Yangi O‘zbekistonda iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning
ustuvor yo‘nalishlari
Reja:
1. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar Strategiyasida iqtisodiyotni
rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo‘nalishlari.
2. Xususiy mulk huquqi va uning kafolatlarini himoya qilish, xususiy
tadbirkorlik va kichik biznesga to‘liq erkinlik berish.
3. Kichik biznes va tadbirkorlikni rivojlantirish uchun qulay sharoit va
ishbilarmonlik muhitini yaratish. “Har bir oila - tadbirkor” davlat
Dasturining ishlab chiqilishi.
4. 2018 yil “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-
quvvatlash yili” Davlat dasturida begilangan ustuvor vazifalar.
5. Hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish bo‘yicha dasturlarning qabul
qilinishi. Erkin iqtisodiy zonalar. Arar sektorni modernizatsiyalash va
rivojlantirish.
1
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng ko‘lamli
islohotlar milliy davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash, xavfsizlik va huquq-
tartibotni, davlatimiz chegaralari daxlsizligini, jamiyatda qonun ustuvorligini, inson
huquq va erkinliklarini, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglik muhitini
ta’minlash uchun muhim poydevor bo‘ldi, xalqimizning munosib hayot kechirishi,
fuqarolarimizning bunyodkorlik salohiyatini ro‘yobga chiqarish uchun zarur shart-
sharoitlar yaratdi.
Iqtisodiyotda ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan boshqaruv tizimidan
mutlaqo voz kechilib, bozor islohotlari bosqichma-bosqich amalga oshirilgani va
pul-kredit siyosati puxta o‘ylab olib borilgani makroiqtisodiy barqarorlikni,
iqtisodiyotning yuqori sur’atlar bilan o‘sishini, inflyatsiyani prognoz ko‘rsatkichlari
darajasida saqlab qolishni ta’minladi hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik,
fermerlik harakatini rivojlantirish uchun keng imkoniyatlar va qulay sharoitlar
yaratilishiga xizmat qildi.
Ayni vaqtda mamlakatimiz bosib o‘tgan taraqqiyot yo‘lining chuqur tahlili,
bugungi kunda jahon bozori konyunkturasi keskin o‘zgarib, globallashuv sharoitida
raqobat tobora kuchayib borayotgani davlatimizni yanada barqaror va jadal sur’atlar
bilan rivojlantirish uchun mutlaqo yangicha yondashuv hamda tamoyillarni ishlab
chiqish va ro‘yobga chiqarishni taqozo etmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2017 yil 7
fevraldagi «O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi to‘g‘risida»gi farmoni xalqimiz tomonidan mamnuniyat bilan kutib
olindi. Unda yaqin besh yillikda mamlakatimiz zabt etishi nazarda tutilgan ulkan
dovonlar, xalqimiz
hayot
darajasini
yuksaltirishning mexanizmlari aniq
belgilab berilgan. Harakatlar strategiyasining maqsadi olib borilayotgan islohotlar
samaradorligini tubdan oshirishdan, davlat va jamiyatning har tomonlama va jadal
rivojlanishini
ta'minlash
uchun
shart-sharoitlar
yaratishdan,
mamlakatni
modernizatsiyalash va hayotimizning barcha sohalarini erkinlashtirishdan
iboratdir. Mamlakatini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi belgilangan
2
Olib borilayotgan islohotlar samarasini yanada oshirish, davlat va jamiyatning
har tomonlama va jadal rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratish, mamlakatimizni
modernizatsiya qilish hamda hayotning barcha sohalarini liberallashtirish bo‘yicha
ustuvor yo‘nalishlarni amalga oshirish maqsadida 2017 — 2021 yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi belgilab
berildi::
davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirishga yo‘naltirilgan demokratik
islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizatsiya qilishda parlamentning
hamda siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish, davlat boshqaruvi tizimini
isloh qilish, davlat xizmatining tashkiliy-huquqiy asoslarini rivojlantirish, «Elektron
hukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari sifati va samarasini oshirish,
jamoatchilik nazorati mexanizmlarini amalda tatbiq etish, fuqarolik jamiyati
institutlari hamda ommaviy axborot vositalari rolini kuchaytirish;
qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh
qilishga yo‘naltirilgan sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini hamda
fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini
mustahkamlash, ma’muriy, jinoyat, fuqarolik va xo‘jalik qonunchiligini,
jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimi
samarasini oshirish, sud jarayonida tortishuv tamoyilini to‘laqonli joriy etish,
yuridik yordam va huquqiy xizmatlar sifatini tubdan yaxshilash;
iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirishga yo‘naltirilgan
makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini
saqlab qolish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, qishloq
xo‘jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat
ishtirokini kamaytirish bo‘yicha institutsional va tarkibiy islohotlarni davom ettirish,
xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada
kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag‘batlantirish,
hududlar, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiy ettirish, investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti
tarmoqlari va hududlariga xorijiy sarmoyalarni faol jalb etish;
3
ijtimoiy sohani rivojlantirishga yo‘naltirilgan aholi bandligi va real
daromadlarini izchil oshirib borish, ijtimoiy himoyasi va sog‘lig‘ini saqlash tizimini
takomillashtirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, arzon uy-
joylar barpo etish, yo‘l-transport, muhandislik-kommunikatsiya va ijtimoiy
infratuzilmalarni rivojlantirish hamda modernizatsiya qilish bo‘yicha maqsadli
dasturlarni amalga oshirish, ta’lim, madaniyat, ilm-fan, adabiyot, san’at va sport
sohalarini rivojlantirish, yoshlarga oid davlat siyosatini takomillashtirish;
xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur
o‘ylangan,
o‘zaro
manfaatli
va
amaliy
ruhdagi
tashqi
siyosat
yuritishga yo‘naltirilgan davlatimiz mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash,
O‘zbekistonning yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini
shakllantirish, mamlakatimizning xalqaro nufuzini mustahkamlash.
Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan 2017 yilda boshlangan islohotlar
O‘zbekistonni misli ko‘rilmagan o‘sish yo‘liga olib chiqdi. Sovetlar davridan meros
qolgan avvalgi iqtisodiy model iqtisodiy turg‘unlikka olib kelganini anglagan holda
mamlakat mavjud mablag‘larni iqtisodiy o‘sishni ta’minlash uchun islohotlar
o‘tkazishga yo‘naltirdi.
Shu tariqa, pul islohoti burilish nuqtasini belgilaydi. Avvalgi model o‘zbek
so‘mining AQSH dollariga nisbatan kursini ikki, hatto uch barobarga oshishi
tizimiga olib kelgan, qora bozor va soyadagi iqtisodiyotni rag‘batlantirgan bo‘lsa,
xorijiy valyutani sotib olishga bo‘lgan cheklovlarning olib tashlanishi, shuningdek,
xorij valyutasida bank kreditlari olish imkoniyati korxonalar o‘rtasidagi raqobat
sharoitini sezilarli darajada yaxshilab, mamlakatni xorijiy investitsiyalar uchun
ochdi. Shuningdek u mamlakatda gaz va kimyo sanoati, metallurgiya va
elektrotexnika sohalarida investitsiya loyihalari rag‘batlantirilayotganiga alohida
urg‘u bergan:
«Mustahkam iqtisodiy bazaning barqarorligini ta’minlash bilan bir qatorda,
mamlakatning asosiy sanoat tarmoqlarini jadal modernizatsiyalashni qo‘llab-
quvvatlash — amalga oshirilayotgan islohotlarning ustunlaridan biridir. Shunday
qilib, Gaz va kimyo sanoati, metallurgiya va elektrotexnika sohalarida investitsiya
4
loyihalari rag‘batlantirilmoqda. Masalan, 2020 yilda 730 MVt elektr energiyasini
ishlab chiqarish bo‘yicha yangi quvvatlar ishga tushirildi, qayta tiklanadigan
energiya manbalarini rivojlantirish parallel ravishda amalga oshirilmoqda. COVID-
19 bilan duch kelinganida, fevral oyidan beri pul o‘tkazmalarining 19 foizga
pasayishiga qaramay, ijtimoiy nafaqalarning jami 17 foizga o‘sishi va eng kam ish
haqining 10 foizga ko‘payishi iste’molni saqlab qolishga yordam berdi».
O‘zbekistonda yangi islohotlarning muhim qismi qishloq xo‘jaligi xom
ashyosini baholashga qaratilgan.
«Sanoat sohasi bilan bog‘langan qishloq xo‘jaligidagi islohotlarga to‘xtalib
o‘tish zarur: yangi islohotlarning muhim qismi O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi xom
ashyosini baholashga qaratilgan. Mamlakat paxtani yetishtirishdan tashqari, uni tola,
ip, mato, so‘ngra tayyor mahsulotga qayta ishlashni ta’minlashga e’tibor
qaratmoqda. Agar butun ishlab chiqarish sikli uchun mas’uliyatni o‘z zimmamga
olishim sanoat va qishloq xo‘jaligida raqobatbardoshlik klasterlarining paydo
bo‘lishiga yordam bergan bo‘lsa, bu uchinchi darajali sektorga ham foyda keltiradi.
Chunki biz ishlab chiqarish zanjiridagi aloqalar o‘rtasida ko‘plab tashkiliy, huquqiy
va moliyaviy aloqalar rivojlanganiga guvoh bo‘ldik»(SH.Mirziyoyev).
“Ammo, agar ushbu islohotlarning foydalari allaqachon sezilarli bo‘lgan
bo‘lsa (2019 yilda o‘sish 5,6 foizni tashkil etgan bo‘lsa), O‘zbekiston korrupsiyaga
qarshi kurashda va qisqargan norasmiy iqtisodiyotda qanday muammolar borligini
biladi.
Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi tuzildi, uning faoliyati korrupsiyaga
qarshi qonunchilikni oldini olish, joriy etish, shaffoflikni oshirish va protseduralarni
soddalashtirishga qaratilgan. Bundan tashqari, 2020 yil iyul oyida yangi o‘z-o‘zini
ish bilan ta’minlaydigan ishchi maqomining joriy qilinishi e’lon qilinmagan ishlarga
qarshi kurashda muhim qadam bo‘ldi. Ushbu maqom bilan ishchilar daromad
solig‘ini to‘lamaydi, faqat ularning ish haqini hisoblashda hisobga olinadigan
ijtimoiy soliqni to‘laydi. Ushbu yangi maqom yuz minglab odamlarning ishini
qonuniylashtirdi, moslashuvchan ish joylarini yaratishga yordam berdi».
5
Pandemiya 2020 yilda o‘sishni deyarli to‘xtatsada, bu o‘zgarish yevropalik
investorlarni,
ayniqsa fransuz investorlarini
jalb
qilishda
davom etmoqdaligini alohida qayd etgan:
«Nihoyat, O‘zbekiston muhim tabiiy va material resurslarga ega bo‘linganda
millatning iqtisodiy rivojini uning inson kapitali rivojlanishidan ajratib bo‘lmasligini
yoddan chiqarmaydi. Ta’lim va sog‘liqni saqlash tizimini tubdan o‘zgartirish
bo‘yicha muhim ishlar boshlanganining sababi shudir. Mamlakat, shuningdek,
odamlarga, uning mentaliteti va qobiliyatlariga hurmat bilan munosabatda bo‘lish,
ularning faol ishtirok etishini talab qilishini anglagan holda, bu elementsiz hech
qanday islohot muvaffaqiyatli bo‘lmasligini anglaydi.
Pandemiya 2020 yilda o‘sishni deyarli to‘xtatsada, bu o‘zgarish yevropalik
investorlarni, ayniqsa fransuz investorlarini jalb qilishda davom etmoqda. 2017
yilda iqtisodiyot sohasida zamon talablariga javob beradigan, yangicha ma’no-
mazmundagi va samarali islohotlarni amalga oshirish yo‘lida birinchi qadamlar
qo‘yildi.
.
Iqtisodiyotimizni mutlaqo yangi asosda tashkil etish va yanada erkinlashtirish, uning
huquqiy asoslarini takomillashtirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya va
diversifikatsiya qilish bo‘yicha qator qonunlar, farmon va qarorlar, puxta o‘ylangan
dasturlar qabul qilindi va ular izchil amalga oshirilmoqda. .Mamlakatimizda qisqa
muddatda 161 ta yirik sanoat obyekti ishga tushirildi. Bu biz uchun kelgusi yilda
qo‘shimcha 1,5 trillion so‘mlik mahsulot ishlab chiqarish imkonini beradi. Masalan,
Toshkent issiqlik elektr stansiyasida bug‘-gaz qurilmasi barpo etildi. Bu esa
qo‘shimcha ravishda 2,5 milliard kilovatt elektr energiyasi ishlab chiqarish imkonini
beradi. Shuningdek, Navoiy issiqlik elektr stansiyasida ikkinchi bug‘-gaz qurilmasi,
Qizilqum bag‘ridagi Avminzo-Amantoy oltin konlari negizida gidrometallurgiya
zavodi
qurish
bo‘yicha
ishlar
davom
etmoqda.
Hozirgi vaqtda Olmaliq kon-metallurgiya kombinati tomonidan “Yoshlik – 1”,
“Yoshlik – 2” konlarini o‘zlashtirishga kirishildi. Sardoba, Markaziy Farg‘ona va
To‘palang suv omborlarini qurish bo‘yicha ishlar jadal olib borilmoqda. Bu yirik
inshootlar ham, hech shubhasiz, mamlakatimiz iqtisodiy hayotida muhim voqea
