UCH YOSHLI BOLALARNING RIVOJLANISHI VA TARBIYASI (3 yoshar bola organizmining o`ziga xos xususiyatlari, 3-yoshdagi bolaning rivojlanishi)

Yuklangan vaqt

2024-05-03

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

16,9 KB


Ilmiybaza.uz UCH YOSHLI BOLALARNING RIVOJLANISHI VA TARBIYASI Reja : 1. 3 yoshar bola organizmining o`ziga xos xususiyatlari 2. 3-yoshdagi bolaning rivojlanishi Ilmiybaza.uz UCH YOSHLI BOLALARNING RIVOJLANISHI VA TARBIYASI Reja : 1. 3 yoshar bola organizmining o`ziga xos xususiyatlari 2. 3-yoshdagi bolaning rivojlanishi Ilmiybaza.uz Tayanch tushunchalari : 3-yoshli bola organishmi. Xususiyati. Harakat faolligi. So`z bilan xotira. Sut tishlari. Ichki organlari. Ularning tuzilishi va sistemalari. Ertaklar. Bolalar kitoblari va tarbiya usullari sifatida 1. Bola hayotining 3-yoshigacha organizmda juda ko`p zarurli o`zgarishlar yuz beradi. Tishlari chiqadi, o`zi bemalol yuradi, ovqatni yaxshi eydi, yaxshi so`zlaydi, xulq-atvorining ayrim tomonlari seziladi, unda har xil hislar ko`rinadi. Bularning hammasi bola organizmining asta-sekin shakllanayotganidan darak beradi. Biroq bola organizshmi bu yoshda hali juda nozik, hali atrof muhitning ta`sirlariga juda sezgir bo`ladi. Shuningdek, bolaning jismoniy rivojlanishiga ichki dunyosining shakllanishiga, asta-sekinlik bilan ta`sir etish kerak bo`ladi. Bola hayotining 3-yilida harakat faolligining rivojlantirishdan tashqari xotira va so`z rivojlanadi. Bola so`z boyligi ortib boradi, u kup so`zlaydigan, ko`p so`raydigan bo`ladi. Bunda kattalar hech erinmasdan u tushunadigan darajada tushuntirish kerak. 2-yoshli bola bir narsaning harakatiga qarab fikr yuritsa, 3 yoshar bola fikrlaydi, o`zi orttirgan tajribasidan foydalanib, fantaziya qila boshlaydi, bolaning bunday tabiati, unga so`z bilan ta`sir etib, yaxshi tarbiyalashga yordamlashadi. Ertaklar, mul`tfil`mlar, bolalar kitoblaridan tarbiya usuli sifatida foydalanish mumkin. Bolaga kitab o`qib berganda u bunga beparvo bo`lmaydi. U kitobdagi qahramonliklarni qattiq qayg`uradi. Bunda bolaning diqqatini qahramonlarning harakatlarining yaxshi tomonilariga ag`darish kerak. Ilmiybaza.uz Tayanch tushunchalari : 3-yoshli bola organishmi. Xususiyati. Harakat faolligi. So`z bilan xotira. Sut tishlari. Ichki organlari. Ularning tuzilishi va sistemalari. Ertaklar. Bolalar kitoblari va tarbiya usullari sifatida 1. Bola hayotining 3-yoshigacha organizmda juda ko`p zarurli o`zgarishlar yuz beradi. Tishlari chiqadi, o`zi bemalol yuradi, ovqatni yaxshi eydi, yaxshi so`zlaydi, xulq-atvorining ayrim tomonlari seziladi, unda har xil hislar ko`rinadi. Bularning hammasi bola organizmining asta-sekin shakllanayotganidan darak beradi. Biroq bola organizshmi bu yoshda hali juda nozik, hali atrof muhitning ta`sirlariga juda sezgir bo`ladi. Shuningdek, bolaning jismoniy rivojlanishiga ichki dunyosining shakllanishiga, asta-sekinlik bilan ta`sir etish kerak bo`ladi. Bola hayotining 3-yilida harakat faolligining rivojlantirishdan tashqari xotira va so`z rivojlanadi. Bola so`z boyligi ortib boradi, u kup so`zlaydigan, ko`p so`raydigan bo`ladi. Bunda kattalar hech erinmasdan u tushunadigan darajada tushuntirish kerak. 2-yoshli bola bir narsaning harakatiga qarab fikr yuritsa, 3 yoshar bola fikrlaydi, o`zi orttirgan tajribasidan foydalanib, fantaziya qila boshlaydi, bolaning bunday tabiati, unga so`z bilan ta`sir etib, yaxshi tarbiyalashga yordamlashadi. Ertaklar, mul`tfil`mlar, bolalar kitoblaridan tarbiya usuli sifatida foydalanish mumkin. Bolaga kitab o`qib berganda u bunga beparvo bo`lmaydi. U kitobdagi qahramonliklarni qattiq qayg`uradi. Bunda bolaning diqqatini qahramonlarning harakatlarining yaxshi tomonilariga ag`darish kerak. Ilmiybaza.uz Jismoniy tomonidan olganda bola organizmi yana ham proportsional bo`lmaydi. Uning oyoqlari tanasiga qaraganda kalta, boshi katta bo`ladi. Bola hayotining 3-yilida ichki organ va sistemalarining tuzilishi va funktsiyalari 2-yoshar vaqtidagiday bo`ladi. Bola hayotining uchinchi yilida sut tishlarining hammasi chiqib bo`ladi. Bola uch yoshar vaqtida uning sog`ligiga, kelajakda sog` salomat yashashiga asos solinadi. Bolaning sog`liliga, rivojlanishiga va tarbiyasiga zarur ta`sir ko`rsatatadigan asosiy usul –bu atrof muhitdagi sharoit bo`lib hisoblanadi. Bola yashaydigan xona toza bo`lishi, uni tez shamollatib turish kerak tegishli temperaturani saqlab, yorug` tushib turadigan bo`lish kerak. Bolalar mebeli gigiena talablariga javob berishi kerak. U bola uchun juda qulayli bo`lish kerak. 2. Bola hayotining uchinchi yili bir-biridan ajraladigan 2-davrga bo`linadi: 1. 2 yoshdan 2 yosh 6 oylikka 2. 2 yosh 6 oylikdan 3 yoshgacha 2 yoshdan oshgan bola kattalar bilan so`zlashganda 2-3 so`zdan gap tuzib so`zlay oladi. Bunda u barcha so`zlarni to`g`ri ayta olmaydi. Biroq bola bu yoshda so`zga boy bo`ladi, tafakkuri rivojlanishning yangi bosqichiga o`tadi. Bu uning aqliy rivojlanishida zarurli rol` o`ynaydi. Bola hayotining 3-yoshida dastlabki to`plangan so`zlari tarkibida tili rivojlanadi. Bola tilining o`z vaqtida va to`g`ri shakllanishi uchu nota-onalar quyidagilarga e`tibor berish kerak: 1. Bola uchun belgisiz bo`lgan tovushlarni tez-tezdan ayttirish. 2.Bolaga tinglashni, odamlarning7 tovushini ajrata bilishni o`rgatish kerak. Ilmiybaza.uz Jismoniy tomonidan olganda bola organizmi yana ham proportsional bo`lmaydi. Uning oyoqlari tanasiga qaraganda kalta, boshi katta bo`ladi. Bola hayotining 3-yilida ichki organ va sistemalarining tuzilishi va funktsiyalari 2-yoshar vaqtidagiday bo`ladi. Bola hayotining uchinchi yilida sut tishlarining hammasi chiqib bo`ladi. Bola uch yoshar vaqtida uning sog`ligiga, kelajakda sog` salomat yashashiga asos solinadi. Bolaning sog`liliga, rivojlanishiga va tarbiyasiga zarur ta`sir ko`rsatatadigan asosiy usul –bu atrof muhitdagi sharoit bo`lib hisoblanadi. Bola yashaydigan xona toza bo`lishi, uni tez shamollatib turish kerak tegishli temperaturani saqlab, yorug` tushib turadigan bo`lish kerak. Bolalar mebeli gigiena talablariga javob berishi kerak. U bola uchun juda qulayli bo`lish kerak. 2. Bola hayotining uchinchi yili bir-biridan ajraladigan 2-davrga bo`linadi: 1. 2 yoshdan 2 yosh 6 oylikka 2. 2 yosh 6 oylikdan 3 yoshgacha 2 yoshdan oshgan bola kattalar bilan so`zlashganda 2-3 so`zdan gap tuzib so`zlay oladi. Bunda u barcha so`zlarni to`g`ri ayta olmaydi. Biroq bola bu yoshda so`zga boy bo`ladi, tafakkuri rivojlanishning yangi bosqichiga o`tadi. Bu uning aqliy rivojlanishida zarurli rol` o`ynaydi. Bola hayotining 3-yoshida dastlabki to`plangan so`zlari tarkibida tili rivojlanadi. Bola tilining o`z vaqtida va to`g`ri shakllanishi uchu nota-onalar quyidagilarga e`tibor berish kerak: 1. Bola uchun belgisiz bo`lgan tovushlarni tez-tezdan ayttirish. 2.Bolaga tinglashni, odamlarning7 tovushini ajrata bilishni o`rgatish kerak. Ilmiybaza.uz 3.Bolada kattalar tiliga taqlid qilishni shakllantirish uchun maxsus mashg`ulotlardan foydalanish. M/n : g`ozlar g`aq-g`aq deydi. Agar bolaning tilida xatolar ketadigan bo`lsa, uni hamisha tuzatib borish kerak. Takrorlatib aytish kerak. Bolaning o`yini zaruriy ahamiyatga ega bo`ladi. Bola uchun o`yin kattalar uchun ish kabi muhim bo`lib hisoblanadi. Bu yoshda bolalar mazmunli o`yinlar o`ynaydi. U uyinda tevarak atrofda ko`rgan narsalarini tasvirlaydi. U qiziqarli o`yinga tushsa 15- 20 minut davomida o`ynashi mumkin. Bolaning o`yinlariga kattalar e`tibor beradigan oilalarda bolalar yaxshi o`sadi, ko`p qing`irlik etmaydi, quvnoq, quvonchli bo`lishi, ko`p kuladi, odamlarda tez aralashib ketadi, atrofidagi voqealarga qiziqib qaraydi. Ota-onalar bolada yaxshi xossalarni tarbiyalab borish kerak. Bu juda muhim vazifa bo`lib hisoblanadi. Agar bola noto`g`ri tarbiyalangan bo`lsa, u katta odamning gapiga o`jarlik etadi. Bunday bolada yomon xossalar paydo bo`la boshlaydi. Bunday bola qizg`anchoq, urishqoq bo`ladi. 1. 2-yoshdan 2-yosh 6 oylikka Bu yoshda bolaning jismoniy tomonidan rivojlanishi bir qancha sekinlashadi. Degan bilan nerv sistemasining faoliyati, uyqisiz ko`p vaqtgacha yurishi mumkin. Bu yoshdagi bolaning faoliyati har xil bo`ladi. Mazmunli o`yinlar o`ynaydi. Shunday qilib u atrofdagilarni kuzatadi. Bola kitobchalalarda yaxshi rasmlarni ko`rishni yaxshi ko`radi. Kattalar unga kitob o`qib berish kerak. Bolalar 2-yoshidan boshlab rasmlarni ko`rishni yaxshi ko`radli. Kattalar unga kitob o`qib berish kerak. Bolalar 2-yoshidan boshlab rasm chizishni yaxshi ko`radi. Bolaning bu odatini rivojlantirish maqsadida rangli qalamlar, bo`yoqlar bilan tanishtirib, ulardan oddiy turda foydalana olishini o`rgatish kerak. 2. 2 yosh 6 oylikdan 3 yoshgacha Ilmiybaza.uz 3.Bolada kattalar tiliga taqlid qilishni shakllantirish uchun maxsus mashg`ulotlardan foydalanish. M/n : g`ozlar g`aq-g`aq deydi. Agar bolaning tilida xatolar ketadigan bo`lsa, uni hamisha tuzatib borish kerak. Takrorlatib aytish kerak. Bolaning o`yini zaruriy ahamiyatga ega bo`ladi. Bola uchun o`yin kattalar uchun ish kabi muhim bo`lib hisoblanadi. Bu yoshda bolalar mazmunli o`yinlar o`ynaydi. U uyinda tevarak atrofda ko`rgan narsalarini tasvirlaydi. U qiziqarli o`yinga tushsa 15- 20 minut davomida o`ynashi mumkin. Bolaning o`yinlariga kattalar e`tibor beradigan oilalarda bolalar yaxshi o`sadi, ko`p qing`irlik etmaydi, quvnoq, quvonchli bo`lishi, ko`p kuladi, odamlarda tez aralashib ketadi, atrofidagi voqealarga qiziqib qaraydi. Ota-onalar bolada yaxshi xossalarni tarbiyalab borish kerak. Bu juda muhim vazifa bo`lib hisoblanadi. Agar bola noto`g`ri tarbiyalangan bo`lsa, u katta odamning gapiga o`jarlik etadi. Bunday bolada yomon xossalar paydo bo`la boshlaydi. Bunday bola qizg`anchoq, urishqoq bo`ladi. 1. 2-yoshdan 2-yosh 6 oylikka Bu yoshda bolaning jismoniy tomonidan rivojlanishi bir qancha sekinlashadi. Degan bilan nerv sistemasining faoliyati, uyqisiz ko`p vaqtgacha yurishi mumkin. Bu yoshdagi bolaning faoliyati har xil bo`ladi. Mazmunli o`yinlar o`ynaydi. Shunday qilib u atrofdagilarni kuzatadi. Bola kitobchalalarda yaxshi rasmlarni ko`rishni yaxshi ko`radi. Kattalar unga kitob o`qib berish kerak. Bolalar 2-yoshidan boshlab rasmlarni ko`rishni yaxshi ko`radli. Kattalar unga kitob o`qib berish kerak. Bolalar 2-yoshidan boshlab rasm chizishni yaxshi ko`radi. Bolaning bu odatini rivojlantirish maqsadida rangli qalamlar, bo`yoqlar bilan tanishtirib, ulardan oddiy turda foydalana olishini o`rgatish kerak. 2. 2 yosh 6 oylikdan 3 yoshgacha Ilmiybaza.uz Bola 3-yoshigacha ko`nikma, odat va malakalarni bajaradi. Bola ko`n narsalarni uddalab oladi. bolani to`g`ri tarbiyalash qanday natijalarni berishi mumkin? Bola ovqatlanishidan oldin qo`lini o`zi yuvadi, ovqatni o`zi eydi, to`kib sochmaydi, o`zi kiyinib o`zi echinadi, tugmalarini o`zi echib ildiradi. Bog`larini bog`laydi, tevarak atrofdan olgan tassurotlari asosida mustaqil o`yin o`ynaydi, rasm chizadi, yopishtirishni biladi. Kitob o`qib bergan vaqtda qiziqib eshitadi. Agar bolaning tili vaqtida chiqqan bo`lsa, uko`p so`zlaydi, murakkab so`zlarni eshitadi, har xil savollar beradi, ajoyib suhbatdosh bo`ladi. bunda kattalar bolaning yanada yaxshi, puxta so`zlaydigan bo`lishiga erishishlari kerak. Bolaning sensorlik tomonidan rivojlanishi, uning asosiy ranglarni: qizil, yashil, sariq va h. ranglarni ajrata olishiga qarab aniqlanadi. Bolalar plastilindan turli narsalar yasashni yaxshi ko`radi. Bolaning plastilindan narsalar yasash yoki rasm solishga o`rgatish uning umumiy rivojlanishi uchun foydali bo`lib hisoblanadi. Agar bola yuqorida aytilgan odat va malakalarni uddalay olsa, unda u to`g`ri tarbiyalangan, o`z vaqtida yaxshi o`sib borayotgan bo`ladi. Ilmiybaza.uz Bola 3-yoshigacha ko`nikma, odat va malakalarni bajaradi. Bola ko`n narsalarni uddalab oladi. bolani to`g`ri tarbiyalash qanday natijalarni berishi mumkin? Bola ovqatlanishidan oldin qo`lini o`zi yuvadi, ovqatni o`zi eydi, to`kib sochmaydi, o`zi kiyinib o`zi echinadi, tugmalarini o`zi echib ildiradi. Bog`larini bog`laydi, tevarak atrofdan olgan tassurotlari asosida mustaqil o`yin o`ynaydi, rasm chizadi, yopishtirishni biladi. Kitob o`qib bergan vaqtda qiziqib eshitadi. Agar bolaning tili vaqtida chiqqan bo`lsa, uko`p so`zlaydi, murakkab so`zlarni eshitadi, har xil savollar beradi, ajoyib suhbatdosh bo`ladi. bunda kattalar bolaning yanada yaxshi, puxta so`zlaydigan bo`lishiga erishishlari kerak. Bolaning sensorlik tomonidan rivojlanishi, uning asosiy ranglarni: qizil, yashil, sariq va h. ranglarni ajrata olishiga qarab aniqlanadi. Bolalar plastilindan turli narsalar yasashni yaxshi ko`radi. Bolaning plastilindan narsalar yasash yoki rasm solishga o`rgatish uning umumiy rivojlanishi uchun foydali bo`lib hisoblanadi. Agar bola yuqorida aytilgan odat va malakalarni uddalay olsa, unda u to`g`ri tarbiyalangan, o`z vaqtida yaxshi o`sib borayotgan bo`ladi.