Umumta’lim maktablarida tashkil etiladgan o‘quv va pedagogik amaliyotga tayyorlash

Yuklangan vaqt

2024-10-17

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

5

Faytl hajmi

23,4 KB


 
 
 
 
 
 
UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA TASHKIL ETILADGAN O‘QUV 
VA PEDAGOGIK AMALIYOTGA TAYYORLASH 
 
 
Mavzu rejasi: 
1. 
Ta’lim jarayonida nazariya va amaliyot birligi.  O‘quv va 
pedagogik amaliyotini tashkil etish maqsadi va vazifalari.  
2. 
 4+2 dasturi asosida o‘quv va pedagogik amaliyotini tashkil etish 
shakllari.   
3. 
O‘quv jarayonining meyoriy hujjatlarini o‘rganish va tahlil 
qilish.  
4. 
O‘quv va pedagogik amaliyotini tashkil etishning mutaxassislik 
fanlarini o‘rganishdagi ahamiyati.  
 
 
Malaka amaliyoti — o‘quv jarayonining nazariy bilimlarini mustahkamlash, 
amaliy ko‘nikma hosil qilish, o‘quv rejalari va o‘quv dasturlarning ma’lum 
(yakuniy) qismidagi mavzu bo‘yicha materiallar to‘plash uchun o‘tkaziladigan bir 
qismi; 
Bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari malaka amaliyotlariga qo‘yiladigan 
umumiy talablar. 
Ta’lim oluvchilar kasbiy ko‘nikmalarni mukammal egallashi uchun o‘quv 
rejalar va muayyan fanlarning o‘quv dasturlarida o‘quv (tanishuv), ishlab chiqarish 
(klinik, ijodiy va boshqa) va bitiruv oldi malaka amaliyotlari nazarda tutilishi shart. 
UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA TASHKIL ETILADGAN O‘QUV VA PEDAGOGIK AMALIYOTGA TAYYORLASH Mavzu rejasi: 1. Ta’lim jarayonida nazariya va amaliyot birligi. O‘quv va pedagogik amaliyotini tashkil etish maqsadi va vazifalari. 2. 4+2 dasturi asosida o‘quv va pedagogik amaliyotini tashkil etish shakllari. 3. O‘quv jarayonining meyoriy hujjatlarini o‘rganish va tahlil qilish. 4. O‘quv va pedagogik amaliyotini tashkil etishning mutaxassislik fanlarini o‘rganishdagi ahamiyati. Malaka amaliyoti — o‘quv jarayonining nazariy bilimlarini mustahkamlash, amaliy ko‘nikma hosil qilish, o‘quv rejalari va o‘quv dasturlarning ma’lum (yakuniy) qismidagi mavzu bo‘yicha materiallar to‘plash uchun o‘tkaziladigan bir qismi; Bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari malaka amaliyotlariga qo‘yiladigan umumiy talablar. Ta’lim oluvchilar kasbiy ko‘nikmalarni mukammal egallashi uchun o‘quv rejalar va muayyan fanlarning o‘quv dasturlarida o‘quv (tanishuv), ishlab chiqarish (klinik, ijodiy va boshqa) va bitiruv oldi malaka amaliyotlari nazarda tutilishi shart.  
 
Amaliyotlar bakalavriat ta’lim jarayonining majburiy qismi bo‘lib, 
talabalarning kasbiy tayyorgarligi, amaliy ko‘nikmalari va kompetensiyalarini 
shakllantirishga yo‘naltiriladi. 
Bakalavrlar tayyorlashda quyidagi malaka amaliyotlari o‘tkaziladi: 
o‘quv (tanishuv) amaliyoti — iqtisodiyot tarmoqlari, tegishli tashkilot, 
muassasa va korxonalar bilan tanishtirish, tabiiy-ilmiy va umumkasbiy fanlar 
bo‘yicha nazariy bilimlarini mustahkamlashga qaratiladi; 
ishlab chiqarish amaliyoti — umumkasbiy va ixtisoslik fanlaridan nazariy 
bilimlarni mustahkamlash va amaliy (ishlab chiqarish) jarayonlari bilan 
uyg‘unlashtirish, tegishli amaliy ko‘nikmalar, kompetensiyalar va malakalarni 
shakllantirishga qaratiladi; 
bitiruv oldi amaliyoti — ishlab chiqarishda (tegishli soha korxona, tashkilot 
va muassasalarida) kasbiy ko‘nikmalarni yanada mustahkamlash, kasbiy faoliyatga 
moslashish, bitiruv malakaviy ishni tayyorlash uchun ma’lumot to‘plash va 
tizimlashtirishga qaratiladi; 
pedagogik amaliyot — kasb ta’limi yo‘nalishlari uchun qo‘llaniladi va 
pedagogik mahoratini oshirishga qaratiladi. 
Ta’lim yo‘nalishlarining o‘ziga xos xususiyatlariga muvofiq malaka 
amaliyotlarining boshqa turlari ham qo‘llanilishi mumkin. 
Har bir amaliyot turi o‘quv reja va o‘quv dasturiga muvofiq iqtisodiyot 
tarmoqlari va real sektorning tegishli ilg‘or korxona, tashkilot va muassasalari, 
xorijiy va qo‘shma korxonalar, ilmiy tashkilotlar, ta’lim, tibbiyot, madaniyat va 
boshqa muassasalarida, dala sharoitlarida, maxsus tajriba (poligon) obyektlarida va 
boshqalarda o‘tkaziladi. 
Amaliyotlarni tashkil qilish, o‘tkazish va talabalarni baholash mezonlarini 
belgilash oliy ta’lim muassasalari tomonidan amalga oshiriladi. 
 
О‘quv tanishuv amaliyotining zarurati 
О‘quv tanishuv amaliyoti davomida amaliyotchi-talabalar umumiy о‘rta 
ta’lim muassasasining ijtimoiy muhiti, ta’lim muhiti, muassasa subyektlari 
Amaliyotlar bakalavriat ta’lim jarayonining majburiy qismi bo‘lib, talabalarning kasbiy tayyorgarligi, amaliy ko‘nikmalari va kompetensiyalarini shakllantirishga yo‘naltiriladi. Bakalavrlar tayyorlashda quyidagi malaka amaliyotlari o‘tkaziladi: o‘quv (tanishuv) amaliyoti — iqtisodiyot tarmoqlari, tegishli tashkilot, muassasa va korxonalar bilan tanishtirish, tabiiy-ilmiy va umumkasbiy fanlar bo‘yicha nazariy bilimlarini mustahkamlashga qaratiladi; ishlab chiqarish amaliyoti — umumkasbiy va ixtisoslik fanlaridan nazariy bilimlarni mustahkamlash va amaliy (ishlab chiqarish) jarayonlari bilan uyg‘unlashtirish, tegishli amaliy ko‘nikmalar, kompetensiyalar va malakalarni shakllantirishga qaratiladi; bitiruv oldi amaliyoti — ishlab chiqarishda (tegishli soha korxona, tashkilot va muassasalarida) kasbiy ko‘nikmalarni yanada mustahkamlash, kasbiy faoliyatga moslashish, bitiruv malakaviy ishni tayyorlash uchun ma’lumot to‘plash va tizimlashtirishga qaratiladi; pedagogik amaliyot — kasb ta’limi yo‘nalishlari uchun qo‘llaniladi va pedagogik mahoratini oshirishga qaratiladi. Ta’lim yo‘nalishlarining o‘ziga xos xususiyatlariga muvofiq malaka amaliyotlarining boshqa turlari ham qo‘llanilishi mumkin. Har bir amaliyot turi o‘quv reja va o‘quv dasturiga muvofiq iqtisodiyot tarmoqlari va real sektorning tegishli ilg‘or korxona, tashkilot va muassasalari, xorijiy va qo‘shma korxonalar, ilmiy tashkilotlar, ta’lim, tibbiyot, madaniyat va boshqa muassasalarida, dala sharoitlarida, maxsus tajriba (poligon) obyektlarida va boshqalarda o‘tkaziladi. Amaliyotlarni tashkil qilish, o‘tkazish va talabalarni baholash mezonlarini belgilash oliy ta’lim muassasalari tomonidan amalga oshiriladi. О‘quv tanishuv amaliyotining zarurati О‘quv tanishuv amaliyoti davomida amaliyotchi-talabalar umumiy о‘rta ta’lim muassasasining ijtimoiy muhiti, ta’lim muhiti, muassasa subyektlari  
 
о‘rtasidagi munosabatlar, ota-onalar va ularning о‘rnini bosuvchilar bilan ishlash 
prinsiplari, mediasavodxonlik va boshqalar tо‘g‘risida amaliy kо‘nikmalar xosil 
qilishlari lozim. 
Talabalar muassasa rahbariyatining ish yuritish jarayonlari, boshqaruvchilik 
faoliyati, fan о‘qituvchilarining dars davomida о‘quvchilar bilan hamda sinf 
rahbarining tarbiyaviy faoliyat yuzasidan о‘quvchilarga munosabatlari, me’yoriy 
hujjatlari bilan tanishishlari kerak. 
 
Amaliyotning maqsadi – bо‘lajak boshlang’ich ta’lim о‘qituvchilarining 
amaliy-kasbiy kо‘nikalarini shakllantirish va pedagogik amaliyotga tayyorlash. 
Amaliyotning vazifasi – talabalarni ta’lim muhitiga moslashtirish, 
kо‘nikmalarini 
shakllantirish, 
nazariy 
olingan 
bilimlarni 
mustaxkamlash, 
rivojlantirish; о‘quv jarayonini yо‘lga qо‘yish bо‘yicha о‘quv meyoriy hujjatlar 
bilan tanishtirish; ta’lim muassasalaridagi ta’lim-tarbiya jarayonining hususiyatlari 
tо‘g‘risida tasavvurni shakllantirish; talabalarda mediasavodxonlikni rivojlantirish; 
talabalarda kommunikativ qobiliyatlarni rivojlantirish va boshqalar. 
 
Amaliyot yakunida natijadorlik: 
- umumiy о‘rta ta’lim muassasasi tо‘g‘risida tasavvurga; 
- muassasa rahbariyatining jamoa bilan ishlashi tо‘g‘risida tushunchaga; 
- pedagogik jamoa о‘rtasidagi munosabatlar tо‘g‘risida; 
- о‘quvchilarning о‘zaro va pedagoglar bilan munosabatlari, о‘quvchilarning 
yosh xususiyatlari tо‘g‘risida; 
- ota-onalar murojaatlari va ular  bilan maktab jamoasining munosabati; 
- darsda va sinfdan tashqarida о‘quvchilar bilan ishlash mexanizmlari; 
- о‘quv-meyoriy hujjatlarning yuritilishi; 
- sinf xonalariga qо‘yilgan gigiyenik talablar tо‘g‘risida; 
- ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar о‘tkazilishi va ularning meyoriy hujjatlarini 
rasmiylashtirilishi va boshqalar tо‘g‘risida kо‘nikmalarga ega bо‘lishadi. 
Amaliyotchi talabalarning pedagogik faoliyati mazmuni 
о‘rtasidagi munosabatlar, ota-onalar va ularning о‘rnini bosuvchilar bilan ishlash prinsiplari, mediasavodxonlik va boshqalar tо‘g‘risida amaliy kо‘nikmalar xosil qilishlari lozim. Talabalar muassasa rahbariyatining ish yuritish jarayonlari, boshqaruvchilik faoliyati, fan о‘qituvchilarining dars davomida о‘quvchilar bilan hamda sinf rahbarining tarbiyaviy faoliyat yuzasidan о‘quvchilarga munosabatlari, me’yoriy hujjatlari bilan tanishishlari kerak. Amaliyotning maqsadi – bо‘lajak boshlang’ich ta’lim о‘qituvchilarining amaliy-kasbiy kо‘nikalarini shakllantirish va pedagogik amaliyotga tayyorlash. Amaliyotning vazifasi – talabalarni ta’lim muhitiga moslashtirish, kо‘nikmalarini shakllantirish, nazariy olingan bilimlarni mustaxkamlash, rivojlantirish; о‘quv jarayonini yо‘lga qо‘yish bо‘yicha о‘quv meyoriy hujjatlar bilan tanishtirish; ta’lim muassasalaridagi ta’lim-tarbiya jarayonining hususiyatlari tо‘g‘risida tasavvurni shakllantirish; talabalarda mediasavodxonlikni rivojlantirish; talabalarda kommunikativ qobiliyatlarni rivojlantirish va boshqalar. Amaliyot yakunida natijadorlik: - umumiy о‘rta ta’lim muassasasi tо‘g‘risida tasavvurga; - muassasa rahbariyatining jamoa bilan ishlashi tо‘g‘risida tushunchaga; - pedagogik jamoa о‘rtasidagi munosabatlar tо‘g‘risida; - о‘quvchilarning о‘zaro va pedagoglar bilan munosabatlari, о‘quvchilarning yosh xususiyatlari tо‘g‘risida; - ota-onalar murojaatlari va ular bilan maktab jamoasining munosabati; - darsda va sinfdan tashqarida о‘quvchilar bilan ishlash mexanizmlari; - о‘quv-meyoriy hujjatlarning yuritilishi; - sinf xonalariga qо‘yilgan gigiyenik talablar tо‘g‘risida; - ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar о‘tkazilishi va ularning meyoriy hujjatlarini rasmiylashtirilishi va boshqalar tо‘g‘risida kо‘nikmalarga ega bо‘lishadi. Amaliyotchi talabalarning pedagogik faoliyati mazmuni  
 
Amaliyot yakunida quyidagi vazifalar bajarilishiga kо‘ra amaliyotchi talaba 
100 ballik tizimda baholanadi. Amaliyot kreditlarini egallash uchun minimum 60 
ball tо‘plash zarur.  Amaliyot davomiyligi: 24 akademik xafta (xaftada 1 kun) jami 
24 kun. 
 
“4+2” tartibdagi amaliyot pedagogika oliy ta’lim muassasalarida uzluksiz 
ta’limga hozirgi kunning zamonaviy talablariga javob beradigan yetuk 
mutaxassislarni tayyorlash tizimining samaradorligi va sifatini oshirish uchun 
ikkinchi kursdan boshlab ta’lim yo‘nalishlari mutaxassislik fanlaridan amaliy 
mashg‘ulotlarni o‘quv darslariga muvofiq tashkil etishni belgilaydi. 
“4+2” tartibidagi malakaviy amaliyot 2-kurslarda ─ “Oʻquv tanishuv” 
amaliyoti,  3-kurslarda ─ “malakaviy oʻquv” amaliyoti va 4-kurslarda ─ “Malakaviy 
pedagogik” amaliyot tarzida tashkil etiladi. 
 “4+2” tartibidagi amaliyot bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari o‘quv rejalariga 
muvofiq ikkinchi kursdan boshlab tizimli ravishda oliy ta’lim muassasasi tomonidan 
ishlab chiqiladigan hamda qabul qiluvchi tashkilot bilan kelishib tasdiqlanadigan 
amaliyot dasturi asosida amalga oshiriladi. 
bakalavriat 
ta’lim 
yo‘nalishlari 
bo‘yicha 
pedagogik 
mutaxassislar 
tayyorlashning muhim qismi bo‘lgan amaliyot ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy 
pedagogik va axborot texnologiyalarini muvaffaqiyatli qo‘llayotgan, bu borada 
yetarli darajada ish tajribalariga ega bo‘lgan, o‘quv-moddiy ta’minoti bugungi kun 
talabalariga javob beradigan uzluksiz ta’lim tizimining maktabgacha, umumiy o‘rta, 
o‘rta-maxsus, maxsus maktab internatlar, akademik litsey va kasb-xunar ta’limi 
muassasalarida o‘tkaziladi. 
Ta’limda nazariyaning amaliyot bilan birligi qoidasi. Bu qoida ta’limning 
ilmiylik qoidasi bilan mustahkam bog‘langandir. 
Ishga yarab qolsa ilming bir muddat, 
Yana oshirmoqqa aylagil shiddat, – degan edi M.Ulug‘bek. 1394-1449 
O‘quvchilar bilim bilan qurollanar ekan, ilmning amaliy ehtiyoj tufayli 
bo‘lganini, ishlab chiqaruvchi kuchlarining qanday taraqqiy etganini, texnika va 
Amaliyot yakunida quyidagi vazifalar bajarilishiga kо‘ra amaliyotchi talaba 100 ballik tizimda baholanadi. Amaliyot kreditlarini egallash uchun minimum 60 ball tо‘plash zarur. Amaliyot davomiyligi: 24 akademik xafta (xaftada 1 kun) jami 24 kun. “4+2” tartibdagi amaliyot pedagogika oliy ta’lim muassasalarida uzluksiz ta’limga hozirgi kunning zamonaviy talablariga javob beradigan yetuk mutaxassislarni tayyorlash tizimining samaradorligi va sifatini oshirish uchun ikkinchi kursdan boshlab ta’lim yo‘nalishlari mutaxassislik fanlaridan amaliy mashg‘ulotlarni o‘quv darslariga muvofiq tashkil etishni belgilaydi. “4+2” tartibidagi malakaviy amaliyot 2-kurslarda ─ “Oʻquv tanishuv” amaliyoti, 3-kurslarda ─ “malakaviy oʻquv” amaliyoti va 4-kurslarda ─ “Malakaviy pedagogik” amaliyot tarzida tashkil etiladi. “4+2” tartibidagi amaliyot bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari o‘quv rejalariga muvofiq ikkinchi kursdan boshlab tizimli ravishda oliy ta’lim muassasasi tomonidan ishlab chiqiladigan hamda qabul qiluvchi tashkilot bilan kelishib tasdiqlanadigan amaliyot dasturi asosida amalga oshiriladi. bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha pedagogik mutaxassislar tayyorlashning muhim qismi bo‘lgan amaliyot ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini muvaffaqiyatli qo‘llayotgan, bu borada yetarli darajada ish tajribalariga ega bo‘lgan, o‘quv-moddiy ta’minoti bugungi kun talabalariga javob beradigan uzluksiz ta’lim tizimining maktabgacha, umumiy o‘rta, o‘rta-maxsus, maxsus maktab internatlar, akademik litsey va kasb-xunar ta’limi muassasalarida o‘tkaziladi. Ta’limda nazariyaning amaliyot bilan birligi qoidasi. Bu qoida ta’limning ilmiylik qoidasi bilan mustahkam bog‘langandir. Ishga yarab qolsa ilming bir muddat, Yana oshirmoqqa aylagil shiddat, – degan edi M.Ulug‘bek. 1394-1449 O‘quvchilar bilim bilan qurollanar ekan, ilmning amaliy ehtiyoj tufayli bo‘lganini, ishlab chiqaruvchi kuchlarining qanday taraqqiy etganini, texnika va  
 
iqtisod sohasidagi yangiliklar, ilmning borgan sari rivojlantira borishni, ilm esa o‘z 
navbatida hayotni yaxshilishga yordam berishini biladilar. Ilmning rivojlanishida 
tajribaning roli kattadir. Ilmiy nazariyalarning haqqoniyligi amaliyotda sinaladi: uni 
tajriba yo tasdiqlaydi yo inkor qiladi. Bunday nazariya bilan tajriba o‘rtasidagi 
murakkab munosabatlarni o‘quvchilar ilm asoslarini o‘rganish jarayonida fahmlab 
olishlari lozim. “Ulug‘lik gapda emas boshdan-oyoq, Yarti ish ham yuzta gapdan 
yaxshiroq” – degan Abdulqosim Firdavsiy. O‘quvchilar tomonidan matematika, 
fizika, biologiya, ximiya, astronomiya va boshqa tabiiy fanlardan o‘zlashtirilgan 
nazariy bilim, hosil qilingan ko‘nikma va malakalar o‘quv-tajriba kabineti va 
laboratoriyalari, tajriba yer uchastkalari va ishlab chiqarish mehnati jarayonida 
qo‘llaniladi. 
 
iqtisod sohasidagi yangiliklar, ilmning borgan sari rivojlantira borishni, ilm esa o‘z navbatida hayotni yaxshilishga yordam berishini biladilar. Ilmning rivojlanishida tajribaning roli kattadir. Ilmiy nazariyalarning haqqoniyligi amaliyotda sinaladi: uni tajriba yo tasdiqlaydi yo inkor qiladi. Bunday nazariya bilan tajriba o‘rtasidagi murakkab munosabatlarni o‘quvchilar ilm asoslarini o‘rganish jarayonida fahmlab olishlari lozim. “Ulug‘lik gapda emas boshdan-oyoq, Yarti ish ham yuzta gapdan yaxshiroq” – degan Abdulqosim Firdavsiy. O‘quvchilar tomonidan matematika, fizika, biologiya, ximiya, astronomiya va boshqa tabiiy fanlardan o‘zlashtirilgan nazariy bilim, hosil qilingan ko‘nikma va malakalar o‘quv-tajriba kabineti va laboratoriyalari, tajriba yer uchastkalari va ishlab chiqarish mehnati jarayonida qo‘llaniladi.