Вакцина ва иммун зардоблар практикада, даволашда кулланилиши
Yuklangan vaqt
2025-09-05
Yuklab olishlar soni
1
Sahifalar soni
16
Faytl hajmi
110,5 KB
Вакцина ва иммун зардоблар практикада, даволашда кулланилиши
Маърузадан максад:
Талабаларни хозирги кундаги иммун системага бахо бериш усуллари билан
таништириш. Юкумли касалликларга ташхис куйишда охирги фан ютукларидан
фойдаланиш ва бу усуллар билан таништириш. Вакцина ва иммун зардоблар
олишда охирги фан ютукларидан фойдаланиш ва янги вакциналар олиш
технологияси билан талабаларни таништириш.
Маърузада куриладиган саволлар:
1. Иммун системага бахо беришни узига хос хусусиятлари.
2. Иммун системага бахо беришда биринчи ваиккинчи даражадаги
усулларни куллаш.
3. Моноклонал антителлалар уларни амалиётда кулланилиши.
4. вакцина ва иммун зардоблар. Уларни олиниши ва қўлланилиши.
5. Вакцина ва иммун препаратларни олишда генлинженерия ютукларидан
фойдаланиш.
Вакцина сўзи микробиологияга лотинчадан кириб келган (vacca - сигир)
Вакцина - иммунобиологик препаратлар булиб маълум бир касалликни олдини
олиш максадида актив иммунозация қилинади. Вакциналар Бутун дунё согликни
саклаш бошкармаси (БСБ) томонидан юкумли касалликларни олдини олишда
кулланиладиган идеал усул деб кабул қилинган.Юкумли касалликлардан химоя
қилишда вакцинадан фойдаланишга биринчи булиб Э.Джженер (1796) эришган.
Шуни айтиш лозимки, Джженердан олдин Соттон ва Фьюстер (1768) Лондондаги
медицина жамиятига маълумот беришган, лекин Джженерни тажрибага асосланиб
сигир чечагидан олинган вакцинаси чин чечак касаллигидан кутилишни бирдан
2
бир воситаси эканлигини курсатди. Бунинг исботи сифатида 2 йил ичида 100000
одамда чин чечак вакцинаси қилинди. Джженер давридан бошлаб чинчечак
касаллигига карши планли равишда вакцина кулланила бошланди. Лекин
Э.Джженер томонидан кашф қилинган эмлаш усули авторни элеперик ютуги
булиб, юкумли касалликларни олидини олишда ривожланиш гояси булиб хизмат
қилмади, чунки вакциналар олишни туб мохиятларини ва уларни механизмларини
тушунтириб бермаган эди. Джженердан кейин карийб 100 йилдан кейин улуг
француз олими Л.Пастер вакциналарни олишга илмий асос солди. Пастерни
ишларидан шу нарса маълум булдики, микррорганизмларни вирулентлигини
сустлаштириш
асосида
вакцина
олиш
мумкинлигини
исботлади
ва
иммунопрофилактикага асос солди. Уз тажрибаларига асосланиб, товук
холерасига, сибир ярасига, кутириш касаллигига карши вакцина олди, 1890-1892
й.й. Беринг ва Китозато дифтерия токсинидан анатоксин олишни ишлаб чикишди
ва иммунотерапияга асос солишди. Грубер И Дархем (1896) иммунозация
қилинган кишиларда агглютининлар борлигини аниқлашди ва шу билан юкумли
касалликларга серологик DS куйиш усулларини медицина амалиётига киритишди.
Пфайффер
и
Колле
(1898)
иммунопрофилактикада
ўлдирилган
микроб
вакцинасини куллаб фанда янги йуналишни очиб беришди.
Профилактикада кулланиладиган вакцина турлари:
1 Тирик кучсизлантирилган вакциналар.
2. Улдирилган корнуккуляр вакциналар.
3. Микроб компонентларидан тайёрланган (субъединичний) вакциналар.
4. Микроб токсинларидан олинган анатоксинлар.
5. Сунъий вакциналар.
6. Генли инженерия йули билан олинган вакциналар.
1. Тирик кучсизлантирилган вакциналар (аттенцирование).
Бундай вакциналар улдирилган вакциналардан афзалликка эга, чунки улар
микроорганизмлари хамма компонентларини ўзида тутади. Тирик вакциналар
тайёрлашда
патоген
қўзғатувчиларини
вирулентлиги
сустлаштирилиб
тайёрланади. Уларни иммуноген хусусияти кучли бўлади. Кучсизлантирилган
тирик вакциналарга киради ва Профилактикада кенг қўлланилади сибир ярасига,
3
Ку-истемаси, корин тифига кариш лекин шуни айтиш керакки, купчилик
кучсизлантирилган
вакциналар
вирусли
юкумли
касалликларга
карши
қўлланилади (полиомиемет, чинчечак, грипп, кизамик, паратит ва аденовируслар).
Тирик кучсизлантирилган вакциналарга дивергент вакциналар хам киради.
бу вакциналар касаллик келтириб чикарувчи кузгатувчига якин кариндошлик
хусусияти бўлиши мумкин. Бундай вакциналар билан эмланган ҳосил булган
иммуно жавоб кесишган булиб кузланган кузгатувчига хам карши ҳосил бўлади.
Чин чечак сизирларда касаллик келтириб чикарувчи вирусдан вакцина сифатида
фойдаланилади. Туберкузулезда, корамолларда касаллик келтириб чикарувчи
типидаги (М bovis) вакцина тайёрланади.
2. Ўлдирилган вакциналар. (ЎВ) (инактивировение)
ЎВ тайёрлашда уларни турли усулларда инактивация қилинади. Термик
усулда ёки химиявий усулда (фармалин, спирт) ЎВ хам амалиётда кенг
кулланилади: ўлатда, қутириш касаллигида, полилиметда Солько вакцинаси.
ўлдирилган вакцина битта кузгатувчи тутса моновакцина бир нечта тутса
поливакцина деб аталади.
5. Микроб компонентларидан (субъединичние) тайёрланган вакцина.
Ўлдирилган вакциналарни бир тури хисобланади, лекин вакцина учун
микроорганизмнинг энг кучли иммуноген хусусиятига эга булган компоненти
ажратиб олинади. Буни олишда турли физик ва химик усуллар қўлланилади.
Шунинг учун бу вакциналарни химиявий вакцина хам деб аташ одат тусига
кирган.
Хозирги укнда пневмакоккга капсула полисахаридидан корин тифига (О, Н
ва Vi-Ar), сибир яраси кузгатувчисини капсула компоненти ва полисахаридидан
гирпп вирусини нейроминидаза, гемагглютинин ферментларидан тайёрланган
вакциналар қўлланилади.
4. Анатоксинлар. (микроб экзотоксинида)
анатоксинлар микроб экзотоксинлардан термик ишлов бериш ёки
формалинда саклаш усуллари билан олинади. Бундай усулда ишлов берилганда
экзотоксин захарли хусусиятини йукотиб, иммуноген хусусиятини саклаб колади.
Анатоксинлар асосан токсик юкумли касалликларда қўлланилади. (қокшол,
4
ботулизм, газли гангрена, атафилакок юкумли касалликларида). Анатоксинлар
олингандан кейин тозаланади ва иммун хусусиятни ошириш максадида
адьювантга адсорбцияланади, купчилик холларда адьювант сифатида алюмин
гидрооксиди кулланилади.
2
Анатоксинларни
адьювантга
адсорбция
қилиниши
бир
томондан
иммунологик хусусиятини Аг оширса, иккинчи томондан организмда Аг
депосини ҳосил қилади. Анатоксинлар чикарилади мано (буша, кокшол,
стафилакокк)
поливалентли
(АКДС).
Баъзи
холларда
профилактикада.
конъюгирланган
вакцинлар
хам
кфлланилади.
Бундай
вакцина
микроб
полисахариди ва токсинини тутиши мумкин. Бу хилдаги комбинациялар
вакцинани иммунологик хусусиятини бирмунча оширади. Масалан: Hacmophilus
influenzas антигени билан бугма кузгатувчисини анатоксини. Бу куринишада
анатоксин вакцина ташиб юрувчи кисми булиб хизмат қилади ва организмда
Hacmophilus influenzas га карши ҳосил булга иммунитет узок вакт сакланади ва бу
кузгатувчи антигенига карши ҳотира ҳужайралари хам ҳосил бўлади.
5. Ген-инженерия (рекомбинант) нули билан олинган вакцин ал ар.
Ген-инженерли вакцинлар кузгатувчиларни иммуноген антигенини генли
инженерия йули билан олинади. Хозирги кунда бир неча усулларда олинади.
1. Вирулент кузгатувчининг иммуноген антигенини синтезида катнашувчи
гении ави рулент бактериялар геномига киритиш йули билан.
2. Вирулент кузгатувчининг иммуноген антигенини синтезида катнашувчи
генни якин булмаган микроорганизмлар геномига киритиш йули билан.
3. Суъний усулда кузгатувчиларни вирулентлик хусусиятини намоён
қилувчи генни геномидан чикариб ташклаш йули билан олинади.
Охирги йилларда гепетит В вирусига карши профилактикасида кенг
куламда рекомбинат гапатит А вакцинаси кулланилмокда. Бу вакцина гепатит В
вирусини ташқи кобигида жойлашган HBsAq тЎтади. Унинг олиниши гепатит В
вирусини HBsAq ни синтез қилади. HssAq тозаланиб вакцина сифатида
ишлатилади. Жуда яхши натижа бермокда. Ачитки замбуруги озик овкат
5
сифатида кенг кулланилгани учун, унинг HBsAq билан колган колдиклари
аллергенлик хусусиятига эга эмас.
Вакцинация қилиш усуллари.
Вакциналарни тур'ли усулларда қилина, огиз оркали (полиеоменлит), тери
оркасига (анатоксинлар), паринтералъно (нозик корпускуляр вакциналар) тирик
вакциналарни тери оркасига тирнаб киритиш мумкин (чин чечак вакцинаси)
гентерназал ва ингалоция усулида (грипп вакцинаси) киритиш мумкин.
Вакциналар билан касалликни олишда икки хил усул кулланилади. Планли
эмлашлар энг куп учрайдиган ва тез таркаладиган касалликларга карши (бугма
кук йЎтал, корин тифи) ва эпидемиологик курсатма асосида (улат, поратит,
тошмали тиф ва бошка касалликларда)
Иммун препаратлар. (ИП)
ИП га иммун зардоблар (ИЗ) ва иммуноглобулинлар (lg) киради, Бу
препаратлар
организмда
юкумли
касалликларга
карши
пассив
сунъий
иммунотетни
шакллантиради.
Таъсир
доираси
.таркибидаги
махсус
антителлаларга бошлик. Шунинг учун бу препаратларни касалликни олдини
олишда ва даволашда куллаш мумкин. Ат микдори препаратларда титрда
белгиланади. Уларни таъсир механизми турлича булиб, микроб, вирус ва уларни
захарли моддаларини преципитация комплементни боғлаш нейтраллаши мумкин.
Асосан ИП одамга парентериал йул билан юборилади. Иммун зардоблар асосан
сунъий усулларда лаборатория хайвонларини (куй, от, эшак) гипериммунизация
қилиш усули билане олинади. ИЗ тозаланиб, маълум курастгичлар асосида
чикарилади. Бу зардоблар таркибидаги AT ва балласт моддар одам организми
учун бегонадир. Шунинг учун бу зардобларни гетрологик AT хам деб юритилади.
ИЗ лар билан эмлашда ёки касалликни олдини
олишда, даволашда шу хусусиятларига ахамият берлиши керак. Масалан:
кокшолга карши анатгксик кон зардоб, юборилишидан олдин терига аллергик
проба
куйилади,
агар
проба
манфий
булса,
безредко
усули
буйича
десенсибилизацияловчи преиаратлар юборилган сунг қилинади. Бундан ташкари
ИЗ ни иммунизация кйлинган ёки касалланиб утган одамлар конидан олиш
мумкин. ИЗ ни бу турлари уз таркибида гомологик AT тЎтади ва гетрологик кон
6
зардобларидан анча устун туради, чунки уларни асоратлари анча гетрологикларга
нисбатан кам хисобланади.
Гетрологик ИЗ организмга ююорилган сунг унинг эффекта дархол юзага
келиб чикади ва 2-3 хафта чузилади. Гомологик ИЗ ни юборилганда эса эффектни
4-6 хафта сакланади.
Иммуноглобулинлар, (lg)
lg одам кон зардобини чуктириб, ундаги баласт моддалардан тозаланиб, lg
микдори ёгилади. Lg купчилик касалларни олдини олишда ва даволашда
(кизамик, кана энцефалити, стафилакоккли юкумли касалликларда, кокшолда ва
бошка касалликларда) кулланилади.
Иммуномодуляторлар.
Хозирги кунда куплаб иммуномодуляторлар кулланилмокда, буларни 3 та
группага булиш мумкин, буларни битта умумий хусусият бирлаштиради.
Иммуномодуляторларни
таъсир
механизми
бир
хил
йуналишда
булиб,
иммунокомплемент ҳужайраларни активлаштириш хусусиятига эга. Буларга
киради:
цитотоксинлар,
табиий
микрорганизмларни
бирикмалари
(компонентлари,
суньий
Юқори
ва
кичик
молекулали
препаратлар),
Инжерлейкинлар
(ИЛ)
интерферон
(ИФН)
колоноактивловчи
фактор,
эпитропоэтинлар ва бошкалар . эндоген иммуномодуляторлар (ЭЙ) цитокинлар
организмнинг ички бирлигини
гомеостазинини таъминлаб туради. ЭЙ табиий ва сунъийга булинади.
Табиий ЭЙ ларга киради: микроорганизмларни компонентлари (вирус ва
бактерия)
киради.
энг
яхши
урганилган
препаратлар
микроб
липополисахаридлари (ЛПС), пептида ва кетогликанлар.
Суньий ЭЙ куплаб бирикмалар киради. бу препаратлар ИМ хусусиятидан
ташкари бошка куплаб таъсир механизмларига эга. Масалан гепонензив. Бу гурух
препаратларга киради нуклеин кислотани синтетик аналоглари (синтетик
полинуклеотитлар), левамизол, полисулфатлар, полифасфатлар.
ИМ ни иммун танкислик хрлатларида, иммун танкислик юз бериши мумкин
булган холатларда профилактика максадларида кулланилади. Хозирги укнда ИМ
7
3 та асосий гурузга булинади - актив, адаптив, пассив. Хозирги куда
кулланилувчи бактериал препаратлар (ЛПС, продигиозан) макрофагларни
активлаштиради, ИЛ-4, ИЛ-5 ва ИЛ-6 эса В-лимфоцитларни шаклланишини
активлаштиради.
Тимус пептидлари (тимозин, тимопоэтин, тималин, Т-активин) левамизол
изопринозин, полиакриламид кислотаси, ИЛ-1, ИЛ-2, ИЛ-З-Т- лимфоцитларни
турли популяцияларини активлаштиради. ИФН ёки лимфокинлар махсус
булмаган иммун химояларни келтириб чикаради синтетик препаратлар эса
(полифосфатлар, полисульфатлар) поликлонал активаторлар хисобланади.
Юқорида келтирилган ИМ дан ташкари медицина бошка препаратлар хам
даволашда ва касалликларни олдини олишда кулланилади. Буларга киради:
фаглар, эубиотиклар ва диагностик иммун препаратлар.
Фаглар - иммунобиологик препарат сифатида бактерифаглар кулланилади.
Фаглар диогностика, профилакгикага ва даволаш максадларида кулланилади.
Диогностика максадида - кенг кулланилади. Спектер таъсири буйича
поливалент фаглар - якин кариндош ва якин турларни лизисга учратади.
Моновалентли фаглар факакт битта турга оид бактерияларни лизисга учратади.
Тип махсусликка эга булган фагаар-битта тур ичидаги алохида типларни лизисга
учратади. Диогностик фаглар "чйкарилади - стафилакоккларга, корин тифи,
бугма, сальмонеллаларга карши. Бактерияларни фаговар, типларни аниқлаш
эпидемиологии жихатдан мухим ахамиятга эга.
Профилактик максадда - купчилик касалликларга (корин тифи, ич буруг,
вабо) кулланилади.
Даволашда. Фаготерапияда бактерияларни лизисга учратувчи (ичак
гурухига кирувчи, жарохат юкумли касалликлари, стафилакокк, стрептококк)
фаглар юкумли касадлликларда кулланилади.
Эубиотиклар
-
микроорганизмлар
культура,
одамнинг
нормал
микрофлораси туркумига киради. купчилик холларда даволашда эубактериялар
лиофилизация
қилинган
куринишда
ишлатилади.
Эубиотикларга
киради:
бифидобактерин,
лактобактерин,
колибактерин
киради.
бундан
ташкари
8
эубактериялар нордон каттик махсулотлари таркибида кам киритилади. Ором -1,2,
Бифидо, Бифидок, «Чудо-йогурт» ва б.
Диогностик иммун зардоблар - диогностик иммун зардоблар (ДИЗ) куплаб
юкумли, аллергик ва аутоиммун ва ДИЗ микробиологик амалиётда ажратиб
олинган юкумли касаллик кузгатувчиларини серологик идентификацит қилишда
кулланилади.
Инфекцион аллергенлар - организмнинг юкумли касалликларига карши
сезгирликларни аниқлашдакулланилади. Инфекцион аллергенлар бўлиши мумкин
микроорганизмларни компонентлари энг куптуберкулин - сил касалликларида,
бруциллин - бруцеллез касаллигида, антраксин - сибир ярасида кулланилади.
Вакцинопрофилактика.
Юкумли касаликларни олдини олишда асосий методлардан бири актив
сунъий иммунитетни ваксина ёрдамида ҳосил қилишдир.
Вакцина (лот - сигир - касса) сўзидан олинган булиб, ушбу атамани
тиббиётги олинган булиб Л. Пастер XIX асрда киритган. Касаликларни
мехонизмларини тушунмасалар хам купгина хавфли юкумли касаликларга, илон,
чаён захарига караши эмлаш усулларини кулаб келишган. Шундай
қилиб, маълум кузгатувчига ёки токсинига карши хает давомида
орттирилган сунъий актив иммунитетам келтириб чикарувчи препаратга
вакцина дейилади. Вакциналар маълум бир талабларга жавоб беришлари
керак:
1. юкумли иммуногелик хусусиятига эга бири керак яъни мустахкам ва узок
сакланувчи махсус иммунитет х/к-ши керак.
2. роганизмга умуман хавфсиз бири керак.
3. Салбий таъсири булмаслиги керак.
4. Тўғри сакланганда узининг иммуногенлик хусусиятини мустахкам
саклаш керак.
5. Халкаро стандарт талабларига жавоб бериш керак, Вакциналар махсус
танлаб олинган микр-змни штаммларидан
тайорлади, бундай штаммларни "вокцина иштаммлари" деб айтилади. Улар
бошка иштаммлардан авирулентлиги ва Юқори даражада иммуногенлиги билан
9
фарк қилади. Бундай штаммлар махсус озик -мухитларда кулай шароитда бир
неча маротаба кайта экиб устирилади ва доимо назорат қилиб турилади. Масалан:
бактериялар селектив озик мухитларда устирилса, риккетсия ва вируслар товук
эмбрлонида ва ҳужайра кулвтурасида купайтирилади. купгина вакциналар махсус
аппарат ёрдамида лиофил усул билан куритилади, бундай куритилган
вакциналарни асосйи биологик хусусиятлари тикланиб колган холда узок
мудадгача хона хароратида саклаш мумкин. Вакциналар таркиби ва тайёрланиш
техналогияси буйича булинади;
1. Тирик вакциналар - микр-змларни авирулент штаммидан тайорланади.
2. Улдирилган вакциналар ёки корпускуляр вакциналар.
3. Кимиёви вакцианалар.
4. Анатоксинлар.
5. Сунъий вакциналар.
6. Ген-инжерияусули билан тайёр вакциналар(7.Кассетли ёки
экспозицией вакциналар).
7. Аутовакциналар.
1. Тирик вакциналар.
Бу вакциналарни вирулентлиги камайтирилган ёки тўлиқ йукотилган
бактериялар ва вируслардан тайорланади. Тирик вакциналар таркибидаги тирик
микр-змлар эмлангандан кейин организмда купаяди, симптомсиз (латент)
инфекция келтириб чикаради. Буларга карши х/б-ган сунъий катив иммунитет
табий активиммунитетдан фарк қилмайди. Булар мустахкам, давомий яъни узок
давом этади, баъзида умирбокий иммунитетни келтириб чикаради.
Полиомилит, кизамик, сарик лихорадка, туляремия, бруцеллез, эпедемик
паротит, сил ва бошкаларга кулайди. Ингилиз вирачи (олими) Э. Дженнер 1796
йилда биринчи булиб тирик вакцинани кашф этди ва уни одамларни чин чечак
кузгатувчисидан химоя қилиш учун фойдаланилади. Эмлаш учун сут согувчи
аёлларни кулидаги пуфакчалар ичидаги йирингдан олди. Сигирлар чечаги вируси
одам чин чечак вируси билан бир хил антигенларга эга булган лекин сигир чечаги
вирусини вирулентлиги жуда паст. Тирик вакциналарни олишда яна бошка
усуллар куланилади, яъни патоген бактерия ва вирусларни нокулай шароитларда
10
устиришдир. Нокулай шароитларга тушган микрозмларда спантан мЎтациялар
бошлайди. Популяциядаги мЎтантлар ичидан авирулент турлари ажратиб олиниб
алохида купайтирилади, лекин бу штаммларни антигенлик ва иммуногенлик
хоссалари сакланиб колиниши керак. Шу усул билан Л. Пастер кутиришга,
Калъмет ва Геренлар силга, Смородинцев ва Чумоковлар полиомиелитга карши
тирик вакциналар тайчан.
Камчиликлари:
1. Улар организмни сенсибилизациясини ошириб юборади.
2. Катта тупламдаги антиген тЎтади.
3. Организмни иммун системасига катта нагрузка чакиради.
4. Бази бир вирусларни тирик вакцинали штаммлари оғир
персистент инфекцияларни келиб чикаришга сабаб бўлади, бунда
ҳужайрани генетик аппаратики ишкастлайди.
5. Вакцинани киска вакт сакланиши.
6. Иммунтакислик кас. билан касолланган одамларда хар хил асоратлар
бериш мумкин.
Ўлдирилган вакциналар.
Юқори иммуногенлик, паст вирулентлик хусусиятига эга булган штаммлар
танлаб олиниб физик ва химик омиллар ёрдамида улдирилиб вакцина
олинади.Агар суспензия Юқори харорат таъсирида олинса, уни "киздирилган
вакцина", спирт таъсирида "спиртли", фенал таъсирида -"Фенолли вакцина"
дейилади.
Афзалликлари:
1. Бир неча антигенлардан фойдаланилади.
2. Хавфсизлига.
3. Тез тайёрлаш мумкинлиги.
4. Узок вакт сакланиш мумкинлиги. Камчиликлари:
1. Микрозмларни тўлиқ улганлигини назорат қилиш.
2. Иммун системага катта нагрузка.
3. Организм сенсибллизоциясини оширади.
11
4. Таркибидаги липидлар, ва бошка химиявий кушилмалар хисобига
тогсигенлик хусусиятга эга бўлиши .
5. Иммунитти пост организмда хар хил асоратлар бериши.
1. Киздириш.
2. УБ- нурлар.
3. Фармолин.
4. Фанол.
5. Спирттаъсир эттирилиб тайорлайди. Кук йЎтал, сузак, бруцеллез,
лептоспироз касаликларида кулайди.
Химиявий вакциналар.
Булаар кимиёвий усуллар ёрдамида бактерия ҳужайрасидан Юқори
даражадаги иммуногенлик хусусиятига эга булган антигенларни ажратиб олиб
тайорлайди. Патоген микрозимларни протектив ва вирулент антигенларидан
фойданилади. М: корин тифини Vi ва О антигенларидан ва кокшал анатоксини
адсорбция қилинган вакцина. Бунда бактерия антигенлари ва кокшал анатаксини
алюмин
глдрооксидига
адсарбция
қилинади.
Кимёвий
вакциналарни
иммуногенлик хусусиятини ошириш учун адъювантлар яъни ёрдам берувчи
моддалар кушилади: М: алюмин гидрооксиди алюмин фосфати ва бошкалар.
Афзалликлари:
1. Узок муддат сакланади.
2. Организмни сенсибилизация қилиш хусусиятига эга эмас.
3. Асоратлари колдирмайди.
4. Бир неча антигенларни бирлаштириб ассоцлация қилинган вакцина
тайёрлаш мумкин. Тошмали туфда, вобода, корин тифида, гриппда кулайди.
Анатаксинлар.
Касаллик патогенезлда ЭКЗотоксинлари асосий роль уйнайдиган микроблар
купайтирилади ва улардан ЭКЗотоксинлар соф холда ажратиб олинади. Ушбу
ЭКЗотоксинларга 0,3 - 0,5% ли формалин кушиб 38 С - 40 С - 30 кун давомида
гйерлеостатда сакланади. Буни натижасида токсин узини захарлилик хусусиятини