Ilmiybaza.uz UMUMIY O‘RTA TA’LIM MAKTABLARIDA HUQUQIY-ME’YORIY HUJJATLAR KOMPETENSIYAVIY YONDASHUV ASOSIDAGI DAVLAT TA`LIM STANDARTI HAQIDA UMUMIY MA`LUMOT Reja 1.Davlat ta’lim standartining mazmunining mazmun mohiyati. 2. Ta’lim mazmunining tarkibiy qismlari. 3. Foydalaniladigan kompetensiyalarning mazmuni. Ilmiybaza.uz Tayanch iboralar: meʼyoriy hujjatlar, davlat taʼlim standarti, kompetentsiya, ummiy oʼrta taʼlim, umumtaʼlim fanlar, baholash tizimi, malaka talablari, oʼquv reja, oʼquv dasturi, Davlat ta’lim standartlari – taʼlimning zarur,yetarli darajasi va oʼquv yuklamalar hajmiga qoʼyiladigan asosiy davlat talablarini belgilab beruvchi mezon. «Taʼlim toʼgʼrisida»gi va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi toʼgʼrisida»gi Oʼzbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq, umumtaʼlim fanlarini oʼqitishning uzluksizligi va izchilligini taʼminlash, zamonaviy metodologiyasini yaratish, umumiy oʼrta va oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi davlat taʼlim standartlarini kompetentsiyaviy yondashuv asosida takomillashtirish, oʼquv-metodik majmualarning yangi avlodini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etishni tashkil etish maqsadida 2017 yil 6 apreldagi “Umumiy oʼrta va oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimining davlat taʼlim standartlarini tasdiqlash toʼgʼrisida”gi 187-sonli qarori tasdiqlandi. Davlat taʼlim standartini ishlab chiqish quyidagi hujjatlarga asoslanadi: Oʼzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, «Taʼlim toʼgʼrisida»gi Oʼzbekiston Respublikasi Qonuni, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi toʼgʼrisida»gi Oʼzbekiston Respublikasi Qonuni, Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Uzluksiz taʼlim tizimi uchun davlat taʼlim standartlarini ishlab chiqish va amalda joriy etish toʼgʼrisida» 1998 yil 5 yanvardagi 5-son qarori, Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Uzluksiz taʼlim tizimining chet tillar boʼyicha davlat taʼlim standartini tasdiqlash toʼgʼrisida» 2013 yil 8 maydagi 124-son qarori, Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Umumiy oʼrta taʼlim toʼgʼrisidagi nizomni tasdiqlash toʼgʼrisida»gi 2017 yil 15 martdagi 140-son qarori, O‘zDSt 1.0-98. «Oʼzbekiston Respublikasi standartlashtirish davlat tizimi. Аsosiy qoidalar» Davlat taʼlim standartining maqsadi:umumiy oʼrta taʼlim tizimini mamlakatda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, rivojlangan xorijiy mamlakatlarning ilgʼor tajribalari hamda ilm-fan va zamonaviy axborot- kommunikatsiya texnologiyalariga asoslangan holda tashkil etish, maʼnaviy barkamol va intellektual rivojlangan shaxsni tarbiyalashdan iborat. Ilmiybaza.uz Davlat taʼlim standartining vazifalari: -umumiy oʼrta taʼlim mazmuni va sifatiga qoʼyiladigan talablarni belgilash; -milliy, umuminsoniy va maʼnaviy qadriyatlar asosida oʼquvchilarni tarbiyalashning samarali shakllari va usullarini joriy etish; -oʼquv-tarbiya jarayoniga pedagogik va zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, umumiy oʼrta taʼlim muassasalarining oʼquvchilari va bitiruvchilarining malakasiga qoʼyiladigan talablarni belgilash; -kadrlarni maqsadli va sifatli tayyorlash uchun taʼlim, fan va ishlab chiqarishning samarali integratsiyasini taʼminlash; -taʼlim va uning pirovard natijalari, oʼquvchilarning malaka talablarini egallaganlik darajasini tizimli baholash tartibini, shuningdek taʼlim-tarbiya faoliyati sifatini nazorat qilishning huquqiy asoslarini takomillashtirish; -davlat taʼlim standartlari talablarining taʼlim sifati va kadrlar tayyorlashga qoʼyiladigan xalqaro talablarga muvofiqligini taʼminlash. Davlat taʼlim standarti quyidagi tarkibiy qismlardan iborat: - umumiy oʼrta taʼlimning tayanch oʼquv rejasi; - umumiy oʼrta taʼlimning oʼquv dasturi; - umumiy oʼrta taʼlimning malaka talablari; - baholash tizimi. Umumiy oʼrta taʼlimning davlat taʼlim standartini joriy etish tartibi: Oʼzbekiston Respublikasida davlat taʼlim standartini joriy etish, muvofiqlashtirish, unga metodik rahbarlik qilish Oʼzbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi vazirligi tomonidan amalga oshiriladi. Davlat taʼlim standartini joriy etish, shu jumladan umumtaʼlim fanlari boʼyicha taʼlim mazmuni va sifatiga qoʼyiladigan minimal talablarni, umumiy oʼrta taʼlim muassasalari bitiruvchilariga qoʼyiladigan malaka talablarini tasdiqlash pedagogik tajriba-sinov ishlari muvaffaqiyatli yakunlanib, ularga ekspert baho berilgach amalga oshiriladi. Davlat taʼlim standartiga oʼzgartirish va qoʼshimchalar kiritish belgilangan tartibda Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan amalga oshiriladi. Davlat taʼlim standarti quyidagi asosiy printsiplarga asoslanadi: Ilmiybaza.uz -oʼquvchi shaxsi, uning intilishlari, qobiliyati va qiziqishlari ustuvorligi; -umumiy oʼrta taʼlim mazmunining insonparvarligi; -davlat taʼlim standartining taʼlim sohasidagi davlat va jamiyat talablariga, shaxs ehtiyojiga mosligi; Umumiy oʼrta taʼlimning boshqa taʼlim turlari va bosqichlari bilan uzluksizligi va taʼlim mazmunining uzviyligi; -umumiy oʼrta taʼlim mazmunining respublikadagi barcha hududlarda birligi va yaxlitligi; -umumiy oʼrta taʼlimning mazmuni, shakli, vositalari va usullarini tanlashda innovatsiya texnologiyalariga asoslanilganligi; -oʼquvchilarda fanlarni oʼrganish va taʼlim olishni davom ettirish uchun tayanch va fanlarga oid umumiy kompetentsiyalarni rivojlantirishning taʼminlanganligi; -rivojlangan xorijiy mamlakatlarning taʼlim sohasida meʼyorlarni belgilash tajribasidan milliy xususiyatlarni hisobga olgan holda foydalanish. Umumiy oʼrta taʼlimning oʼquv dasturi tayanch oʼquv rejaga muvofiq oʼquv fanlarining sinflar va mavzular boʼyicha hajmi, mazmuni, oʼrganish ketma-ketligi va shakllantiriladigan kompetentsiyalari belgilangan hujjat hisoblanadi hamda Oʼquv dasturi Oʼzbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi vazirligi tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Umumiy oʼrta taʼlimning malaka talablari umumtaʼlim fanlari boʼyicha taʼlim mazmunining majburiy minimumi va yakuniy maqsadlariga, oʼquv yuklamalari hajmiga hamda taʼlim sifatiga qoʼyiladigan talablardan iborat boʼlib, u quyidagilardan tashkil topadi: Shuningdek, barcha fanlar boʼyicha Davlat taʼlim standartlarida taʼlimning maqsad va vazifalari; - taʼlim mazmunining majburiy minimumi; - bitiruvchilarning tayyorgarlik darajasiga qoʼyiladigan minimal talablar belgilab berilgan. Umumtaʼlim fanlari boʼyicha umumiy oʼrta va oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimining davlat taʼlim standartining mazmuni quyidagilardan iborat: - oʼquv fanining maqsad va vazifalari; Ilmiybaza.uz - umumtaʼlim fanlarini oʼrganishning mazmuni; - tayanch va fanga oid kompetentsiyalar; - umumiy oʼrta va oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlim muassasalari bitiruvchilarining umumtaʼlim fanlari boʼyicha tayyorgarligining zarur va yetarlicha darajasini hamda taʼlim muassasalarini bitiruvchilariga nisbatan qoʼyiladigan malaka talablari;. - tayanch oʼquv reja; - oʼquv dasturlari Umumiy oʼrta va oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi tizimida fanlarni oʼrganish bosqichlari quyidagi tartibda belgilab berildi: - umumtaʼlim maktablarining boshlangʼich 4-sinf bitiruvchilari А1 daraja; - umumtaʼlim fanlari chuqurlashtirib oʼqitiladigan ixtisoslashtirilgan maktablarning 4-sinf bitiruvchilari (А1+ daraja); - umumtaʼlim maktablarining 9-sinf bitiruvchilari (А2 daraja); - umumtaʼlim fanlari chuqurlashtirib oʼqitiladigan ixtisoslashtirilgan maktablarning 9-sinf bitiruvchilari (А2+ daraja); - umumtaʼlim fanlariga ixtisoslashtirilmagan oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi muassasalari (V1 daraja); - umumtaʼlim fanlariga ixtisoslashtirilgan oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi muassasalari (V1+ daraja). Umumiy oʼrta va oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimining umumtaʼlim fanlari boʼyicha malaka talablari: 1.Oʼquv fanini oʼrganishning bosqichlarini; 2.Tayanch va fanga oid umumiy kompetentsiyalarni; 3.Oʼquv fanining maqsad va vazifalarini; 4.Umumtaʼlim fanlarini oʼrganishning mazmunini; 5.Umumiy oʼrta va oʼrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi muassasalari bitiruvchilarining umumtaʼlim fanlari boʼyicha majburiy tayyorgarlik darajalarini hamda taʼlim muassasalarini bitiruvchilariga nisbatan qoʼyiladigan talablarni belgilab beradi. Tayanch va fanga oid umumiy kompetentsiyalar: Kommunikativ kompetentsiya - ijtimoiy vaziyatlarda ona tilida hamda birorta xorijiy tilda oʼzaro muloqotga kirisha olishni, muloqotda muomala madaniyatiga amal Ilmiybaza.uz qilishni, ijtimoiy moslashuvchanlikni, hamkorlikda jamoada samarali ishlay olish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi. Аxborotlar bilan ishlash kompetentsiyasi - mediamanbalardan zarur maʼlumotlarni izlab topa olishni, saralashni, qayta ishlashni, saqlashni, ulardan samarali foydalana olishni, ularning xavfsizligini taʼminlashni, media madaniyatga ega boʼlish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi Oʼzini oʼzi rivojlantirish kompetentsiyasi - doimiy ravishda oʼz-oʼzini jismoniy, maʼnaviy, ruhiy, intellektual va kreativ rivojlantirish, kamolotga intilish, hayot davomida mustaqil oʼqib-oʼrganish, kognitivlik koʼnikmalarini va hayotiy tajribani mustaqil ravishda muntazam oshirib borish, oʼz xatti-harakatini muqobil baholash va mustaqil qaror qabul qila olish koʼnikmalarini egallashni nazarda tutadi. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetentsiyasi - jamiyatda boʼlayotgan voqea, hodisa va jarayonlarga daxldorlikni his etish va ularda faol ishtirok etish, oʼzining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish, mehnat va fuqarolik munosabatlarida muomala va huquqiy madaniyatga ega boʼlish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi. Milliy va umummadaniy kompetentsiya - vatanga sadoqatli, insonlarga mehr- oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlarga eʼtiqodli boʼlish, badiiy va sanʼat asarlarini tushunish, orasta kiyinish, madaniy qoidalarga va sogʼlom turmush tarziga amal qilish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi. Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor boʼlish hamda foydalanish kompetentsiyasi - aniq hisob-kitoblarga asoslangan holda shaxsiy, oilaviy, kasbiy va iqtisodiy rejalarni tuza olish, kundalik faoliyatda turli diagramma, chizma va modellarni oʼqiy olish, inson mehnatini yengillashtiradigan, mehnat unumdorligini oshiradigan, qulay shart-sharoitga olib keladigan fan va texnika yangiliklaridan foydalana olish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi. Shuningdek, har bir umumtaʼlim fanining mazmunidan kelib chiqqan holda oʼquvchilarda fanga oid umumiy kompetentsiyalar ham shakllantiriladi. Talimi mazmunining tarkibiy qismlari. Ta’lim mazmunining birinchi muhim tarkibiy qismi o‘quvchilar egallashi zarur bo‘lgan bilimlar tizimidir. Bilimlar tizimi deganda bir-biriga uzviy bog‘liq bo‘lgan til faktlari, tushunchalar, qoidalar, ta’riflar tizimi tushuniladi. Ilmiybaza.uz Ma’lumki, asrlar davomida insoniyat tomonidan to‘planganbarcha ilmini o‘rta maktab o‘quvchisiga o‘rgatishnin giloji va zaruriyati yo‘q. Modomiki shunday ekan, demak zarurbilimlarni tanlash eng asosiy masalalardan biri sanaladi. Bilimlarni tanlashning boshmezoni uningfoydalilik va amalda qo‘llanila olish darajasidir. Foydali bilimlar deb bolalarningsavodli yozishini, ijodiy fikrlashi, fikr mahsulini nutq vaziyatiga mos ravishda og‘zaki, yozma shakllarda to‘g‘ri, ravon ifodalash ko‘nikmalarini shakllantirish uchun xizmat qiladigan, ularning yuksak insoniy fazilatlar ruhida tarbiyalanishi va rivojlanishini ta’minlaydigan bilimlarni tushunamiz. Ta’lim mazmunining ikkinchi muhim tarkibiy qismini tanlangan ilmiy-nazariy bilimlarga muvofiq keladigan amaliy ko‘nikma va malakalartizimi tashkil etadi. O‘quvchilar egallashi lozim bo‘lgan amaliyk o‘nikmalarning unumdorlik darajasiga ham alohida e’tibor berishga to‘g‘ri keladi. Ma’lumki, ko‘p hollarda mashg‘ulotlarida o‘quvchilar egallayotgan ko‘nikmalar, asosan, foydali amaliy ko‘nikmalar birmuncha e’tibordan chetda qoladi. SHuning uchun dastur o‘quvchilarni ko‘proq foydali amaliy ko‘nikmalar bilan qurollantirishga yo‘naltirishi lozim. Ta’lim mazmunining uchinchi tarkibiy qismi o‘quvchilarni ijodiy faoliyatu sullariga o‘rgatishdir. Faoliyat qayta xotirlash, qisman ijodiy darajada bo‘lishi mumkin. O‘quvchilarning qayta xotirlash faoliyati egallangan bilimlarni qayta eslash, uni xotirada tiklash, o‘qituvchi tomonidan ko‘rsatilgan yoki darslikda berilgan namunaga qarab bajarishga asoslangan faoliyatdir. O‘qituvchisiga ergashish yoki namunaga qarab ishlash bolaning faollik darajasini chegaralaydi. Chunki buholatda o‘quvchi izlanishga ehtiyoj sezmaydi. Ayrim pedagogik adabiyotlarda faollikningbuko‘rinishi reproduktiv faoliyat deb ham nomlangan. Faollikning ikkinchi bosqichi qisman izlanuvchanlik faoliyatidir. Bubosqichda o‘quvchi ma’lum yordamga asoslangan holda hodisalarining o‘xshash va farqli tomonlar iustida o‘ylashi va uni aniqlashi, oldin egallangan bilimlarni qisman noma’lum sharoitlarda qo‘llashi lozim. O‘quvchi zarur yordamni darslik va qo‘llanmalardan, o‘qituvchining so‘zidan yoki bolalarningsuhbatidan olishi mumkin. Ta’lim mazmunining uchinchi tarkibiy ijodiy faoliyatdir. Bubosqichda o‘quvchi hech qanday tashqi yordamsiz olgan bilimlarini butunlay yangi sharoitga, amalda qo‘llay olishi, faoliyati uchun zarur bo‘lgan, lekin unda bo‘lmagan bilimlarning manbalarini Ilmiybaza.uz bilishi, bu manbalardan foydalana olishko‘nikmasiga ega bo‘lishish sharoit talabiga ko‘ra ularni topa olishi va qo‘llay olishi talab etiladi. Faoliyatning birinchi bosqichi qanchalik zarur bo‘lmasin, u faqat ikkinchi va uchinchi bosqich talablarini qondirish maqsadigagina xizmat qiladigan bo‘lishi shart. Ta’lim mazmunining to‘rtinchi muhim tarkibiy qismi o‘qituvchi- o‘quvchi o‘rtasidagi munosabatlar tizimidir. Bu munosabatlar o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikka asoslanmog‘i lozim. Ta’lim-mutolaa usuli deduktivdan (qoidadantahlilga, umumiylikdan xususiylikka induktivga, tahlildan qonuniyatga), (xususiylikdan umumiylikka ko‘chirilsagina bu hamkorlikka kengyo‘l ochiladi. O‘quvchilarda komptensiyalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan o‘quv DASTURI yuqorida sanab o‘tilgan tarkibiy qismlarga amal qiladi. Kompetensiyalar 2 ga bo‘linadi: 1.Xususiy kompetnsiyalar - fanga oid kompetensiyalar; 2.Tayanch kompetensiyalar-barcha fanlarning umumiy mazmuniga oid kompetensiyalar. Tayanch kompetensiyalar quyidagi 6 ta turga bo‘linadi: 1. Kommunikativ kompetensiya-turli ziddiyatli vaziyatlarda o‘z ehtiroslarini boshqarish, muammo va kelishmovchiliklarni hal etishda zarur(konstruktiv) bo‘lgan qarorlarni qabul qila olish; 2. Axborot bilan ishlash kompetensiyasi- ma’lumotlar bazasini yarata olish, asosiylarini tanlay olish va ularni tahlil qila bilish; 3. Shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish kompetensiyasi- o‘z hatti-harakatini advokat baholash, o‘zini nazorat qila bilish, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish; 4. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi- jamiyatda bo‘layotgan voqea, hodisa va jarayonlarga daxldorlikni his etish va faol ishtirok etish; 5. Umummadaniy kompetensiyasi- badiiy va san’at asarlarini tushunish, ta’sirlana olish; 6. Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi- kundalik faoliyatda turli chizma, grafik va diagrammalarni o‘qiy olish va foydalanish kabi elementlarini shakllantirish Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan o‘quv dasturining tuzilishi Ilmiybaza.uz Masalan: Ona tili fani o‘quv rejaga muvofiq 5-9- sinflarda 646 soat hajmda, haftasiga 19 soat, shundan 5- sinfda 6 soat, 6 -sinfda 5 soat, 7- sinfda 3 soat, 8- sinfda 3 soat, 9-sinfda 2 soat o‘qitiladi. Ona tili fanini chuqur o‘rganishga ixtisoslashtirilgan maktablarning 5-9-sinflarida esa 986 soat, haftasiga 29 soat, shundan 5 sinfda 8 soat, 6-sinfda 7soat, 7-sinfda 5 soat, 8- sinfda 5 soat, 9-sinfda 4 soatdan o‘qitiladi. O‘quv dasturida “Uqtirish xati” keltirilgan bo‘lib, unda fanini o‘qitishning ahamiyati va unga zamonaviy yondashuvlar, fanni o‘qitishning maqsad va vazifalari, o‘quv dasturi mazmunida aks etgan xamda o‘quv fani bo‘yicha umumiy o‘rta ta’lim muassasalari bitiruvchilariga qo‘yiladigan malaka talablari kiritildi. Fan Davlat ta’lim standartida umumiy ko‘rinishda berilgan tayanch komptensiyalar A2 va A2+ darajaga ajratib berildi. Har bir sinfning boshida o‘quvchilarda shakllantirilishi lozim bo‘lgan shu sinfga xos tayanch komptensiya elementlari berilgan. Har bir sinfda o‘rganiladigan bo‘lim va mavzular nomlari hamda ularga ajratilgan soatlar ko‘rsatilgan. Bunda har bir bo‘lim mazmuni va fanga oid komptensiyalar elementlari ochib berilgan. Ona tili fanining xususiyatidan kelib chiqib o‘quvchilarda fanga oid kompetensiyalar elementlarining shakllanganlik darajasini aniqlash maqsadida nazorat ishi hamda o‘quvchilar bilimini mustahkamlash, takrorlash soatlari ajratilgan. A2 va A2+ (9-sinf) yakunida o‘quvchilarda shakllangan tayanch hamda fanga oid kompetensiyalar elementlari keltirilgan. Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi(ona tili fani misolida) A2 mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash . A2+ mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, qayta ishlash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, mediamadaniyatga ega bo‘lish. O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi: A2 doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish. Ilmiybaza.uz A2+ doimiy ravishda hayotiy tajribasini mustaqil ravishda muntazam oshirib borish, mustaqil qaror qabul qila olish. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi: A2 sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish. A2+mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish. Milliy va umummadaniy kompetensiya: A2 vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy asarlarni tushunish, nutqiy me’yorlarga rioya qilish va sog‘lom turmush tarziga amal qilish. A2+umuminsoniy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, sog‘lom turmush tarziga amal qilish, san’at asarlarni tushunish va nutq madaniyatiga ega bo‘lish. Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi: A2 kundalik faoliyatda turli jadvalli ma’lumotlarni o‘qiy olish, aniq hisob-kitoblarga asoslangan holda shaxsiy, oilaviy va iqtisodiy rejalarni tuza olish, A2+ kundalik faoliyatda jadvalli ma’lumotlarni o‘qiy olish.aniq hisob-kitoblarga asoslangan holda shaxsiy, kasbiy rejalarni tuza olish O‘quvchilarda shakllanadigan fanga oid kompetensiya elementlari: Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, o‘qish, so‘zlash, yozish): A2 tinglangan matn, ko‘rilgan lavhadagi asosiy axborot, voqea-hodisalarni tushuna oladi; so‘z, ibora va atama (termin)larning ma’nosini tushunib to‘g‘ri o‘qiy oladi;fikrini so‘z va gaplarni mantiqiy bog‘lagan holda, to‘g‘ri va ravon bayon qila oladi;so‘z va gaplarni bog‘lagan holda fikrini aniq va ravon yozma bayon qila oladi;140 — 160 so‘zdan iborat diktantni yoza oladi, 20 — 25 gapdan iborat ijodiy matn (bayon, insho) yoza oladi,- bayonga reja tuza oladi, epigraf tanlay oladi;-matnda badiiy tasvir vositalaridan o‘rinli foydalana oladi;husnixat, tinish belgilari va imlo qoidalariga amal qila oladi;ish qog‘ozlarini (ariza, ma’lumotnoma, xat, tarjimai hol, ixcham hisobot, e’lonlarni) yoza oladi. Ilmiybaza.uz A2+ -ommaviy axborot vositalaridagi dolzarb mavzularga doir xabar va ma’lumotlarni tushuna oladi; -turli janrga oid matnlardagi so‘z, ibora va atama (termin)larning ma’nosini tushunib, to‘g‘ri va ravon o‘qiy oladi; -tanish mavzuda taqdimot qila oladi; Lingvistik kompetensiya: A2 talaffuz va imloda tovush almashishi, tovush orttirilishi, tovush tushishi kabi hodisalardan o‘rinli foydalana oladi;o‘zlashtirilgan leksik birliklarni gap tarkibida qo‘llay oladi;fonetik, leksik va grammatik tahlil qila oladi; fikrni mantiqiy izchillikda ifodalay oladi;matnda tilning ifoda vositalaridan foydalana oladi. A2+ tovushlar talaffuzida orfoepik me’yorlarga amal qila oladi; leksik birliklarning ma’nosini farqlashda lug‘atlardan unumli foydalana oladi. 160 — 180 so‘zdan iborat diktantni yoza oladi; o‘qib eshittirilgan matn yoki mavzu asosida 26 — 30 gapdan iborat ijodiy matn (bayon, insho) yarata oladi; ish qog‘ozlarini (ariza, ma’lumotnoma, xat, tarjimai hol, e’lonlarni) yoza oladi. Mustahkamkash uchun savollar. 1. Davlat ta’lim standartlariga qaysi o’quv yurtlari amal qiadi? 2 Malaka talablari haqida ma’lumot bering? 3.Kompetensiy turlarini aytib bering? 4. O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasiga ta’rif bering?