XORIJIY INVESTITSIYALARNI JALB QILISH

Yuklangan vaqt

2024-02-20

Yuklab olishlar soni

17

Sahifalar soni

46

Faytl hajmi

765,5 KB


1 
 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
 
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
 
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI 
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSTITETI 
 
Iqtisodiyot fakulteti 
“MINTAQAVIY IQTISODIYOT VA MENEJMENT” kafedrasi 
 
 
5231600 – “Inson resurslarini boshqarish” yo’nalishi 
 
 
 
“XORIJIY INVESTITSIYALARNI JALB QILISH” 
mavzuidagi 
 
 
KURS ISHI 
 
Bajardi:  
Ilmiy rahbar:  
 
 
 
 
TOSHKENT – 2021 
1 O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSTITETI Iqtisodiyot fakulteti “MINTAQAVIY IQTISODIYOT VA MENEJMENT” kafedrasi 5231600 – “Inson resurslarini boshqarish” yo’nalishi “XORIJIY INVESTITSIYALARNI JALB QILISH” mavzuidagi KURS ISHI Bajardi: Ilmiy rahbar: TOSHKENT – 2021
2 
 
 
 
Mundarija 
Kirish ..................................................................................................................... 3 
I - Bob Xorijiy ivestitsiyaning metodologik asoslari ........................................ 5 
1.1 
Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati ................................................ 5 
1.2 
Investitsion jarayonning subyektlari va obyektlari ..................................... 10 
1.3 
O‘zbekiston iqtisodiyotida xorijiy investitsiyalarning rivojlanishi ..............19 
II- Bob Xorijiy investitsiya va uning korxona faoliyati va samaradorligiga 
ta’siri ....................................................................................................................... 26 
2.1 Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni tashkil etishni va 
ularning faoliyatini samaradorliga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida…26 
2.2 Xorijiy investitsiyalar va loyihalarni amalga oshirish monitoring 
boshqarmasi ............................................................................................................. 33 
Xulosa .................................................................................................................... 40 
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati ..................................................................... 42 
Ilova ....................................................................................................................... 44 
2 Mundarija Kirish ..................................................................................................................... 3 I - Bob Xorijiy ivestitsiyaning metodologik asoslari ........................................ 5 1.1 Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati ................................................ 5 1.2 Investitsion jarayonning subyektlari va obyektlari ..................................... 10 1.3 O‘zbekiston iqtisodiyotida xorijiy investitsiyalarning rivojlanishi ..............19 II- Bob Xorijiy investitsiya va uning korxona faoliyati va samaradorligiga ta’siri ....................................................................................................................... 26 2.1 Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni tashkil etishni va ularning faoliyatini samaradorliga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida…26 2.2 Xorijiy investitsiyalar va loyihalarni amalga oshirish monitoring boshqarmasi ............................................................................................................. 33 Xulosa .................................................................................................................... 40 Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati ..................................................................... 42 Ilova ....................................................................................................................... 44
3 
 
Kirish 
 
Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy 
islohotlar natijasida ma'muriy buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan ijtimoiy 
yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotiga o'tish sohasida qator ijobiy natijalarga erishildi. 
Ayni paytda, jahon amaliyotida xorijiy investitsiyalarni jalb etish va ularni 
iqtisodiyotning istiqbolli va yuqori texnologiyalarga asoslangan tarmoqlariga 
joylashtirish mexanizmlarini maqbullashtirish, investitsiya loyihalarini umummilliy 
va mintaqaviy darajada venchurli moliyalashtirish amaliyotini rivojlantirish, 
investitsiya muhiti jozibadorligini oshirish va investitsiya jalb qilish faoliyatini 
vositalarining 
o’zaro 
muvofiqligini 
taʼminlash 
muhim 
ahamiyat 
kasb 
etmoqda.Investitsiya loyihalarini samarali jalb qilish bo’yicha O’zbekiston 
Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev “Biz iqtisodiyotimizga sarmoya 
kiritishga intiladigan xorijiy investorlar uchun hududlar va tarmoqlar boʻyicha 
investi tsiya loyihalarini puxta shakllantira olsak, bu masalada ijobiy natijaga 
erishish mumkin , - deya ta’kidlab o’tdilar1 Darhaqiqat, Prezident to’g’ridan- to’g’ri 
xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi loyihalarni so’zsiz amalga oshirish, chet ellik 
investorlarga har tomonlama yordam berish hukumatning eng muhim vazifasi 
bo’lishi kerakligini  taʼkidladi. 
Kurs ishi mavzusi kimlar tomonidan o’rganilgan. O'zbekiston Respublikasining 
investitsiya siyosati va uning asosiy yo'nalishlari, xorijiy investitsiyalarning 
iqtisodiyotning tarkibiy jihatdan qayta qurishdagi roli, respudblikamizda qulay 
investitsiya muhitini barpo etishning ilmiy va amaliy jihatdanlari respublikamiz 
iqtisodchi-olimlari – Orifxonov Sh., Sirajiddinov N., Tursunov B.M., Hikmatov. O., 
Bedrintsev A.K., Yo'ldoshev Sh., Isajonov A., Rasulev A.F., Yusupov A., Trushin 
E.F. va boshqalar tomonidan tadqiq qilingan. 
 
 
 
1 Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining 
garovi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali 
marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr/Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent: “O’zbekiston”, 2017. – 48 b. 
3 Kirish Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar natijasida ma'muriy buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan ijtimoiy yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotiga o'tish sohasida qator ijobiy natijalarga erishildi. Ayni paytda, jahon amaliyotida xorijiy investitsiyalarni jalb etish va ularni iqtisodiyotning istiqbolli va yuqori texnologiyalarga asoslangan tarmoqlariga joylashtirish mexanizmlarini maqbullashtirish, investitsiya loyihalarini umummilliy va mintaqaviy darajada venchurli moliyalashtirish amaliyotini rivojlantirish, investitsiya muhiti jozibadorligini oshirish va investitsiya jalb qilish faoliyatini vositalarining o’zaro muvofiqligini taʼminlash muhim ahamiyat kasb etmoqda.Investitsiya loyihalarini samarali jalb qilish bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev “Biz iqtisodiyotimizga sarmoya kiritishga intiladigan xorijiy investorlar uchun hududlar va tarmoqlar boʻyicha investi tsiya loyihalarini puxta shakllantira olsak, bu masalada ijobiy natijaga erishish mumkin , - deya ta’kidlab o’tdilar1 Darhaqiqat, Prezident to’g’ridan- to’g’ri xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi loyihalarni so’zsiz amalga oshirish, chet ellik investorlarga har tomonlama yordam berish hukumatning eng muhim vazifasi bo’lishi kerakligini taʼkidladi. Kurs ishi mavzusi kimlar tomonidan o’rganilgan. O'zbekiston Respublikasining investitsiya siyosati va uning asosiy yo'nalishlari, xorijiy investitsiyalarning iqtisodiyotning tarkibiy jihatdan qayta qurishdagi roli, respudblikamizda qulay investitsiya muhitini barpo etishning ilmiy va amaliy jihatdanlari respublikamiz iqtisodchi-olimlari – Orifxonov Sh., Sirajiddinov N., Tursunov B.M., Hikmatov. O., Bedrintsev A.K., Yo'ldoshev Sh., Isajonov A., Rasulev A.F., Yusupov A., Trushin E.F. va boshqalar tomonidan tadqiq qilingan. 1 Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr/Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent: “O’zbekiston”, 2017. – 48 b.
4 
 
Kurs ishi obyekti. Xorijiy Investitsiyalarni jalb qilish. 
 
Kurs ishi predmenti. O’zbekiston iqsodiyotini rivojlantirish daromad yoki ijtimoiy 
samara 
keltiradiganva 
tadbirkorlikdavlat 
tamonidan 
ta’qiqlanmagan 
faoliyatlargajalb qilinadigan barcha turdagi mulkiy va intelllektual boyliklar 
tadqiqot predmenti deb belgilab olindi. 
 
 
Kurs ishi maqsadi.Ishlab chiqarishni moderniyatsiyalash ijobiy t’asir ko’rsatish 
bilan birga mamlakatimiz eksport salohiyatini rivojlantirish va shu asosda jahon 
xo'jalik tizimiga muvaffaqiyatli integratsiyalashuvni ta'minlashga olib keladi. 
Kurs ishi vazifalari. 
 Iqsodiyotni erkinlashtirish sharoitda qo’shma korxonlar tizimini yaratish ; 
 Xorijiy investitsiyalarning rivojlanish bosqichlarini tahlil qilish; 
 Mazkur sohada ilmiy amaliy taklif tavsiyalarni ishlab chiqish; 
 O’zbekistonda xorijiy investitsiylar samaradorligini oshirish; 
 
 
Kurs ishinig nazariy va uslubiy asoslari. Tadqiqot natijasida to’plangan 
materiallar, adabiyotlar va davriy matbuot materillaridagi ilmiy muomalaga 
kiritilgan yangi ma’lumotlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilishni rivojlanishi, 
O’zbekistonning erkin iqsodiy zonalarini yanada rivojlantish qo’shma korxonlarni 
tashkil qilishga xizmat qilishi ko’zda tutilgan. 
Kurs ishining qo’llanilgan tadqiqot usullari. Kurs ishida asosan xorijiy 
investitsiylarni turizm yengil sanoat qurilish qishloq xo’jaligiga yo’naltirigan usullar 
o’rganib chiqilgan. 
Kurs ishining tarkibi . Kirish, ikki bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar 
ro’yxatidan iborat. 
4 Kurs ishi obyekti. Xorijiy Investitsiyalarni jalb qilish. Kurs ishi predmenti. O’zbekiston iqsodiyotini rivojlantirish daromad yoki ijtimoiy samara keltiradiganva tadbirkorlikdavlat tamonidan ta’qiqlanmagan faoliyatlargajalb qilinadigan barcha turdagi mulkiy va intelllektual boyliklar tadqiqot predmenti deb belgilab olindi. Kurs ishi maqsadi.Ishlab chiqarishni moderniyatsiyalash ijobiy t’asir ko’rsatish bilan birga mamlakatimiz eksport salohiyatini rivojlantirish va shu asosda jahon xo'jalik tizimiga muvaffaqiyatli integratsiyalashuvni ta'minlashga olib keladi. Kurs ishi vazifalari.  Iqsodiyotni erkinlashtirish sharoitda qo’shma korxonlar tizimini yaratish ;  Xorijiy investitsiyalarning rivojlanish bosqichlarini tahlil qilish;  Mazkur sohada ilmiy amaliy taklif tavsiyalarni ishlab chiqish;  O’zbekistonda xorijiy investitsiylar samaradorligini oshirish; Kurs ishinig nazariy va uslubiy asoslari. Tadqiqot natijasida to’plangan materiallar, adabiyotlar va davriy matbuot materillaridagi ilmiy muomalaga kiritilgan yangi ma’lumotlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilishni rivojlanishi, O’zbekistonning erkin iqsodiy zonalarini yanada rivojlantish qo’shma korxonlarni tashkil qilishga xizmat qilishi ko’zda tutilgan. Kurs ishining qo’llanilgan tadqiqot usullari. Kurs ishida asosan xorijiy investitsiylarni turizm yengil sanoat qurilish qishloq xo’jaligiga yo’naltirigan usullar o’rganib chiqilgan. Kurs ishining tarkibi . Kirish, ikki bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
5 
 
 
 
 
I - Bob Xorijiy ivestitsiyaning metodologik asoslari 
 
1.1 Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati. 
 
Investitsiya (lot. investio — oʻrash) — iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida oʻz 
mamlakatida yoki chet ellarda turli tarmoqlarga, ijtimoiyiqtisodiy dasturlarga, 
innovatsiya, tadbirkorlik loyihalariga uzok, muddatli kapital kiritish (qoʻyish). 
Pulning vaqt (zamon)ga bogʻliq qiymati nazariyasiga koʻra, Investitsiya kelajakda 
naf olish maqsadida mablagʻlar qoʻyishdir. Investitsiya kapitalni muayyan muddatga 
bogʻlashni yoki band qilishni bildiradi. Bundan asosiy maqsad kapital qiymatini 
saklab qolish yoki boʻlmasa kapital qiymatini vaqtda oʻstirib borishdir. Iqtisodiy 
mazmuni jihatdan Investitsiya turli faoliyatlarga safarbar etilgan moddiy, nomoddiy 
boyliklar va ularga boʻlgan huquqlarni aks ettiradi. Investitsiya sifatida pul, 
qimmatli qogʻozlar (aksiya, obligatsiya, sertifikat, veksel), yer, bino, inshoot kabi 
boyliklar, intellektual mulk boʻlgan ilmiy kashfiyotlar, ixtirolar va b. ishlatiladi. 
Investitsiya loyihalariga mablagʻ qoʻyuvchilar — investorlar davlat, kompaniya, 
korxona, chet ellik fuqarolar, aholi va b. boʻlishi mumkin. 
Xorijiy investitsiyalar — chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad 
olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining, 
tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, 
intellektual boyliklaridir. 
 
 
Investitsion risklar 1 
1.1 1-rasm 
 
1 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
5 I - Bob Xorijiy ivestitsiyaning metodologik asoslari 1.1 Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati. Investitsiya (lot. investio — oʻrash) — iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida oʻz mamlakatida yoki chet ellarda turli tarmoqlarga, ijtimoiyiqtisodiy dasturlarga, innovatsiya, tadbirkorlik loyihalariga uzok, muddatli kapital kiritish (qoʻyish). Pulning vaqt (zamon)ga bogʻliq qiymati nazariyasiga koʻra, Investitsiya kelajakda naf olish maqsadida mablagʻlar qoʻyishdir. Investitsiya kapitalni muayyan muddatga bogʻlashni yoki band qilishni bildiradi. Bundan asosiy maqsad kapital qiymatini saklab qolish yoki boʻlmasa kapital qiymatini vaqtda oʻstirib borishdir. Iqtisodiy mazmuni jihatdan Investitsiya turli faoliyatlarga safarbar etilgan moddiy, nomoddiy boyliklar va ularga boʻlgan huquqlarni aks ettiradi. Investitsiya sifatida pul, qimmatli qogʻozlar (aksiya, obligatsiya, sertifikat, veksel), yer, bino, inshoot kabi boyliklar, intellektual mulk boʻlgan ilmiy kashfiyotlar, ixtirolar va b. ishlatiladi. Investitsiya loyihalariga mablagʻ qoʻyuvchilar — investorlar davlat, kompaniya, korxona, chet ellik fuqarolar, aholi va b. boʻlishi mumkin. Xorijiy investitsiyalar — chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir. Investitsion risklar 1 1.1 1-rasm 1 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
6 
 
Bu borada xorijiy investitsiyalar risklar doirasi bilan chet el kreditlari risklari 
kengligi farqlanadi. 
O'zbekiston qonunchiligi : 
 
 „Chet el investitsiyalari toʻgʻrisida―gi Qonunga koʻra Oʻzbekiston 
Respublikasida chet ellik investorlar quyidagilar boʻlishi mumkin. 
 chet el davlatlari, chet el davlatlarining maʼmuriy yoki hududiy organlari. 
 
 davlatlararo bitimlar yoki boshqa shartnomalarga muvofiq tashkil topgan yoki 
xalqaro ommaviy huquq subʼektlari boʻlgan xalqaro tashkilotlar. 
 chet el davlatlarining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil topgan va faoliyat 
koʻrsatib kelayotgan yuridik shaxslar boshqa har qanday shirkatlarlar, tashkilotlar 
yoki uyushmalar. 
 chet el davlati fuqarolari boʻlmish jismoniy shaxslar, fuqaroligi boʻlmagan 
shaxslar va chet ellarda doimiy yashaydigan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari. 
Xorijiy investitsiyalarning shakllari. Bugungi kunda xorijiy investitsiyalarni jalb 
qilishning bir qancha shakllari mavjud: 
- ulush qoʻshib qatnashishi orqali qoʻshma korxonalarni tashkil etish; 
 
- 100 % mol-mulk xorijiy investorga tegishli boʻlgan xorijiy korxonalarni tashkil 
etish; 
- yirik xorijiy kompaniya va firmalarning korxonalari va filiallarini tashkil etish; 
 
- konsessiya va lizing shartnomalari tuzish; 
 
-tenderlar eʼlon qilish; 
 
- erkin iqtisodiy hududlar tashkil etish; 
 
- moliyaviy aktivlarni sotish va sotib olish; 
6 Bu borada xorijiy investitsiyalar risklar doirasi bilan chet el kreditlari risklari kengligi farqlanadi. O'zbekiston qonunchiligi :  „Chet el investitsiyalari toʻgʻrisida―gi Qonunga koʻra Oʻzbekiston Respublikasida chet ellik investorlar quyidagilar boʻlishi mumkin.  chet el davlatlari, chet el davlatlarining maʼmuriy yoki hududiy organlari.  davlatlararo bitimlar yoki boshqa shartnomalarga muvofiq tashkil topgan yoki xalqaro ommaviy huquq subʼektlari boʻlgan xalqaro tashkilotlar.  chet el davlatlarining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil topgan va faoliyat koʻrsatib kelayotgan yuridik shaxslar boshqa har qanday shirkatlarlar, tashkilotlar yoki uyushmalar.  chet el davlati fuqarolari boʻlmish jismoniy shaxslar, fuqaroligi boʻlmagan shaxslar va chet ellarda doimiy yashaydigan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari. Xorijiy investitsiyalarning shakllari. Bugungi kunda xorijiy investitsiyalarni jalb qilishning bir qancha shakllari mavjud: - ulush qoʻshib qatnashishi orqali qoʻshma korxonalarni tashkil etish; - 100 % mol-mulk xorijiy investorga tegishli boʻlgan xorijiy korxonalarni tashkil etish; - yirik xorijiy kompaniya va firmalarning korxonalari va filiallarini tashkil etish; - konsessiya va lizing shartnomalari tuzish; -tenderlar eʼlon qilish; - erkin iqtisodiy hududlar tashkil etish; - moliyaviy aktivlarni sotish va sotib olish;
7 
 
Investitsiya tushunchasining mohiyatini yoritganda uning jamg'arish,qo'yish va 
daromad olishdan iborat dinamik jarayonini olibqarash lozim.Investitsiyaning 
bunday doiraviy harakatiga investitsion faoliyat orqali amalga oshiriladi. 
Ko'plab mamlakatlar xorijiy qo'yilmalarni jalb etish maqsadida imtiyozli sharoitlarni 
yaratadi ,xususan kapitallarn isaqlash va zararlarni qoplashni kafolatlaydi,imtiyozli 
soliq 
olishni 
kiritad 
iva 
foydani 
xorijga 
erkin 
o'tkazishga 
ruxsatberadi,olingandaromadlar va boshqalarni qayta investitsiyalashga sharoitlar 
yaratadi. Investitsiyaning milliy daromaddagi hissasi investitsiya me'yori 
deb ataladi. Bu quyidagi formula asosida hisoblanadi: 
 
YaIM = YaIS *100 / YAMD 
1.1 1 – formula 
 
YaTM—yalpi investitsiya me'yori; 
YalS—yalpi investitsiya summasi; 
YaMD—yalpi milliy daromad. 
 
 
Xorijiy investitsiyalarni moliyalashtirish usullari.2 
1.1 2-rasm 
 
 
 
 
2 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
7 Investitsiya tushunchasining mohiyatini yoritganda uning jamg'arish,qo'yish va daromad olishdan iborat dinamik jarayonini olibqarash lozim.Investitsiyaning bunday doiraviy harakatiga investitsion faoliyat orqali amalga oshiriladi. Ko'plab mamlakatlar xorijiy qo'yilmalarni jalb etish maqsadida imtiyozli sharoitlarni yaratadi ,xususan kapitallarn isaqlash va zararlarni qoplashni kafolatlaydi,imtiyozli soliq olishni kiritad iva foydani xorijga erkin o'tkazishga ruxsatberadi,olingandaromadlar va boshqalarni qayta investitsiyalashga sharoitlar yaratadi. Investitsiyaning milliy daromaddagi hissasi investitsiya me'yori deb ataladi. Bu quyidagi formula asosida hisoblanadi: YaIM = YaIS *100 / YAMD 1.1 1 – formula YaTM—yalpi investitsiya me'yori; YalS—yalpi investitsiya summasi; YaMD—yalpi milliy daromad. Xorijiy investitsiyalarni moliyalashtirish usullari.2 1.1 2-rasm 2 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
8 
 
Real investitsiya asosiy fondlar va aylanma mablagʻlarga investorlar tomonidan 
qoʻyiladigan barcha turdagi boyliklar. Moliya investitsiyalar — qimmatli qogʻozlar 
(aksiya, obligatsiya) sotib olishga va bank depozitlariga uzoq muddatga jalb qilingan 
qiyilmatlar. Intellektual investitsiyalar- mutaxassislarni tayyorlash, tajriba, ilmiy 
tekshirish, litzensiya va nou-xou berish, avtorlik huquqi va boshqalar. 
Investitsiyalar kim tomonidan kiritilishiga qarab 2 turga boʻlinadi: 
Ichki investitsiyalar. 
Tashqi investitsiyalar. 
 
Ichki investitsiyalar — mamlakat hududida ichki investorlar tomonidan amalga 
oshiriladigan investitsiyalar hisoblanadi. Tashqi investitsiyalar — foyda olish 
maqsadida chet el investorlari tomonidan boshqa davlat iqtisodiyotiga qo'yiladigan 
investitsiyalardir. 
Investitsiyalash nuqtai nazaridan investitsiya loyihalarini tanlab olish va amalga 
oshirish uslubiyoti va uslubiyotini ishlab chiqish masalalari g’oyat 
kerak. Jahon amaliyotida faqat hayotiy muhim loyihalarni amalga oshirish 
zarurligini ko’rsatadigan va keng tarqalgan investitsiya loyihalari siklik 
kontseptsiyasi 
mavjud. 
Investitsiya loyihalari tsikli kontseptsiyasi loyihalarni tasniflashni, ularni 
boshqarish zarurligini nazarda tutadi. Loyihalarni boshqarish uslubiyotining 
«loyiha tsikli kontseptsiyasi» va «loyiha tahlili» ko’rinishlarida keng tarqalgan. 
Ushbu kontseptsiyalar investitsiyalarning mazmun va mohiyatidan kelib 
chiqqan  holda pul oqimlarini vaqtli qiymati kontseptsiyasi tashkil bo’ladi. 
 
Loyihalarning   ko’lami,   strukturasi,   resurslari,   qiymati   va    boshqalarga qarab 
ularni boshqarishning maxsus usullariga ehtiyoj ortib boradi. Boshqarish aslida 
qo’yilgan maqsadlarga erishish vazifasini, loyihani amalga oshirish 
8 Real investitsiya asosiy fondlar va aylanma mablagʻlarga investorlar tomonidan qoʻyiladigan barcha turdagi boyliklar. Moliya investitsiyalar — qimmatli qogʻozlar (aksiya, obligatsiya) sotib olishga va bank depozitlariga uzoq muddatga jalb qilingan qiyilmatlar. Intellektual investitsiyalar- mutaxassislarni tayyorlash, tajriba, ilmiy tekshirish, litzensiya va nou-xou berish, avtorlik huquqi va boshqalar. Investitsiyalar kim tomonidan kiritilishiga qarab 2 turga boʻlinadi: Ichki investitsiyalar. Tashqi investitsiyalar. Ichki investitsiyalar — mamlakat hududida ichki investorlar tomonidan amalga oshiriladigan investitsiyalar hisoblanadi. Tashqi investitsiyalar — foyda olish maqsadida chet el investorlari tomonidan boshqa davlat iqtisodiyotiga qo'yiladigan investitsiyalardir. Investitsiyalash nuqtai nazaridan investitsiya loyihalarini tanlab olish va amalga oshirish uslubiyoti va uslubiyotini ishlab chiqish masalalari g’oyat kerak. Jahon amaliyotida faqat hayotiy muhim loyihalarni amalga oshirish zarurligini ko’rsatadigan va keng tarqalgan investitsiya loyihalari siklik kontseptsiyasi mavjud. Investitsiya loyihalari tsikli kontseptsiyasi loyihalarni tasniflashni, ularni boshqarish zarurligini nazarda tutadi. Loyihalarni boshqarish uslubiyotining «loyiha tsikli kontseptsiyasi» va «loyiha tahlili» ko’rinishlarida keng tarqalgan. Ushbu kontseptsiyalar investitsiyalarning mazmun va mohiyatidan kelib chiqqan holda pul oqimlarini vaqtli qiymati kontseptsiyasi tashkil bo’ladi. Loyihalarning ko’lami, strukturasi, resurslari, qiymati va boshqalarga qarab ularni boshqarishning maxsus usullariga ehtiyoj ortib boradi. Boshqarish aslida qo’yilgan maqsadlarga erishish vazifasini, loyihani amalga oshirish
9 
 
muammolarini bartaraf qilish, huquqlar va mas`uliyatlarni jamlash vazifalarini 
ko’zlaydi. iqtisodiyotlarning globallashuvi va integratsiyalashuvi, loyihalarni 
amalga oshirishda chet ellik sheriklar, turli sub`ektlar, moliya institutlarining 
ishtirok etishi, ular harakatlarini va faoliyatlarini muvofiqlashtirishni talab etadi. 
Faoliyatning 
muvofiqlashtirilmasligi 
loyihani 
amalga 
oshirishda 
muvaffaqiyatsizliklarga, kapitalni yo’qotish riskining ku-chayishiga olib kelishi 
mumkin. Investitsiyalar xususida qarorlar qabul qilishda, investitsiya loyihalarini 
baholash, tanlash va amalga oshirishning ilmiy asoslangan uslubiyoti va uslubidan 
foydalanish 
masalasi 
muhim 
hisoblanadi. 
iqtisodning 
globallashuvi 
va 
integratsiyasining kuchayishi, investitsiya jarayoniga chet ellik sheriklar, ko’p 
ukladli iqtisodiyot sohiblari va xalqaro moliya institutlarining jalb qilinishi, ular 
faoliyatini uyg’unlashtirishning kuchaytirilishini talab qiladi. 
Investitsion   loyiha   turli    investitsiya    faoliyatlarini    rejalashtirish,    tahlil etish, 
baholash va ulardan foydalanish uslubini qo’llashga imkon beradi. Rejalashtirish, 
hujjatlashtirish, tahlil va baholash uslubiyoti esa investitsiya imkoniyatlarini 
taqqoslashga imkon beradi. Investitsiya loyihasi o’zining sifat- tavsiflariga ega. 
Ulardan quyidagilarni qo’rsatish mumkin: 
- 
o’zining 
maxsus 
maqsadlariga 
egaligi; 
- maxsus faoliyat uchun boy bo’lmagan resurslarni   taqsimlashni   talab etishi; 
- 
hozirgi    xarajatlar     evaziga     daromadlarning     kelajakda     kutilishi; 
- 
pirovard   natijada    investitsiyalarni    yaratishning    nazarda    tutilishi; 
- o’zining yagonaligi, noyobligi tufayli muayyan miqdordagi resurslarni talab 
qilishi; 
- chet ellik agentlarning, investorlar mablag’larining, kreditlarining jalb etilishi 
 
 
- 
xarajatlarni 
oqilona 
ishlatishini 
talab 
etishi; 
- 
aniq va noaniq risklar bilan to’qnashishi bilan farqlanib   turadi. Yuqorida 
ko’rsatib o’tilgan va boshqa tavsiflardan kelib chiqqan holda 
9 muammolarini bartaraf qilish, huquqlar va mas`uliyatlarni jamlash vazifalarini ko’zlaydi. iqtisodiyotlarning globallashuvi va integratsiyalashuvi, loyihalarni amalga oshirishda chet ellik sheriklar, turli sub`ektlar, moliya institutlarining ishtirok etishi, ular harakatlarini va faoliyatlarini muvofiqlashtirishni talab etadi. Faoliyatning muvofiqlashtirilmasligi loyihani amalga oshirishda muvaffaqiyatsizliklarga, kapitalni yo’qotish riskining ku-chayishiga olib kelishi mumkin. Investitsiyalar xususida qarorlar qabul qilishda, investitsiya loyihalarini baholash, tanlash va amalga oshirishning ilmiy asoslangan uslubiyoti va uslubidan foydalanish masalasi muhim hisoblanadi. iqtisodning globallashuvi va integratsiyasining kuchayishi, investitsiya jarayoniga chet ellik sheriklar, ko’p ukladli iqtisodiyot sohiblari va xalqaro moliya institutlarining jalb qilinishi, ular faoliyatini uyg’unlashtirishning kuchaytirilishini talab qiladi. Investitsion loyiha turli investitsiya faoliyatlarini rejalashtirish, tahlil etish, baholash va ulardan foydalanish uslubini qo’llashga imkon beradi. Rejalashtirish, hujjatlashtirish, tahlil va baholash uslubiyoti esa investitsiya imkoniyatlarini taqqoslashga imkon beradi. Investitsiya loyihasi o’zining sifat- tavsiflariga ega. Ulardan quyidagilarni qo’rsatish mumkin: - o’zining maxsus maqsadlariga egaligi; - maxsus faoliyat uchun boy bo’lmagan resurslarni taqsimlashni talab etishi; - hozirgi xarajatlar evaziga daromadlarning kelajakda kutilishi; - pirovard natijada investitsiyalarni yaratishning nazarda tutilishi; - o’zining yagonaligi, noyobligi tufayli muayyan miqdordagi resurslarni talab qilishi; - chet ellik agentlarning, investorlar mablag’larining, kreditlarining jalb etilishi - xarajatlarni oqilona ishlatishini talab etishi; - aniq va noaniq risklar bilan to’qnashishi bilan farqlanib turadi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan va boshqa tavsiflardan kelib chiqqan holda
10 
 
investitsiya loyihasiga muayyan ishlab chiqarish quvvatlariga kelajakda alohida 
turdagi samaralar keltirishi zarur bo’lgan, aniq belgilangan tadbirlar   yo’li bilan 
resurslarni investitsiyalash bo’yicha takliflar to’plami tarzida ta`rif berish mumkin. 
 
 
Bu chizmada investitsiyalarning turlari 3 
1.1 3 -chizma 
 
Investitsion loyihalarni amalga oshirish jarayonida investitsiya faoliyati 
ishtirokchilari o`rtasida vujudga keladiganiqtisodiy munosabatlardir. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida shar bir investitsiya turining o`ziga xos o`rni bo`ladi. 
Moliyaviy investitsiyalar tarkibiga mashalliy va xorijiy mamlakatlarning pul 
birliklari, banklardagi omonatlar, depozit sertifikatlar, aktsiyalar, obligatsiyalar, 
veksel‘‘lar va boshqa qimmatli qog`ozlar shamda tenglashtirilgan boyliklar kiradi. 
Moddiy investitsiyalar tarkibiga asosiy fondlar, ya`ni binolar, asbob-uskunalar, 
inshootlar, kommunikatsiyalar va boshqa turdagi asosiy ishlab chiqarish 
fondlarining aktiv va passiv qismlari kiradi. 
Aqliy (intellektual) investitsiyalar miqdori juda rangbarangdir, ya`ni ular mulkiy 
shuquqlar shaklidagi investitsiyalar aqliy meshnatga oid shakldagi investitsiyalar va 
tabiiy resurslardan foydalanish shaklidagi investitsiyalardan iborat.Mulkiy huquqlar 
guruhiga kiradigan investitsiyalarning xillari bozor munosabatlarining 
3Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
10 investitsiya loyihasiga muayyan ishlab chiqarish quvvatlariga kelajakda alohida turdagi samaralar keltirishi zarur bo’lgan, aniq belgilangan tadbirlar yo’li bilan resurslarni investitsiyalash bo’yicha takliflar to’plami tarzida ta`rif berish mumkin. Bu chizmada investitsiyalarning turlari 3 1.1 3 -chizma Investitsion loyihalarni amalga oshirish jarayonida investitsiya faoliyati ishtirokchilari o`rtasida vujudga keladiganiqtisodiy munosabatlardir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida shar bir investitsiya turining o`ziga xos o`rni bo`ladi. Moliyaviy investitsiyalar tarkibiga mashalliy va xorijiy mamlakatlarning pul birliklari, banklardagi omonatlar, depozit sertifikatlar, aktsiyalar, obligatsiyalar, veksel‘‘lar va boshqa qimmatli qog`ozlar shamda tenglashtirilgan boyliklar kiradi. Moddiy investitsiyalar tarkibiga asosiy fondlar, ya`ni binolar, asbob-uskunalar, inshootlar, kommunikatsiyalar va boshqa turdagi asosiy ishlab chiqarish fondlarining aktiv va passiv qismlari kiradi. Aqliy (intellektual) investitsiyalar miqdori juda rangbarangdir, ya`ni ular mulkiy shuquqlar shaklidagi investitsiyalar aqliy meshnatga oid shakldagi investitsiyalar va tabiiy resurslardan foydalanish shaklidagi investitsiyalardan iborat.Mulkiy huquqlar guruhiga kiradigan investitsiyalarning xillari bozor munosabatlarining 3Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
11 
 
nechog`lik rivojlanganligiga, milliy bozorlarning o`ziga xos tomonlariga qarab har 
xil bo`ladi. Aqliy mehnatga oid haq-huquqlar shaklidagi investitsiyalar tarkibiga 
mualliflik huquqlari, ―nou-xau‖, kashfiyotlar, tovar belgilariga beriladigan 
litsenziyalar va boshqa xil egalik huquqlari kiradi. 
 
Moliyaviy investitsiyalarning muddatli ko’rinishi4. 
1.1 4-chizma 
Investitsiya faoliyatida investorlar har bir mamlakatdagi investitsiya muhiti bilan 
bogʻliq boʻlgan koʻpdan-koʻp xatarlarga duch keladilar. Shu sababli Investitsiyani, 
ayniqsa, chet el Investitsiyalarini su-gʻurta qilish muhim ahamiyatga ega. 
Oʻzbekistonda xorijiy Investitsiyalarnilarni sugʻurtalash sohasida 1994 y.da tashkil 
etilgan "Oʻzbekinvest" eksport-import milliy sugʻurta kompaniyasi faoliyat olib 
boradi 
4 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
11 nechog`lik rivojlanganligiga, milliy bozorlarning o`ziga xos tomonlariga qarab har xil bo`ladi. Aqliy mehnatga oid haq-huquqlar shaklidagi investitsiyalar tarkibiga mualliflik huquqlari, ―nou-xau‖, kashfiyotlar, tovar belgilariga beriladigan litsenziyalar va boshqa xil egalik huquqlari kiradi. Moliyaviy investitsiyalarning muddatli ko’rinishi4. 1.1 4-chizma Investitsiya faoliyatida investorlar har bir mamlakatdagi investitsiya muhiti bilan bogʻliq boʻlgan koʻpdan-koʻp xatarlarga duch keladilar. Shu sababli Investitsiyani, ayniqsa, chet el Investitsiyalarini su-gʻurta qilish muhim ahamiyatga ega. Oʻzbekistonda xorijiy Investitsiyalarnilarni sugʻurtalash sohasida 1994 y.da tashkil etilgan "Oʻzbekinvest" eksport-import milliy sugʻurta kompaniyasi faoliyat olib boradi 4 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
12 
 
1.2 Investitsion jarayonning subyektlari va obyektlari. 
Investitsiya jarayonining subyektlarini quyidagicha turkumlash 
Maqsadga muvofiq: 
1 )buyurtmachilar; 
 
2)investorlar ; 
 
3 )investitsiya faoliyati obyektlaridan foydalanuvchilar; 
4)pudratchilar; 
5 )ishbajaruvchilar; 
6)tijorat,qo'shma,xususiy va xorijiy banklar; 
7 )sug'urta kompaniyalari; 
8 )investitsion fondlar ; 
9)ta'minotchilar. 
Investorlar—investitsiy ajarayoniningasosi ysubyektlaribo'lib, 
 
o'z mablag'lari,qarz va jalb qilingan mablag'larning investitsiyalar 
shaklid akiritishni va ulardan foyda olish maqsadid afoydalanishni 
amalga oshiradi. Investitsion jarayonning subyektlari sifatida tadbirkorlar, 
 
tashkilot(korxona)lar va ularning birlashmalari,muayyan obyektga mablaglar 
kiritishdan foyda(yoki boshqa foydali samara)olishni rejalashtirgan davlat organlari 
va investitsion fondler qatnashishi mumkin. 
Quyidagilar investorlar bo'lishi mumkin: 
 
—O'zbekiston Respublikasi hukumati davlat mulkini boshqarish yoki mulk 
huquqlari bilan ta'minlangan organla rshaklida; 
12 1.2 Investitsion jarayonning subyektlari va obyektlari. Investitsiya jarayonining subyektlarini quyidagicha turkumlash Maqsadga muvofiq: 1 )buyurtmachilar; 2)investorlar ; 3 )investitsiya faoliyati obyektlaridan foydalanuvchilar; 4)pudratchilar; 5 )ishbajaruvchilar; 6)tijorat,qo'shma,xususiy va xorijiy banklar; 7 )sug'urta kompaniyalari; 8 )investitsion fondlar ; 9)ta'minotchilar. Investorlar—investitsiy ajarayoniningasosi ysubyektlaribo'lib, o'z mablag'lari,qarz va jalb qilingan mablag'larning investitsiyalar shaklid akiritishni va ulardan foyda olish maqsadid afoydalanishni amalga oshiradi. Investitsion jarayonning subyektlari sifatida tadbirkorlar, tashkilot(korxona)lar va ularning birlashmalari,muayyan obyektga mablaglar kiritishdan foyda(yoki boshqa foydali samara)olishni rejalashtirgan davlat organlari va investitsion fondler qatnashishi mumkin. Quyidagilar investorlar bo'lishi mumkin: —O'zbekiston Respublikasi hukumati davlat mulkini boshqarish yoki mulk huquqlari bilan ta'minlangan organla rshaklida;
13 
 
—mahalliy o'zini-o'zi boshqarish organlari qonunchilik tartibida belgilangan 
organlar va xizmatlar shaklida ; 
—mahalliy korxonalar,shuningdek,nizomida zarur huquqlar bilan ta'minlangan 
tadbirkorlik birlashmalari,tashkilotlar va boshqa yuridik shaxslar ; 
—xorijiy mamlakatlar bilan tashkil qilingan qo'shma korxonalar, tashkilotlar va 
boshqa yuridik shaxslar ; 
—milliy va xorijiy kredit tashkilotlari; 
 
—xorijiy yuridik shaxslar ; 
 
—xorijiy davlatlar ularning hukumatlari tomonidan vakil qilingan organlar shaklida; 
 
—xalqaro tashkilotlar . 
 
Jamg'arilgan resurslar investitsion obyektlariga qarab real,moliyaviy va intellektual 
investitsiyalarga bo'linadi. 
 
 
 
 
Bozoriqtisodiyoti sharoitida investitsion obyektlari. 5 
1.2 1-chizma. 
 
Biz intellectual investitsiyani alohida turgani ajratishkerak, degan iqtisodchilar 
fikriga qo'shilamiz.Chunki,ilmiy texnika taraqqiyoti juda tez rivojianayotgan hozirgi 
davrda intellektual potensia lishlab chiqarishning eng faol bo'g'ini bo'lib 
4Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
13 —mahalliy o'zini-o'zi boshqarish organlari qonunchilik tartibida belgilangan organlar va xizmatlar shaklida ; —mahalliy korxonalar,shuningdek,nizomida zarur huquqlar bilan ta'minlangan tadbirkorlik birlashmalari,tashkilotlar va boshqa yuridik shaxslar ; —xorijiy mamlakatlar bilan tashkil qilingan qo'shma korxonalar, tashkilotlar va boshqa yuridik shaxslar ; —milliy va xorijiy kredit tashkilotlari; —xorijiy yuridik shaxslar ; —xorijiy davlatlar ularning hukumatlari tomonidan vakil qilingan organlar shaklida; —xalqaro tashkilotlar . Jamg'arilgan resurslar investitsion obyektlariga qarab real,moliyaviy va intellektual investitsiyalarga bo'linadi. Bozoriqtisodiyoti sharoitida investitsion obyektlari. 5 1.2 1-chizma. Biz intellectual investitsiyani alohida turgani ajratishkerak, degan iqtisodchilar fikriga qo'shilamiz.Chunki,ilmiy texnika taraqqiyoti juda tez rivojianayotgan hozirgi davrda intellektual potensia lishlab chiqarishning eng faol bo'g'ini bo'lib 4Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
14 
 
qolmoqda.Shuning uchun hamrivojlangan davlatlarda kadrlar tayyorlash ilmiy 
tekshirish va ta'lim sohasiga qilinadigan xarajatlar yil sayin oshib bormoqda. 
Intellektual investitsiya kadrlar tayyorlash ,ilmiytekshirish ,ta'lim va boshqa 
ko'rinishdagi intellectual salohiyatlarga investorlar qo'yadigan barcha turdagi 
boyliklardir.Ishlab chiqarishning fan va texnikani ta'siri kuchayib borishi bilan 
intellectual investitsiyalarning 
Ahamiyati yanada oshib boradi. Asosiy fondler va aylanma mablag'larga investorlar 
qo'yadigan barcha turdagi boyliklar real investitsiyalar deb tushiniladi .Hozirgi 
davrdaR espublikamiz xalq xo'jaligi tarmoqlarini tarkibiy qayta qurish uchun 
texnika-texnologiya va katta hajmdagi qurilish ishlarini amalga Oshirishning 
zarurligi mulkiy investitsiyalarga ehtiyojni yanada oshiradi. Bu ehtiyojni 
qondirishning asosiy yo'llaridan biri korxonalarda investitsion jarayonni 
rag'batlantirish hisoblanadi. Moliyaviy investitsiyalar deb esa aksiya,obligatsiya va 
boshqa turdagi qimmatliqog'ozlar,muddatlidepozitlarga qo'yilgan investitsiyalarga 
aytiladi.Respublikamizda moliyaviy bozor endi shakllanayotganligi sababli 
moliyaviy investitsiyalar qo'yish hali ancha rivojlantirilishi lozim.Mulkningdavlat 
tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonining rivojlanishi bilan qimmatli 
qog'ozlar taraqqiy etib,moliyaviy investitsiyalar qo'yish jarayoni faollashadi. 
Buholatlarning keng tarzda rivojlanishi va jadallashuvi natijasida iqtisodiyotimizda 
umumiy investitsion jarayon faolligi oshadi. 
 
 
Xorijiy investitsiyalar - bu chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad 
olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa 
davlat iqtisodiyotining, 
tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, 
intellektual boyliklaridir. Xorijiy investitsiyalari ichki investitsiyalardan farqli holda 
tashqi moliyalashtirish manbaiga kiradi. Xorijiy investitsiyalarning ichki 
investitsiyalardan farqi shundaki, ularda investor boshqa mamlakat fuqarosi buladi. 
Iqtisodiy mazmuniga ko`ra xorijiy investitsiyalar ssuda kapitali (ya`ni qarz va 
kredit), xamda bevosita va portfel‘ 
14 qolmoqda.Shuning uchun hamrivojlangan davlatlarda kadrlar tayyorlash ilmiy tekshirish va ta'lim sohasiga qilinadigan xarajatlar yil sayin oshib bormoqda. Intellektual investitsiya kadrlar tayyorlash ,ilmiytekshirish ,ta'lim va boshqa ko'rinishdagi intellectual salohiyatlarga investorlar qo'yadigan barcha turdagi boyliklardir.Ishlab chiqarishning fan va texnikani ta'siri kuchayib borishi bilan intellectual investitsiyalarning Ahamiyati yanada oshib boradi. Asosiy fondler va aylanma mablag'larga investorlar qo'yadigan barcha turdagi boyliklar real investitsiyalar deb tushiniladi .Hozirgi davrdaR espublikamiz xalq xo'jaligi tarmoqlarini tarkibiy qayta qurish uchun texnika-texnologiya va katta hajmdagi qurilish ishlarini amalga Oshirishning zarurligi mulkiy investitsiyalarga ehtiyojni yanada oshiradi. Bu ehtiyojni qondirishning asosiy yo'llaridan biri korxonalarda investitsion jarayonni rag'batlantirish hisoblanadi. Moliyaviy investitsiyalar deb esa aksiya,obligatsiya va boshqa turdagi qimmatliqog'ozlar,muddatlidepozitlarga qo'yilgan investitsiyalarga aytiladi.Respublikamizda moliyaviy bozor endi shakllanayotganligi sababli moliyaviy investitsiyalar qo'yish hali ancha rivojlantirilishi lozim.Mulkningdavlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonining rivojlanishi bilan qimmatli qog'ozlar taraqqiy etib,moliyaviy investitsiyalar qo'yish jarayoni faollashadi. Buholatlarning keng tarzda rivojlanishi va jadallashuvi natijasida iqtisodiyotimizda umumiy investitsion jarayon faolligi oshadi. Xorijiy investitsiyalar - bu chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir. Xorijiy investitsiyalari ichki investitsiyalardan farqli holda tashqi moliyalashtirish manbaiga kiradi. Xorijiy investitsiyalarning ichki investitsiyalardan farqi shundaki, ularda investor boshqa mamlakat fuqarosi buladi. Iqtisodiy mazmuniga ko`ra xorijiy investitsiyalar ssuda kapitali (ya`ni qarz va kredit), xamda bevosita va portfel‘
15 
 
investitsiyalarga bulinadi. Investitsiyalar nimaga yunaltirilganligi ular kaysi xorijiy 
investitsiya turiga kirishini belgilaydi. 
Xorijiy investitsiyalar qo`shma korxonalarda o`z xissasi bilan katnashib, xorijiy 
investorlarga to`liq tegishli bo`lgan korxonalarni yaratish, xususiylashtirishda 
katnashish, xorijiy sheriklar bilan bank tuzish, qimmatbaxo qog`ozlarni sotib olishi, 
yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish xuquqiga ega bo’lishi, erkin iqtisodiy 
hududlarda faoliyat olib  borishlari 
mumkin. 
 
Xorijiy investitsiyalarga asosan 2 gurux omillar ta`sir ko`rsatadi: 
 
1) iqtisodiy omillar: 
 
-ishlab chiqarishning rivojlanishi va iqtisodiy o’sish sur`atlarining bir maromda 
ushlab turilishi; 
-jahon va alohida mamlakatlar iqtisodiyotida chuqur tarkibiy siljishlarning amalga 
oshirilishi (ayniksa, fan-texnika tarakkiyoti yutuqlari va jahon xizmatlar bozori 
taraqqiyoti ta`siri ostida olib borilishi); 
-ishlab 
chiqarishni 
xalqaro 
ixtisoslashuvi 
va 
kooperatsiyalashuvining 
chukurlashuvi; 
-jahon iqtisodiyotini transmilliylashtirilishini o`sib borishi 
 
(AQSh Transmilliy korporatsiya (TMK)lari xorijiy filiallarining mahsulot ishlab 
chiqarish xajmi AQSH tovar eksportidan 4 marotaba ortiqdir); 
-ishlab 
chiqarishning 
baynalminallashuvi 
va 
integratsiya jarayonlarining 
chuqurlashib borishi; 
-xalqaro iqtisodiy munosabatlar (XIM)ning faol rivojlanishi va boshqalar. 
 
2) siyosiy omillar: 
15 investitsiyalarga bulinadi. Investitsiyalar nimaga yunaltirilganligi ular kaysi xorijiy investitsiya turiga kirishini belgilaydi. Xorijiy investitsiyalar qo`shma korxonalarda o`z xissasi bilan katnashib, xorijiy investorlarga to`liq tegishli bo`lgan korxonalarni yaratish, xususiylashtirishda katnashish, xorijiy sheriklar bilan bank tuzish, qimmatbaxo qog`ozlarni sotib olishi, yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish xuquqiga ega bo’lishi, erkin iqtisodiy hududlarda faoliyat olib borishlari mumkin. Xorijiy investitsiyalarga asosan 2 gurux omillar ta`sir ko`rsatadi: 1) iqtisodiy omillar: -ishlab chiqarishning rivojlanishi va iqtisodiy o’sish sur`atlarining bir maromda ushlab turilishi; -jahon va alohida mamlakatlar iqtisodiyotida chuqur tarkibiy siljishlarning amalga oshirilishi (ayniksa, fan-texnika tarakkiyoti yutuqlari va jahon xizmatlar bozori taraqqiyoti ta`siri ostida olib borilishi); -ishlab chiqarishni xalqaro ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvining chukurlashuvi; -jahon iqtisodiyotini transmilliylashtirilishini o`sib borishi (AQSh Transmilliy korporatsiya (TMK)lari xorijiy filiallarining mahsulot ishlab chiqarish xajmi AQSH tovar eksportidan 4 marotaba ortiqdir); -ishlab chiqarishning baynalminallashuvi va integratsiya jarayonlarining chuqurlashib borishi; -xalqaro iqtisodiy munosabatlar (XIM)ning faol rivojlanishi va boshqalar. 2) siyosiy omillar:
16 
 
-kapital eksporti (importi)ni erkinlashtirish (Erkin iqtisodiy hududlar (EIX), offshor 
hududlari va boshqa.); 
-rivojlanayotgan mamlakatlarda industirlashtirish siyosatini olib borish; 
 
-iqtisodiy isloxotlarni olib borish (davlat korxonalarini xususiylashtirish, xususiy 
sektorni va kichik biznesni qo`llabquvvatlash); 
-bandlik darajasini ushlab turish siyosatini olib borish va boshqalar. 
 
Investitsiya faoliyatining rivoji uchun mazkur omillar talilil qilinishi lozim 
bo'ladi.Bu tahlil mablag'lari yo'nalishining eng maqbulu sulini tanlash va kelajakda 
har bir hududga mos keladigan investitsiya siyosatini belgilash imkoniyatini beradi. 
Shuni ta'kidlashl ozimki, investitsion siyosatda faqatgina bozor mexanizmiga 
tayanib ish yuritish mumkin emas.Chunki,u iqtisodiyotning tarmoqlariga turlicha 
ta'sir ko'rsatadi. 
Mamlakatimiz sanoatini yuksaltirish bo‘yicha belgilangan ustuvor vazifalar amalga 
oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan chambarchas bog‘liqdir. O‘zbekistonda 
sarmoyadorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyoz va preferensiyalar tizimi 
yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorij sarmoyasining yildan-yilga 
ortayotgani buning yaqqol dalilidir. 
Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalarini o‘zida mujassam etgan 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
investitsiya 
qonunchiligi 
MDH 
mamlakatlari 
qonunchiligi tizimida eng ilg‘orlardan hisoblanadi. 
O‘zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to‘g‘risida”, “Investitsiya 
faoliyati to‘g‘risida”, “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni 
himoya qilish choralari to‘g‘risida”gi qonunlari va boshqa qator me’yoriy-huquqiy 
hujjatlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilish sohasini huquqiy tartibga solish asosi 
bo‘lib xizmat qilmoqda. 
16 -kapital eksporti (importi)ni erkinlashtirish (Erkin iqtisodiy hududlar (EIX), offshor hududlari va boshqa.); -rivojlanayotgan mamlakatlarda industirlashtirish siyosatini olib borish; -iqtisodiy isloxotlarni olib borish (davlat korxonalarini xususiylashtirish, xususiy sektorni va kichik biznesni qo`llabquvvatlash); -bandlik darajasini ushlab turish siyosatini olib borish va boshqalar. Investitsiya faoliyatining rivoji uchun mazkur omillar talilil qilinishi lozim bo'ladi.Bu tahlil mablag'lari yo'nalishining eng maqbulu sulini tanlash va kelajakda har bir hududga mos keladigan investitsiya siyosatini belgilash imkoniyatini beradi. Shuni ta'kidlashl ozimki, investitsion siyosatda faqatgina bozor mexanizmiga tayanib ish yuritish mumkin emas.Chunki,u iqtisodiyotning tarmoqlariga turlicha ta'sir ko'rsatadi. Mamlakatimiz sanoatini yuksaltirish bo‘yicha belgilangan ustuvor vazifalar amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan chambarchas bog‘liqdir. O‘zbekistonda sarmoyadorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyoz va preferensiyalar tizimi yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorij sarmoyasining yildan-yilga ortayotgani buning yaqqol dalilidir. Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalarini o‘zida mujassam etgan O‘zbekiston Respublikasi investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchiligi tizimida eng ilg‘orlardan hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to‘g‘risida”, “Investitsiya faoliyati to‘g‘risida”, “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida”gi qonunlari va boshqa qator me’yoriy-huquqiy hujjatlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilish sohasini huquqiy tartibga solish asosi bo‘lib xizmat qilmoqda.
17 
 
 
 
Tadbirkorlik va boshqa turdagi faoliyatga yo'naltirilayotgan 
investitsiya shakllarini guruhlash.6 
1.2 2-chizma. 
Investitsiyalarni amalga oshirishning asosiy bosqichlari quyidagilardir: 
 
birinchidan ,resurslarn ikapitalqo'yilmalarga aylantirish,ya'ni resurslarni investitsion 
faoliyat natijasi hisoblangan obyektlarga o'tkazish; 
ikkinchidan ,capital qo'yilmalar uchun sarflangan mablag'lar pirovard natijada 
investitsiyalar miqdorini oshirish va yangi iste'mol qiymatini yaratish; 
6 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
17 Tadbirkorlik va boshqa turdagi faoliyatga yo'naltirilayotgan investitsiya shakllarini guruhlash.6 1.2 2-chizma. Investitsiyalarni amalga oshirishning asosiy bosqichlari quyidagilardir: birinchidan ,resurslarn ikapitalqo'yilmalarga aylantirish,ya'ni resurslarni investitsion faoliyat natijasi hisoblangan obyektlarga o'tkazish; ikkinchidan ,capital qo'yilmalar uchun sarflangan mablag'lar pirovard natijada investitsiyalar miqdorini oshirish va yangi iste'mol qiymatini yaratish; 6 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
18 
 
 
 
 
uchinchidan, 
ijtimoiy samara yaratish,ya'ni investitsiya faoliyatining pirovard 
maqsadini amalga oshirish kiradi. 
 
 
 
 
 
Bozor iqsodiyoti sharoitida investitsiya tizimi7 1.2 3 - chizma 
 
7 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
18 uchinchidan, ijtimoiy samara yaratish,ya'ni investitsiya faoliyatining pirovard maqsadini amalga oshirish kiradi. Bozor iqsodiyoti sharoitida investitsiya tizimi7 1.2 3 - chizma 7 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
19 
 
1.3 O‘zbekiston iqtisodiyotida xorijiy investitsiyalarning rivojlanishi. 
 
Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb etish uchun 
qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning amaliy 
mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni yanada yaxshilash iqtisodiy 
rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Shu o‘rinda ―Chet 
ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari 
to‘g‘risida‖gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq va respublikaga 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yanada qulay shart- 
sharoitlarni ta‘minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli huquqiy himoya qilishning 
amaliy mexanizmini barpo etish, mana shu asosda mamlakatdagi investitsiya 
muhitini yanada yaxshilash maqsadida 2003 yil 2-mayda 205-son to‘g‘ridan to‘g‘ri 
xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya qilishni kuchaytirishga doir qo‘shimcha 
choratadbirlar to‘g‘risida‖ gi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
alohida qarori qabul qilinganligini aytib o‘tish joizdir.О‘zbekiston iqtisodiyoti 
bugun jahon iqtisodiyotining ajralmas qismiga aylandi. Mamlakatimiz eksport 
salohiyati yildan-yilga oshmoqda, tashqi bozorlarga xomashyo emas, yuqori 
qo‘shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar yetkazib berilmoqda. O‘zbekiston 
sanoatini rivojlantirish bo‘yicha belgilangan ustuvor yo‘nalishlar amalga 
oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan bevosita bog‘liqdir. O‘zbekistonda 
investorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyozlar va preferensiyalar tizimi 
yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorijiy investitsiyalar oqimining 
yildan-yilga ko'payib borayotgani ham shundan dalolat beradi. Mamlakatimizning 
investitsion jozibadorligi keng ko‘lamli sotish bozorlarining mavjudligi, 
Yevroosiyoning investitsion hamda savdo-iqtisodiy hamkorlik istiqbollarini 
belgilab beruvchi multimodal kommunikatsiya tizimiga integratsiyalashgan 
transport infratuzilmasining rivojlangani bilan ham bog‘liq. O‘zbekistonga 
investitsiya kiritayotgan xorijiy kompaniyalar beshta yirik va jadal rivojlanib 
borayotgan bozor- 300 milliondan ortiq kishi savdo-sotiq qiladigan 
19 1.3 O‘zbekiston iqtisodiyotida xorijiy investitsiyalarning rivojlanishi. Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni yanada yaxshilash iqtisodiy rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Shu o‘rinda ―Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida‖gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq va respublikaga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yanada qulay shart- sharoitlarni ta‘minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmini barpo etish, mana shu asosda mamlakatdagi investitsiya muhitini yanada yaxshilash maqsadida 2003 yil 2-mayda 205-son to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya qilishni kuchaytirishga doir qo‘shimcha choratadbirlar to‘g‘risida‖ gi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining alohida qarori qabul qilinganligini aytib o‘tish joizdir.О‘zbekiston iqtisodiyoti bugun jahon iqtisodiyotining ajralmas qismiga aylandi. Mamlakatimiz eksport salohiyati yildan-yilga oshmoqda, tashqi bozorlarga xomashyo emas, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar yetkazib berilmoqda. O‘zbekiston sanoatini rivojlantirish bo‘yicha belgilangan ustuvor yo‘nalishlar amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan bevosita bog‘liqdir. O‘zbekistonda investorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyozlar va preferensiyalar tizimi yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorijiy investitsiyalar oqimining yildan-yilga ko'payib borayotgani ham shundan dalolat beradi. Mamlakatimizning investitsion jozibadorligi keng ko‘lamli sotish bozorlarining mavjudligi, Yevroosiyoning investitsion hamda savdo-iqtisodiy hamkorlik istiqbollarini belgilab beruvchi multimodal kommunikatsiya tizimiga integratsiyalashgan transport infratuzilmasining rivojlangani bilan ham bog‘liq. O‘zbekistonga investitsiya kiritayotgan xorijiy kompaniyalar beshta yirik va jadal rivojlanib borayotgan bozor- 300 milliondan ortiq kishi savdo-sotiq qiladigan
20 
 
bozorlarga ega MDH mamlakatlari, Markaziy va Sharqiy Yevropa, Janubiy hamda 
Janubi-sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq davlatlariga chiqish imkoniga ega bo‘lmoqda. 
Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalari, jumladan, xorijiy investorlar 
huquqlarini kafolatlash, investorlarga muayyan referensiyalar taqdim etish 
to‘g‘risidagi qoidalar va boshqalarni o‘zida mujassam etgan. O‘zbekiston 
Respublikasining investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchilik tizimida 
yetakchi o‘rinlardan birini egallaydi xorijiy investitsiyalar jalb etilishini 
rag‘batlantirish, shuningdek, xorijiy investorlar bilan ishlashdagi turli byurokratik 
g‘ovlar va to‘siqlarni bartaraf etish, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar 
faoliyatiga davlat va nazorat idoralari tomonidan noqonuniy aralashuvlarga yo‘l 
qo‘ymaslik maqsadida 2012-yilning 10-aprelida birinchi Prezidentimiz Islom 
Karimovning 
―To‘g‘ridan-to‘g‘ri 
xorijiy 
investitsiyalar 
jalb 
etilishini 
rag‘batlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida‖gi farmoni qabul 
qilindi.Mamlakatimizda 
samarali 
qonunchilik 
bazasi 
yaratilgani 
tufayli 
iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarida xorijiy investitsiyalar ishtirokida 4,2 mingdan 
ziyod korxona tashkil etilib, muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatmoqda, 
2016 yil tog’-kon sanoatining ulushi jami xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy 
faoliyat turlari bo’yicha 31,1 foizini tashkil etgan bo’lsa, bu ko’rsatkich 2017 yilda 
56,8 foizini tashkil etdi. Ammo ishlab chiqarish sanoati esa kapayish tendensiyasiga 
ega bo’lib, 2016 yilda 27,4 foizni tashkil etgan bo’lsa, bu ko’rsatkich 2017 yilda 
14,8 foizni tashkil etdi. Bundan tashqari qishloq xo’jaligini rivojlantirishga 
qaratilgan hukumatning sa’y-harakatlariga qaramasdan qishloq xo’jaligiga 
yo’naltirilgan xorijiy investitsiyalar hajmi tarmoq ehtiyojiga nisbatan past darajada 
saqlanib turibdi. 
2017 yilda asosiy kapitalga xorijiy investitsiya va kreditlarni xorijiy investorlar 
bo’yicha tarkibi Rossiya Federatsiyasi yetakchilik qilmoqda. Bu mamlakat 
investitsiyalari ishtirokida tabiiy gaz qazib chiqarishda – 9016,3 mlrd. so’m, axborot 
va aloqa – 467,4 mlrd. so’m, boshqa nometall mineral mahsulotlar ishlab 
chiqarishda – 10,5 mlrd. so’m, metallurgiya sanoatida – 10,4 mlrd. so’m va boshqa 
20 bozorlarga ega MDH mamlakatlari, Markaziy va Sharqiy Yevropa, Janubiy hamda Janubi-sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq davlatlariga chiqish imkoniga ega bo‘lmoqda. Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalari, jumladan, xorijiy investorlar huquqlarini kafolatlash, investorlarga muayyan referensiyalar taqdim etish to‘g‘risidagi qoidalar va boshqalarni o‘zida mujassam etgan. O‘zbekiston Respublikasining investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchilik tizimida yetakchi o‘rinlardan birini egallaydi xorijiy investitsiyalar jalb etilishini rag‘batlantirish, shuningdek, xorijiy investorlar bilan ishlashdagi turli byurokratik g‘ovlar va to‘siqlarni bartaraf etish, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatiga davlat va nazorat idoralari tomonidan noqonuniy aralashuvlarga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida 2012-yilning 10-aprelida birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning ―To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar jalb etilishini rag‘batlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida‖gi farmoni qabul qilindi.Mamlakatimizda samarali qonunchilik bazasi yaratilgani tufayli iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarida xorijiy investitsiyalar ishtirokida 4,2 mingdan ziyod korxona tashkil etilib, muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatmoqda, 2016 yil tog’-kon sanoatining ulushi jami xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy faoliyat turlari bo’yicha 31,1 foizini tashkil etgan bo’lsa, bu ko’rsatkich 2017 yilda 56,8 foizini tashkil etdi. Ammo ishlab chiqarish sanoati esa kapayish tendensiyasiga ega bo’lib, 2016 yilda 27,4 foizni tashkil etgan bo’lsa, bu ko’rsatkich 2017 yilda 14,8 foizni tashkil etdi. Bundan tashqari qishloq xo’jaligini rivojlantirishga qaratilgan hukumatning sa’y-harakatlariga qaramasdan qishloq xo’jaligiga yo’naltirilgan xorijiy investitsiyalar hajmi tarmoq ehtiyojiga nisbatan past darajada saqlanib turibdi. 2017 yilda asosiy kapitalga xorijiy investitsiya va kreditlarni xorijiy investorlar bo’yicha tarkibi Rossiya Federatsiyasi yetakchilik qilmoqda. Bu mamlakat investitsiyalari ishtirokida tabiiy gaz qazib chiqarishda – 9016,3 mlrd. so’m, axborot va aloqa – 467,4 mlrd. so’m, boshqa nometall mineral mahsulotlar ishlab chiqarishda – 10,5 mlrd. so’m, metallurgiya sanoatida – 10,4 mlrd. so’m va boshqa
21 
 
ko’plab faoliyat turlari bo’yicha investitsiyalar o’zlashtirildi. Xitoy Xalq 
Respublikasi investitsiyalari ishtirokida rezina va plastmassa mahsulotlari ishlab 
chiqarishda – 458,8 mlrd. so’m, tabiiy gaz chiqarish – 451,5 mlrd. so’m, aloqa – 
544,0 mlrd. so’m, boshqa nometall mineral mahsulotlar ishlab chiqarish – 149,7 
mlrd. so’m va boshqa o’nlab faoliyat turlari bo’yicha o’zlashtirildi. Yaponiya davlati 
investitsiyalari hisobidan o’zlashtirilgan investitsiyalar loyihalari quyidagilardan 
iborat: quruqlikdagi va quvur transportida – 445,3 mlrd. so’m, elektr, gaz, va bug’ 
bilan ta’minlash, havoni konditsiyalashda – 387,9 mlrd. so’m, kimyo mahsulotlari 
ishlab chiqarishda – 209,5 mlrd. so’m hamda aloqa faoliyat turida – 90,0 mlrd. so’m. 
 
 
Investitsiyalarning 2018 – 2019 yillar yanvar –mart oraliqdagi ummumiy 
xajmga nisbatan foiz xisobida.8 
1.3 1- jadval 
Jadvalda ko’rinadiki 2018 yil turar joy qurilish 33.6%qaytaishlash sanoatiga 
26.5%,elektr gaz bilan ta’minlash 3.4 %chakan savdoga 5.6% qishloq xo’jaligi 
11.3,tashish va saqlash5.3% tog’ kon sanoati 5.3% qurilish 1.7% texnik faoliyat 
0.3%,xizmatlar ko’rsatish 0.2%, sog’liqni saqlash 1.5% boshqa faoliyat turlari 5.3% 
8Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi 
21 ko’plab faoliyat turlari bo’yicha investitsiyalar o’zlashtirildi. Xitoy Xalq Respublikasi investitsiyalari ishtirokida rezina va plastmassa mahsulotlari ishlab chiqarishda – 458,8 mlrd. so’m, tabiiy gaz chiqarish – 451,5 mlrd. so’m, aloqa – 544,0 mlrd. so’m, boshqa nometall mineral mahsulotlar ishlab chiqarish – 149,7 mlrd. so’m va boshqa o’nlab faoliyat turlari bo’yicha o’zlashtirildi. Yaponiya davlati investitsiyalari hisobidan o’zlashtirilgan investitsiyalar loyihalari quyidagilardan iborat: quruqlikdagi va quvur transportida – 445,3 mlrd. so’m, elektr, gaz, va bug’ bilan ta’minlash, havoni konditsiyalashda – 387,9 mlrd. so’m, kimyo mahsulotlari ishlab chiqarishda – 209,5 mlrd. so’m hamda aloqa faoliyat turida – 90,0 mlrd. so’m. Investitsiyalarning 2018 – 2019 yillar yanvar –mart oraliqdagi ummumiy xajmga nisbatan foiz xisobida.8 1.3 1- jadval Jadvalda ko’rinadiki 2018 yil turar joy qurilish 33.6%qaytaishlash sanoatiga 26.5%,elektr gaz bilan ta’minlash 3.4 %chakan savdoga 5.6% qishloq xo’jaligi 11.3,tashish va saqlash5.3% tog’ kon sanoati 5.3% qurilish 1.7% texnik faoliyat 0.3%,xizmatlar ko’rsatish 0.2%, sog’liqni saqlash 1.5% boshqa faoliyat turlari 5.3% 8Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi
22 
 
-ni tashkil qilgan bo’sa 2019 – yilga kelib bu ko’rsatkich turar joy qurlishiga 13.4% 
qayta ishlash sanoatiga 36.6% elektr gaz bilan ta’minlash 3.3 %chakana 
savdoga2.9% qishloq xo’jaligi 15.5%,tashish va saqlash 4.9% tog’ kon sanoati 0.3% 
qurilish 1.6% texnik faoliyat 0.4%,xizmatlar ko’rsatish 0.5%, sog’liqni saqlash 4.2% 
boshqa faoliyat turlari 16.4% tashkil qilib kelmoqda. 
Uzoq yillar mobaynida Markaziy Osiyo mamlakatlari bo’yicha olingan natijalarga 
qaraganda, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy o’sishga hissa 
qo’shishi va bu mezbon mamlakatning avtoritar rejim sifatida tavsiflangan 
O’zbekistonga qaramasdan, demokratik rejimga ega bo’lishi muhimdir. Markaziy 
Osiyoning ko’pgina mamlakatlari qishloq xo’jaligi va ishlab chiqarish sohasida 
to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni o’zlashtirishdi, O’zbekiston esa tog’-kon, 
qishloq xo’jaligi, energetika, xizmat ko’rsatish, to’qimachilik va sayyohlik 
sohalarida ko’plab to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni o’zlashtirdi. Shunga 
qaramay, har ikki holatda ham tabiiy resurslar ko’pligi sababli mamlakatlar 
to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilishdi. Nihoyat, Markaziy Osiyo 
mamlakatlari uchun qonun ustuvorligini ta’minlash muhimdir, biroq O’zbekistonga 
nisbatan amalga oshirilgan huquqiy islohotlar ko’proq xorijiy investitsiyalarni jalb 
qilish uchun yetarli emas edi, biroq O’zbekiston hukumati mintaqaning boshqa 
mamlakatlariga nisbatan muvaffaqiyatli atrof-muhit siyosatini qo’lladi. 
2018 yilga kelib ham mamlakatimizda investitsiyaga doir qator ijtimoiyiqtisodiy 
islohotlar amalga oshirildi. 2018 yil 21 iyunda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti 
Shavkat Mirziyoyev raisligida tarmoqlar va hududlarda investitsiya loyihalarini 
amalga oshirish holati, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish va 
o’zlashtirish natijalari tahliliga bag’ishlangan videoselektor yig’ilishi bo’lib o’tdi. 
Mamlakatimizda investitsiya muhiti yaxshilangani natijasida iqtisodiyot tarmoqlari 
va hududlarga to’g’ridan-to’g’ri sarmoyalar faol kirib kelmoqda. Xususan, 2018- 
yilning besh oyida 776 ta yangi qo’shma va xorijiy korxona ro’yxatdan o’tkazildi. 
Bu o’tgan yilning mos davriga nisbatan 496 taga ko’pdir. Yig’ilishda Prezidentimiz 
investitsiyalarni, eng avvalo, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish va 
22 -ni tashkil qilgan bo’sa 2019 – yilga kelib bu ko’rsatkich turar joy qurlishiga 13.4% qayta ishlash sanoatiga 36.6% elektr gaz bilan ta’minlash 3.3 %chakana savdoga2.9% qishloq xo’jaligi 15.5%,tashish va saqlash 4.9% tog’ kon sanoati 0.3% qurilish 1.6% texnik faoliyat 0.4%,xizmatlar ko’rsatish 0.5%, sog’liqni saqlash 4.2% boshqa faoliyat turlari 16.4% tashkil qilib kelmoqda. Uzoq yillar mobaynida Markaziy Osiyo mamlakatlari bo’yicha olingan natijalarga qaraganda, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy o’sishga hissa qo’shishi va bu mezbon mamlakatning avtoritar rejim sifatida tavsiflangan O’zbekistonga qaramasdan, demokratik rejimga ega bo’lishi muhimdir. Markaziy Osiyoning ko’pgina mamlakatlari qishloq xo’jaligi va ishlab chiqarish sohasida to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni o’zlashtirishdi, O’zbekiston esa tog’-kon, qishloq xo’jaligi, energetika, xizmat ko’rsatish, to’qimachilik va sayyohlik sohalarida ko’plab to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni o’zlashtirdi. Shunga qaramay, har ikki holatda ham tabiiy resurslar ko’pligi sababli mamlakatlar to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilishdi. Nihoyat, Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun qonun ustuvorligini ta’minlash muhimdir, biroq O’zbekistonga nisbatan amalga oshirilgan huquqiy islohotlar ko’proq xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yetarli emas edi, biroq O’zbekiston hukumati mintaqaning boshqa mamlakatlariga nisbatan muvaffaqiyatli atrof-muhit siyosatini qo’lladi. 2018 yilga kelib ham mamlakatimizda investitsiyaga doir qator ijtimoiyiqtisodiy islohotlar amalga oshirildi. 2018 yil 21 iyunda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida tarmoqlar va hududlarda investitsiya loyihalarini amalga oshirish holati, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish va o’zlashtirish natijalari tahliliga bag’ishlangan videoselektor yig’ilishi bo’lib o’tdi. Mamlakatimizda investitsiya muhiti yaxshilangani natijasida iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarga to’g’ridan-to’g’ri sarmoyalar faol kirib kelmoqda. Xususan, 2018- yilning besh oyida 776 ta yangi qo’shma va xorijiy korxona ro’yxatdan o’tkazildi. Bu o’tgan yilning mos davriga nisbatan 496 taga ko’pdir. Yig’ilishda Prezidentimiz investitsiyalarni, eng avvalo, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish va
23 
 
samarali o’zlashtirishni ta’minlash – barcha darajadagi rahbarlarning eng muhim 
vazifasi ekanini alohida ta’kidladi. Xorijiy davlatlarga tashriflar va muzokaralar 
natijasida qiymati 17 milliard dollar bo’lgan 182 ta istiqbolli loyihani amalga 
oshirish to’g’risida birlamchi kelishuvga erishilgan. Ushbu investitsiyalarni 
o’zlashtirish biznes-reja va texnikiqtisodiy asoslarni tayyorlash bilan bog’liq. Shu 
bois bu boradagi ishlarni jadallashtirish, xorijiy investitsiyalarni istiqbolli 
loyihalarga yo’naltirish va yuqori samaradorlikka erishish bo’yicha ko’rsatmalar 
berildi. Keng imkoniyatlari bo’lishiga qaramay, Buxoro viloyatida xorijiy 
investitsiyalar ishtirokida 10 ta loyiha, Navoiyda 9 ta, Qashqadaryoda atigi 1 ta 
loyiha amalga oshirilmoqda. Ayniqsa, Qashqadaryoda 13 tumanda, Farg’onada 11, 
Surxondaryoda 10, Toshkent, Buxoro, Jizzax viloyatlarida 8 tadan, Xorazm, Navoiy 
viloyatlarida 7 tadan, Qoraqalpog’iston va Samarqandda 6 tadan, Andijon va 
Sirdaryoda 5 tadan, Namangan viloyatida 4 ta tumanda xorijiy investitsiya 
ishtirokida birorta ham loyiha rejalashtirilmagani tanqid ostiga olindi. 
O’zbekiston Respublikasi investitsiya siyosati xorijiy investitsiyalarni jalb qilish 
uchun yanada qulay shart-sharoitlarni ta’minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli 
huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmini barpo etish, mana shu asosda 
mamlakatdagi investitsiya muhitini yanada yaxshilashda MDH mamlakatlari orasida 
yetakchi hisoblanadi 
23 samarali o’zlashtirishni ta’minlash – barcha darajadagi rahbarlarning eng muhim vazifasi ekanini alohida ta’kidladi. Xorijiy davlatlarga tashriflar va muzokaralar natijasida qiymati 17 milliard dollar bo’lgan 182 ta istiqbolli loyihani amalga oshirish to’g’risida birlamchi kelishuvga erishilgan. Ushbu investitsiyalarni o’zlashtirish biznes-reja va texnikiqtisodiy asoslarni tayyorlash bilan bog’liq. Shu bois bu boradagi ishlarni jadallashtirish, xorijiy investitsiyalarni istiqbolli loyihalarga yo’naltirish va yuqori samaradorlikka erishish bo’yicha ko’rsatmalar berildi. Keng imkoniyatlari bo’lishiga qaramay, Buxoro viloyatida xorijiy investitsiyalar ishtirokida 10 ta loyiha, Navoiyda 9 ta, Qashqadaryoda atigi 1 ta loyiha amalga oshirilmoqda. Ayniqsa, Qashqadaryoda 13 tumanda, Farg’onada 11, Surxondaryoda 10, Toshkent, Buxoro, Jizzax viloyatlarida 8 tadan, Xorazm, Navoiy viloyatlarida 7 tadan, Qoraqalpog’iston va Samarqandda 6 tadan, Andijon va Sirdaryoda 5 tadan, Namangan viloyatida 4 ta tumanda xorijiy investitsiya ishtirokida birorta ham loyiha rejalashtirilmagani tanqid ostiga olindi. O’zbekiston Respublikasi investitsiya siyosati xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yanada qulay shart-sharoitlarni ta’minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmini barpo etish, mana shu asosda mamlakatdagi investitsiya muhitini yanada yaxshilashda MDH mamlakatlari orasida yetakchi hisoblanadi
24 
 
 
 
 
 
 
 
Asosiy kapitalga bo’lgan investisiyalar o’sish su’ratlari .9 1.3 1- rasm 
 
Rasmda 2017,2018,2019 yilar tasvirlangan bo’lin unda investitisiyalr kirimi 
oshib boryotganini ko’rishimiz mumkin 2017 yilda 107.1% 2018yilda 118.1% 
2019yilda 133.9% ni tashkil qilayotganini ko’rishimiz mumkin. 
Sohaning muhim me’yoriy hujjatlari: Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga 
chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni 
huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni 
yanada yaxshilash iqtisodiy rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri 
hisoblanadi. 
Xorijiy investorlаr vа xorijiy investitsiyalаr ishtirokidаgi korxonаlаr tomonidаn o`z 
ishlаb chiqаrish ehtiyojlаri uchun olib kelinаyotgаn mol-mulkni аniqlаsh tаrtibi 
to`g`risidа markazlashgan va markazlashmaga investitsiyalar kiritilgan 
 
 
 
 
 
 
9 Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi 
24 Asosiy kapitalga bo’lgan investisiyalar o’sish su’ratlari .9 1.3 1- rasm Rasmda 2017,2018,2019 yilar tasvirlangan bo’lin unda investitisiyalr kirimi oshib boryotganini ko’rishimiz mumkin 2017 yilda 107.1% 2018yilda 118.1% 2019yilda 133.9% ni tashkil qilayotganini ko’rishimiz mumkin. Sohaning muhim me’yoriy hujjatlari: Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni yanada yaxshilash iqtisodiy rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Xorijiy investorlаr vа xorijiy investitsiyalаr ishtirokidаgi korxonаlаr tomonidаn o`z ishlаb chiqаrish ehtiyojlаri uchun olib kelinаyotgаn mol-mulkni аniqlаsh tаrtibi to`g`risidа markazlashgan va markazlashmaga investitsiyalar kiritilgan 9 Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi
25 
 
 
 
Markazlashgan va arkazlashmagan investitsiyalar ko’lami 2018 – 2019 yil 
yanvar mart oylarida foiz ko’rinishida .10 
1.3 2 - rasm 
Rasmda 2018 yil markazlashmagan investitsiylar 97.6% markazlashgan 13.2% 
tashkil qilgan.2019ga kelib bu ko’rsatkich markazlashmagan 86.8% foizga tushib 
markazlashgan 13.2 % ga ko’tarilganini koo’rishimiz mumkin 
Bugungi kunda salohiyatli xorijiy investorlar investitsiya kiritishning quyidagi turli 
shakllarini 
- 
100 
% 
xorijiy 
kapital 
asosida 
korxona 
tashkil 
etish; 
- Xususiylashtirilayotgan korxonalar aksiya paketlarini bir qismi yoki yarmini sotib 
olish. 
- Hamkorlik qo’shma korxona tashkil etish ; 
 
Xorijiy investitsiya asosida tashkil etiladigan korxonalarga quyidagi shartlar 
qo‘yiladi: 
- Ustav fondida eng kamida 150 ming AQSh dollariga teng mablag‘ning bo‘lishi; 
 
 
 
10 Manba: O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi 
25 Markazlashgan va arkazlashmagan investitsiyalar ko’lami 2018 – 2019 yil yanvar mart oylarida foiz ko’rinishida .10 1.3 2 - rasm Rasmda 2018 yil markazlashmagan investitsiylar 97.6% markazlashgan 13.2% tashkil qilgan.2019ga kelib bu ko’rsatkich markazlashmagan 86.8% foizga tushib markazlashgan 13.2 % ga ko’tarilganini koo’rishimiz mumkin Bugungi kunda salohiyatli xorijiy investorlar investitsiya kiritishning quyidagi turli shakllarini - 100 % xorijiy kapital asosida korxona tashkil etish; - Xususiylashtirilayotgan korxonalar aksiya paketlarini bir qismi yoki yarmini sotib olish. - Hamkorlik qo’shma korxona tashkil etish ; Xorijiy investitsiya asosida tashkil etiladigan korxonalarga quyidagi shartlar qo‘yiladi: - Ustav fondida eng kamida 150 ming AQSh dollariga teng mablag‘ning bo‘lishi; 10 Manba: O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi
26 
 
- Korxona tashkilotchilaridan   biri   xorijiy   yuridik   shaxs   bo‘lishi   lozim; 
- Korxona ustav fondidagi mablag‘ning eng kamida 30 %i xorijiy investitsiya ulushi 
bo‘lishi lozim. 
II- Bob Xorijiy investitsiya va uning korxona faoliyati va samaradorligiga 
ta’siri 
2.1 
Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni tashkil etishni va 
ularning faoliyatini samaradorliga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida 
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 30- 
martdagi 252-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining ayrim qarorlariga 
o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish, shuningdek, ba’zi qarorlarini o‘z kuchini 
yo‘qotgan deb hisoblash to‘g‘risida (O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 
“Prokuratura organlarining qabul qilinayotgan normativ-huquqiy hujjatlar ijrosini 
ta’minlashdagi faoliyati samaradorligini oshirish bo‘yicha qo‘shimcha chora- 
tadbirlar 
to‘g‘risida” 
2018-yil 
15-fevraldagi 
PQ-5343-son 
Farmoni)”gi qaroriga asosan tuzilgan. 
 
 
Investitsiya kiritish uchun kerak bo’lgan qadamlar.11 
2.1 1- rasm 
 
11 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami 
26 - Korxona tashkilotchilaridan biri xorijiy yuridik shaxs bo‘lishi lozim; - Korxona ustav fondidagi mablag‘ning eng kamida 30 %i xorijiy investitsiya ulushi bo‘lishi lozim. II- Bob Xorijiy investitsiya va uning korxona faoliyati va samaradorligiga ta’siri 2.1 Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni tashkil etishni va ularning faoliyatini samaradorliga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 30- martdagi 252-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining ayrim qarorlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish, shuningdek, ba’zi qarorlarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblash to‘g‘risida (O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Prokuratura organlarining qabul qilinayotgan normativ-huquqiy hujjatlar ijrosini ta’minlashdagi faoliyati samaradorligini oshirish bo‘yicha qo‘shimcha chora- tadbirlar to‘g‘risida” 2018-yil 15-fevraldagi PQ-5343-son Farmoni)”gi qaroriga asosan tuzilgan. Investitsiya kiritish uchun kerak bo’lgan qadamlar.11 2.1 1- rasm 11 Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami
27 
 
“Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari 
to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq va respublikaga to‘g‘ridan 
to‘g‘rixorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yanada qulay shart- sharoitlarni 
ta’minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli huquqiy himoya qilishning amaliy 
mexanizmini barpo etish, mana shu asosda mamlakatdagi investitsiya muhitini 
yanada yaxshilash maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi: 
1. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga xorijiy investorlarning va xorijiy 
investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning huquqiy himoya qilinishini ta’minlash 
vazifasi yuklansin. 
Belgilab qo‘yilsinki, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining xorijiy 
investorlarning va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning huquqlarini 
himoya qilishni ta’minlashga doir qarorlari vazirliklar, idoralar, xo‘jalik 
birlashmalari, viloyatlar, shaharlar va tumanlar hokimliklari uchun majburiy 
hisoblanadi. 
(1-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 13-sentabrdagi 
268-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2012-y., 37-son, 429-modda) 
2. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tuzilmasida Tadbirkorlik subyektlari 
va xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya qilish boshqarmasi, Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar adliya boshqarmalarida 
esa – tegishli bo‘limlar tashkil etilsin. 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Adliya 
vazirligining Tadbirkorlik subyektlari va xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya 
qilish boshqarmasi va tegishli bo‘limlarning joriy ta’minotini moliyalashtirishni 
nazarda tutsin. 
(2-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil 26-apreldagi 
122-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2016-y., 17-son, 176-modda) 
3. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi: 
27 “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq va respublikaga to‘g‘ridan to‘g‘rixorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yanada qulay shart- sharoitlarni ta’minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmini barpo etish, mana shu asosda mamlakatdagi investitsiya muhitini yanada yaxshilash maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi: 1. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga xorijiy investorlarning va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning huquqiy himoya qilinishini ta’minlash vazifasi yuklansin. Belgilab qo‘yilsinki, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining xorijiy investorlarning va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning huquqlarini himoya qilishni ta’minlashga doir qarorlari vazirliklar, idoralar, xo‘jalik birlashmalari, viloyatlar, shaharlar va tumanlar hokimliklari uchun majburiy hisoblanadi. (1-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 13-sentabrdagi 268-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2012-y., 37-son, 429-modda) 2. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tuzilmasida Tadbirkorlik subyektlari va xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya qilish boshqarmasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar adliya boshqarmalarida esa – tegishli bo‘limlar tashkil etilsin. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining Tadbirkorlik subyektlari va xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya qilish boshqarmasi va tegishli bo‘limlarning joriy ta’minotini moliyalashtirishni nazarda tutsin. (2-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil 26-apreldagi 122-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2016-y., 17-son, 176-modda) 3. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi:
28 
 
ikki hafta muddatda Xorijiy investitsiyalar va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi 
korxonalarni huquqiy himoya qilish boshqarmasining tuzilmasini va Boshqarma 
to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlasin; 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasi, Davlat bojxona 
qo‘mitasi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda xorijiy 
investorlar va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarga nisbatan amaldagi 
imtiyozlar va kafolatlar ro‘yxatini, ularni qo‘llash bo‘yicha sharhlar bilan birgalikda, 
ikki oy muddatda tayyorlasin; 
Xorijiy sarmoyalar bo‘yicha agentlik bilan birgalikda O‘zbekiston Respublikasidagi 
xorijiy investorlar faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarning 
tizimlashtirilgan to‘plamini Internet tarmog‘iga joylashtirish uchun xorijiy tillarda 
uch oy muddatda tayyorlasin. 
4. Vazirlar Mahkamasining Tashqi iqtisodiy aloqalar va xorijiy investitsiyalar 
departamenti xorijiy investorlar va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni 
huquqiy himoya qilish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi 
mintaqaviy bo‘limlarining moddiy-texnika bazasini qo‘llab-quvvatlash uchun 
grantlar jalb etilishiga ko‘maklashsin. 
5. Adliya vazirligi hamda Vazirlar Mahkamasining Tashqi iqtisodiy aloqalar va 
xorijiy investitsiyalar departamenti xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar 
faoliyatining doimiy monitoringini olib borsinlar hamda xorijiy investorlardan 
tushayotgan murojaatlar va takliflarni batafsil o‘rganib chiqsinlar va to‘g‘ridan 
to‘g‘rixorijiy investitsiyalarni jalb etish va xorijiy investorlarning huquqlari himoya 
qilinishini ta’minlash bo‘yicha ishlarni tashkil etishni yanada yaxshilash yuzasidan 
aniq takliflar bilan birgalikda tahliliy materiallarni Vazirlar Mahkamasiga yilning 
har choragida taqdim etsinlar. 
6. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi bir oy muddatda manfaatdor vazirliklar 
va idoralar bilan birgalikda qonun hujjatlariga mazkur qarordan kelib chiquvchi 
o‘zgartirishlar kiritlib tasdiqlansin. 
Hozirda 
O’zbekitonga 
erkin 
iqsodiy 
zonalariga 
kiritilyotgan 
xorijiy 
investitsiyalarning hududiy bo’limlar bo’yicha ko’rsatkichlari 
28 ikki hafta muddatda Xorijiy investitsiyalar va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni huquqiy himoya qilish boshqarmasining tuzilmasini va Boshqarma to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlasin; O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasi, Davlat bojxona qo‘mitasi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda xorijiy investorlar va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarga nisbatan amaldagi imtiyozlar va kafolatlar ro‘yxatini, ularni qo‘llash bo‘yicha sharhlar bilan birgalikda, ikki oy muddatda tayyorlasin; Xorijiy sarmoyalar bo‘yicha agentlik bilan birgalikda O‘zbekiston Respublikasidagi xorijiy investorlar faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarning tizimlashtirilgan to‘plamini Internet tarmog‘iga joylashtirish uchun xorijiy tillarda uch oy muddatda tayyorlasin. 4. Vazirlar Mahkamasining Tashqi iqtisodiy aloqalar va xorijiy investitsiyalar departamenti xorijiy investorlar va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni huquqiy himoya qilish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi mintaqaviy bo‘limlarining moddiy-texnika bazasini qo‘llab-quvvatlash uchun grantlar jalb etilishiga ko‘maklashsin. 5. Adliya vazirligi hamda Vazirlar Mahkamasining Tashqi iqtisodiy aloqalar va xorijiy investitsiyalar departamenti xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatining doimiy monitoringini olib borsinlar hamda xorijiy investorlardan tushayotgan murojaatlar va takliflarni batafsil o‘rganib chiqsinlar va to‘g‘ridan to‘g‘rixorijiy investitsiyalarni jalb etish va xorijiy investorlarning huquqlari himoya qilinishini ta’minlash bo‘yicha ishlarni tashkil etishni yanada yaxshilash yuzasidan aniq takliflar bilan birgalikda tahliliy materiallarni Vazirlar Mahkamasiga yilning har choragida taqdim etsinlar. 6. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi bir oy muddatda manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda qonun hujjatlariga mazkur qarordan kelib chiquvchi o‘zgartirishlar kiritlib tasdiqlansin. Hozirda O’zbekitonga erkin iqsodiy zonalariga kiritilyotgan xorijiy investitsiyalarning hududiy bo’limlar bo’yicha ko’rsatkichlari
29 
 
 
 
 
 
O’zbekiston hududlaridai investitsiya kirtilib rivojlanyotgan viloyatlar 
kesimida taqsimot .12 
2.1 2- rasm 
Rasmda O’zbekiston viloyatlarining xorijiy investitsiya ishtirokida rivojlanish 
su’ratlarini ko’rishimiz mumkin bunda Xorazm,Navoiy ,Buxoro Jizzax Toshkent 
Farg’ona viloyatlaridda yuqori texnologik mahsulotlarni ishlab chiqarisg asoslangan 
invvestitsiyalr yo’naltirilgan bundan tashqari Qoraqalpog’iston Samaqrqand 
Sirdaryo , Surxandaryo Namangan viloyatlariga farmasevtika mahsulotlarni ishlab 
chiqarish orxonasi yo’lga qo’yilib bu O’zbekitoning texnoparklar sonini 9taga erkin 
iqsodiy zonalarini 14taga kichik sanoat zonalarini 65taga yetirib Respublika 
rivojlanishiga sabab bo’lgan. 
Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb etish uchun 
qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning amaliy 
mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni yanada yaxshilash iqtisodiy 
rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. 
12 Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitas 
29 O’zbekiston hududlaridai investitsiya kirtilib rivojlanyotgan viloyatlar kesimida taqsimot .12 2.1 2- rasm Rasmda O’zbekiston viloyatlarining xorijiy investitsiya ishtirokida rivojlanish su’ratlarini ko’rishimiz mumkin bunda Xorazm,Navoiy ,Buxoro Jizzax Toshkent Farg’ona viloyatlaridda yuqori texnologik mahsulotlarni ishlab chiqarisg asoslangan invvestitsiyalr yo’naltirilgan bundan tashqari Qoraqalpog’iston Samaqrqand Sirdaryo , Surxandaryo Namangan viloyatlariga farmasevtika mahsulotlarni ishlab chiqarish orxonasi yo’lga qo’yilib bu O’zbekitoning texnoparklar sonini 9taga erkin iqsodiy zonalarini 14taga kichik sanoat zonalarini 65taga yetirib Respublika rivojlanishiga sabab bo’lgan. Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni yanada yaxshilash iqtisodiy rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. 12 Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitas
30 
 
О’zbekiston iqtisodiyoti bugun jahon iqtisodiyotining ajralmas qismiga aylandi. 
Mamlakatimiz eksport salohiyati yildan-yilga oshmoqda, tashqi bozorlarga 
xomashyo emas, yuqori qo’shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar yetkazib 
berilmoqda. O’zbekiston sanoatini rivojlantirish bo’yicha belgilangan ustuvor 
yo’nalishlar amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan bevosita bog’liqdir. 
O’zbekistonda investorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyozlar va 
preferensiyalar tizimi yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorijiy 
investitsiyalar oqimining yildan-yilga ko'payib borayotgani ham shundan dalolat 
beradi. 
Mamlakatimizning investitsion jozibadorligi keng ko’lamli sotish bozorlarining 
mavjudligi, Yevroosiyoning investitsion hamda savdo-iqtisodiy hamkorlik 
istiqbollarini 
belgilab 
beruvchi 
multimodal 
kommunikatsiya 
tizimiga 
integratsiyalashgan transport infratuzilmasining rivojlangani bilan ham bog’liq. 
O’zbekistonga investitsiya kiritayotgan xorijiy kompaniyalar beshta yirik va jadal 
rivojlanib borayotgan bozor- 300 milliondan ortiq kishi savdo-sotiq qiladigan 
bozorlarga ega MDH mamlakatlari, Markaziy va Sharqiy Yevropa, Janubiy hamda 
Janubi-sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq davlatlariga chiqish imkoniga ega bo’lmoqda. 
Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalari, jumladan, xorijiy investorlar 
huquqlarini kafolatlash, investorlarga muayyan preferensiyalar taqdim etish 
to’g’risidagi qoidalar va boshqalarni o’zida mujassam etgan. O’zbekiston 
Respublikasining investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchilik tizimida 
yetakchi o’rinlardan birini egallaydi. “Xorijiy investitsiyalar to’g’risida”gi, 
“Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi, “Chet ellik investorlar huquqlarining 
kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida”gi qonunlar, shuningdek, 
davlatimiz rahbarining va hukumatimiz qarorlari shaklida qabul qilinayotgan qator 
30 О’zbekiston iqtisodiyoti bugun jahon iqtisodiyotining ajralmas qismiga aylandi. Mamlakatimiz eksport salohiyati yildan-yilga oshmoqda, tashqi bozorlarga xomashyo emas, yuqori qo’shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar yetkazib berilmoqda. O’zbekiston sanoatini rivojlantirish bo’yicha belgilangan ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan bevosita bog’liqdir. O’zbekistonda investorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyozlar va preferensiyalar tizimi yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorijiy investitsiyalar oqimining yildan-yilga ko'payib borayotgani ham shundan dalolat beradi. Mamlakatimizning investitsion jozibadorligi keng ko’lamli sotish bozorlarining mavjudligi, Yevroosiyoning investitsion hamda savdo-iqtisodiy hamkorlik istiqbollarini belgilab beruvchi multimodal kommunikatsiya tizimiga integratsiyalashgan transport infratuzilmasining rivojlangani bilan ham bog’liq. O’zbekistonga investitsiya kiritayotgan xorijiy kompaniyalar beshta yirik va jadal rivojlanib borayotgan bozor- 300 milliondan ortiq kishi savdo-sotiq qiladigan bozorlarga ega MDH mamlakatlari, Markaziy va Sharqiy Yevropa, Janubiy hamda Janubi-sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq davlatlariga chiqish imkoniga ega bo’lmoqda. Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalari, jumladan, xorijiy investorlar huquqlarini kafolatlash, investorlarga muayyan preferensiyalar taqdim etish to’g’risidagi qoidalar va boshqalarni o’zida mujassam etgan. O’zbekiston Respublikasining investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchilik tizimida yetakchi o’rinlardan birini egallaydi. “Xorijiy investitsiyalar to’g’risida”gi, “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi, “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida”gi qonunlar, shuningdek, davlatimiz rahbarining va hukumatimiz qarorlari shaklida qabul qilinayotgan qator
31 
 
 
 
2019 – 2020 yilarda xoirjiy mamlakatlarda kirib kelgan investitsiyalar .13 
 
2.1 3- rasm 
 
Me’yoriy-huquqiy hujjatlar O’zbekiston Respublikasida xorijiy investitsiyalarni jalb 
qilishni huquqiy jihatdan tartibga solishda mustahkam asos bolib xizmat qilmoqda. 
Jumladan, yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarni rivojlantirishga to’g’ridan- 
to’g’ri qo‘yilmalar kiritayotgan xorijiy investorlar uchun maksimal darajada qulay 
investitsiya muhitini yaratish. ishlab chiqarishlarni modernizatsiya qilish, texnik va 
texnologik yangilash bo’yicha loyihalarni amalga oshirish uchun xorijiy 
investitsiyalar jalb etilishini rag’batlantirish, shuningdek, xorijiy investitsiyalar 
ishtirokidagi korxonalar faoliyatiga davlat va nazorat idoralari tomonidan 
noqonuniy aralashuvlarga yo’l qo’ymaslik maqsadida 2012-yilning 10-aprelida 
Prezidentimiz Islom Karimovning “To’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar jalb 
etilishini rag’batlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi farmoni 
qabul qilindi.Mamlakatimizda samarali qonunchilik bazasi yaratilgani tufayli 
iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarida xorijiy investitsiyalar ishtirokida 4 mingdan 
ziyod korxona tashkil etilib, muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatmoqda. 
13 Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi 
31 2019 – 2020 yilarda xoirjiy mamlakatlarda kirib kelgan investitsiyalar .13 2.1 3- rasm Me’yoriy-huquqiy hujjatlar O’zbekiston Respublikasida xorijiy investitsiyalarni jalb qilishni huquqiy jihatdan tartibga solishda mustahkam asos bolib xizmat qilmoqda. Jumladan, yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarni rivojlantirishga to’g’ridan- to’g’ri qo‘yilmalar kiritayotgan xorijiy investorlar uchun maksimal darajada qulay investitsiya muhitini yaratish. ishlab chiqarishlarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash bo’yicha loyihalarni amalga oshirish uchun xorijiy investitsiyalar jalb etilishini rag’batlantirish, shuningdek, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatiga davlat va nazorat idoralari tomonidan noqonuniy aralashuvlarga yo’l qo’ymaslik maqsadida 2012-yilning 10-aprelida Prezidentimiz Islom Karimovning “To’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar jalb etilishini rag’batlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi farmoni qabul qilindi.Mamlakatimizda samarali qonunchilik bazasi yaratilgani tufayli iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarida xorijiy investitsiyalar ishtirokida 4 mingdan ziyod korxona tashkil etilib, muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatmoqda. 13 Manba : O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi
32 
 
2018-yilda Investitsiya dasturi doirasida moliyalashning barcha manbalari hisobidan 
 
umumiy qiymati qariyb 2 milliard 700 million dollardan iborat bo‘lgan 150 ta ishlab 
chiqarish yo‘nalishidagi loyihani amalga oshirish ishlari nihoyasiga yetkazildi. Bular 
qatorida Toshkent issiqlik elektr markazida kogeneratsion gaz turbinali 
texnologiyani joriy etish; Janubiy O‘rtabuloq – Muborak gazni qayta ishlash zavodi 
gaz quvurini va kompressor stansiyasini barpo etish orqali Somontepa va Janubiy 
O‘rtabuloq konlarini to‘liq jihozlash; «Angren» konini modernizatsiya qilish orqali 
Yangi Angren issiqlik elektr stansiyasining 1-5-energiya bloklarini yil davomida 
ko‘mir bilan ishlashga o‘tkazish; «Angren» maxsus industrial zonasi hududida 
«Ohangaron» podstansiyasini rekonstruksiya qilish, «Bekobod sement» ochiq 
aksiyadorlik jamiyatida yangi liniya qurish hisobidan faoliyat ko‘rsatayotgan sement 
ishlab chiqarish jarayonini modernizatsiya qilish, “Quyuv-mexanika zavodi” sho‘ba 
korxonasida metall quyishni rekonstruksiya qilish va boshqa yirik loyihalar borligini 
alohida qayd etish lozim. Shu bilan birga, Toshkent va Namangan viloyatlarida 
zamonaviy to‘qimachilik komplekslari, Jizzax va Xorazm viloyatlarida yigiruv va 
to‘quv, Samarqand viloyatida sport poyabzallari ishlab chiqarish korxonalari tashkil 
etildi. Oziq-ovqat sanoati bo‘yicha 21 ta korxonada ishlab chiqarish modernizatsiya 
qilindi va texnik qayta jihozlandi. 
Ma’lumki, biz mamlakatimizdagi ishlab chiqarish korxonalarini modernizatsiya 
qilish va yangilash, zamonaviy innovatsiyalarga asoslangan va yuksak samarali 
texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha o‘z oldimizga katta maqsadlar qo‘yganmiz. 
Ularni amalga oshirishda kerakli imtiyozlarga ega bo‘lgan maxsus industrial 
zonalarni tashkil etish yo‘lida oxirgi yillarda biz ko‘pgina tajribalarga ega 
bo‘lmoqdamiz. Buning amaliy tasdig‘ini «Navoiy» va «Angren» maxsus industrial 
zonalari faoliyati misolida ko‘rish mumkin. 
Navoiy» erkin industrial-iqtisodiy zonasi tashkil etilganidan buyon uning hududida 
umumiy qiymati 100 million dollardan ziyod bo‘lgan 19 ta investitsiya loyihasi 
32 2018-yilda Investitsiya dasturi doirasida moliyalashning barcha manbalari hisobidan umumiy qiymati qariyb 2 milliard 700 million dollardan iborat bo‘lgan 150 ta ishlab chiqarish yo‘nalishidagi loyihani amalga oshirish ishlari nihoyasiga yetkazildi. Bular qatorida Toshkent issiqlik elektr markazida kogeneratsion gaz turbinali texnologiyani joriy etish; Janubiy O‘rtabuloq – Muborak gazni qayta ishlash zavodi gaz quvurini va kompressor stansiyasini barpo etish orqali Somontepa va Janubiy O‘rtabuloq konlarini to‘liq jihozlash; «Angren» konini modernizatsiya qilish orqali Yangi Angren issiqlik elektr stansiyasining 1-5-energiya bloklarini yil davomida ko‘mir bilan ishlashga o‘tkazish; «Angren» maxsus industrial zonasi hududida «Ohangaron» podstansiyasini rekonstruksiya qilish, «Bekobod sement» ochiq aksiyadorlik jamiyatida yangi liniya qurish hisobidan faoliyat ko‘rsatayotgan sement ishlab chiqarish jarayonini modernizatsiya qilish, “Quyuv-mexanika zavodi” sho‘ba korxonasida metall quyishni rekonstruksiya qilish va boshqa yirik loyihalar borligini alohida qayd etish lozim. Shu bilan birga, Toshkent va Namangan viloyatlarida zamonaviy to‘qimachilik komplekslari, Jizzax va Xorazm viloyatlarida yigiruv va to‘quv, Samarqand viloyatida sport poyabzallari ishlab chiqarish korxonalari tashkil etildi. Oziq-ovqat sanoati bo‘yicha 21 ta korxonada ishlab chiqarish modernizatsiya qilindi va texnik qayta jihozlandi. Ma’lumki, biz mamlakatimizdagi ishlab chiqarish korxonalarini modernizatsiya qilish va yangilash, zamonaviy innovatsiyalarga asoslangan va yuksak samarali texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha o‘z oldimizga katta maqsadlar qo‘yganmiz. Ularni amalga oshirishda kerakli imtiyozlarga ega bo‘lgan maxsus industrial zonalarni tashkil etish yo‘lida oxirgi yillarda biz ko‘pgina tajribalarga ega bo‘lmoqdamiz. Buning amaliy tasdig‘ini «Navoiy» va «Angren» maxsus industrial zonalari faoliyati misolida ko‘rish mumkin. Navoiy» erkin industrial-iqtisodiy zonasi tashkil etilganidan buyon uning hududida umumiy qiymati 100 million dollardan ziyod bo‘lgan 19 ta investitsiya loyihasi