XO‘JALIKDA SUVDAN FOYDALANISH REJASINI TUZISH TARTIBI
Bu ko‘rsatmada qishloq xo‘jalik ekinlarining xisobiy sug‘orish tartibiga
asoslangan ichki xo‘jalik suvdan foydalanish rejasini tuzish usulini bayon kilamiz.
Suvdan foydalanish rejasini ishlab chiqish tartibi quyidagicha amalga oshiriladi:
-dastavval qabul qilingan sug‘orish tartibi bo‘yicha xisobiy dekada (10 kunlik)
uchun qishloq xo‘jalik ekinlarining sug‘orish gidromodulining miqdori grafik yoki
analitik usul yordamida aniqlaniladi
)1.1
/
,
1
1
ga
l s
T
t
q
q t
q
i
n
jn
n
jn
ij
bu yerda: j- kishlok xujalik ekin turini anglatuvchi indeks;
ὶ-vegetatsiya davridagi dekadani anglatuvchi indeks;
n-sugorish tartibini anglatuvchi indeks;
qjn,qjn+1-mos ravishda xisobiy dekadadavomidagi joriy va navbatdagi
sugorishlarning gidromoduli mikdorlari, Ɩ / sek∙ga;
tn – joriy sug‘orishning xisobiy dekadadagi davomiyligi;
tn+1- navbatdagi sug‘orishning xisobiy dekadadagi davomiyligi;
Tὶ-xisobiy dekadaning umumiy davomiyligi;
Sug‘orish mavsumining (vegetatsiya davrining) birinchi va navbatdagi dekadalari
uchun gidromodulning mikdorlari quyidagi formula yordamida xisoblanishi
mumkin:
2.1 )
, /
ga
l s
t q
q
in
n
ij
Izoh: Sug‘orish 31 kun davomiylikka ega bo‘lgan oyning oxirgi dekadasida tamom
bo‘lsa, Ti =11 sutka qilib olinadi. Qolgan oylarda esa Ti =10 sutka bo‘ladi.
Agar, muayyan sugorish jarayoni xisobiy dekada davomiyligini tulik kamrab
olsa, dekadalik gidromodulning mikdori shu sugorishning gidromoduli mikdoriga
teng buladi:
qὶʝ=qnʝ (1.3)
SHoli usimligi uchun dekadalik gidromodulning mikdori belgilangan
sugorish tartibiga boglik ravishda ikki xil usulda aniklanishi mumkin. Sugorish
jarayoni uzluksiz okim bilan amalga oshirilsa, dekadalik gidromodulning mikdori
kuyidagi formula yordamida xisoblanadi:
qὶʝ=M/86.4·Tv, ɭ /(sek·ga) (1.4)
bu yerda: M-mavsumiy sugorish me’yori, m3/ga;
TV-vegetatsiya davrining davomiyligi.
Agar, sugorish jarayonlari
sholikorlik tadbirlari va usimlikning rivojlanish boskichlariga boglik xolatda
amalga oshiriladigan bulsa, dekadalik gidromodul mikdori (1.1) va (1.2)
formulalar yordamida xisoblanishi mumkin.
Kishlok xujaligi ishlab chikarish rejasida belgilangan barcha sugoriladigan ekin
turlari va ular joylashtirilgan maydonlarning gidromodul rayonlarga mansubligiga
mos ravishda dekadalik gidromodul mikdorlari aniklanib, hisoblar natijalari
mahsus qaydnomaga kiritiladi.
2.Sug‘orish moduli-ya’ni, sug‘orish topshirig‘i koeffitsientining qiymatlari kishlok
xujaligi ekinlarining kabul kilingan sugorish tartibiga asoslangan xolatda quyidagi
formula orqali aniqlanadi:
bu formulada:
tn, tn+1 –xisobiy dekadada joriy va navbatdagi sug‘orish kunlarining soni;
τnj, τn+1j – joriy va navbatdagi sug‘orishlarning umumiy davomiyliklari ;
Agar, xisobiy dekada fakat joriy sugorish bilangina kamrab olingan bo‘lsa,
sug‘orish moduli kuyidagicha aniklanadi:
n
n
ij
t
К
Sug‘orish moduli kimmatlari kishlok xo‘jaligi ishlab chikarish rejasida belgilangan
barcha sugoriladigan ekin turlari va ular joylashtirilgan maydonlarning gidromodul
i
n
n
i
n
n
ij
t
t
К
1
1
