2.Operatsiya oldi tayyorgarchiligi uchun qanday analizlar lozim bo‘ladi?