YUQORI VA PASTKI ICHAK TUTILISHLARI Agarda bolada ichak tutilishlarining sababi embrional rivojlanish davrida paydo bo`lgan nuqson bulsa, bu xolda tugma ichak tutilishi deyiladi. EMBRIONAL RIVOJLANISH DAVRIDA XOMILANING ICHAKLARINI XOSIL BO`LISHI 4 BOSQICHDA O`TADI: 1.BIRLAMCHI ICHAK NAYINI XOSIL BO`LISHI BOSQICHI (KANALIZATSIYA BOSQICHI) 2.ZICH SHNUR XOSIL BO`LISH BOSQICHI (STADIYA PLOTNOGO SHNURA) 3.VAKUOLIZATSIYA BOSQICHI 4.REKANALIZATSIYA BOSQICHI Tugma ichak tutilishining tasnifi 1.Kechishi bo`yicha: o`tkir, surunkali, kaytalanuvchi 2.Lokalizatsiyasi buyicha: yuqori va pastki 3.Agar ichak tutilishiga sabab bo`lgan to`siq oshqozonni 12 barmokli ichakka o`tish joyidan to och ichak boshlangich qismigacha (10 sm.gacha) oralikda bulsa bu tugma yuqori, agar shu joydan to anal teshigigacha bulsa bu tug`ma pastki ichak tutilishi deyiladi. 4. Ichakni bekilib kolishi darajasi buyicha: to`liq va noto`liq Tug`ma yuqori ichak tutilishi Tugma yukori ichak tutilishiga kuyidagi nuksonlar sabab buladi: 1.12 barmokli ichak atreziyasi 2.12 barmokli ichak tugma stenozi 3.och ichak proksimal kismi atrezisi 4.och ichak proksimal kismi tugma stenozi 5.Ledda sindromi 6.oshkozon osti bezi boshchasini xalkasimon bulib 12 barmokli ichakni kisib kuyishi, aberrant kon tomiri bulishi va tugma bitishmalar bilan 12 barmokli ichakni bosilishi T ug‘ma ichak tutilishlari - oshqozon-ichak traktida tug‘ma to‘siq bo‘lishi natijasida ovqat (ona ko‘krak suti) mahsulotlarining passaji buzilishi va o‘tmay qolishidir. Tug‘ma ichak tutilishlarining keltirib chiqaruvchi sabablari turlicha bo‘lib, ulami quyidagicha tasniflash mumkin: — malrotatsiya sindromi — ichak buralish jarayonining buzilishi natijasida; - malformatsiya sindromi - ichak nayi va devori shakllanishining buzilishi; — malfiksatsiya sindromi — tutqichlar hosil bo‘lishi jarayonining buzilishi natijasida; - qorin bo‘shlig‘i boshqa a’zolari tug‘ma nuqsonlari – mekonial ileus, ya’ni oshqozon osti bezi kistofibrozi, aberant qontomir, xalqasimon oshqozon osti bezi, qorin bo‘shlig‘ida kista, hazm nayining ikkilanishi. Tug‘ma ichak tutilishlari tutilish sathiga ko‘ra yuqori va pastki ichak tutilishlariga bo‘linadi, ulaming anatomik chegarasi — bu Treys bog‘lami. Kelib chiqishi, anatomiyasi qanaqa bo‘lishidan qat’iy nazar Treys bogTamidan yuqori va pastki ichak tutilishlari deyarli bir xil kliniko-rentgenologik ko‘rinishiga qarab tug‘ma ichak tutilishlari yuqori va pastki ichak tutilishlariga bo‘linadi. Klinik kechishiga qarab esa o‘tkir, surunkali va retsidivlanuvchi-qaytalanuvchi tug‘ma ichak tutilishiga boTinadi. K l i n i k a s i . Bemorda o‘tsiz qusish, ya’ni oshqozon shirasi va oziq mahsulotlari o‘t shirasi aralashmasiz qusish kuzatiladi.Rentgenologik tekshirishda oshqozon sohasi va pastki sohada gazlar, havo bo‘lmasligi (gung-gomogen qoramtir qorin - «nemoy jivot») kuzatiladi. D a v o l a s h . Operativ hisoblanib, ko‘ndalangiga gastrotomiya-kesib, bo‘ylamasiga tikish yoki gastroduodenoyeyunoanastamoz operatsiyasini o‘tkazish tavsiya etiladi. Pilorospazm. Oshqozon pilorik jomi funksional yetishmovchiligi hisoblanib, nerv tolalarining funksional yetishmasligi tufayli innervatsiya buzilishi natijasida pilorik jomda turg‘un spazm kuzatiladi. Pilorik silliq mushaklar morfologik jihatdan to‘g‘ri shakllangan,innervatsiya jarayonining boshqaruvi buzilishi natijasida qusish sindromi asosiy klinik belgi hisoblanadi. К 1 i n i к a s i. Qusish tug‘ilganidan keyin, kun ora. Qusuq hajmi bir marta yegan ovqatidan kam miqdorda. Najasi o‘z me’yorida. Peshob ajratishi biroz kamaygan. Terisining rangi - rangpar. 0 ‘zini tutishi biroz injiq. Tana vazni o‘zgarmagan yoki biroz yoshi me’yoriga yetmaydi. D i f f e r e n s i a l d i a g n o s t i k a s i . Asosan, chaqaloqlarda qusish sindromi kuzatiladigan kasalliklar, tug‘ma pilorostenoz bilan qiyoslanadi (. Tug‘ma pilorostenoz bilan qiyoslanganda kontrastli rentgenografiyada bariy quyqasi oshqozondan erkin va toliq pastga o‘tib ketadi. D a v o l a s h . Atropin bilan davolaganda yordam beradi. Oziqlantirish korreksiya qilinadi. Pilorostenoz Pilorostenoz me’da ichak yo‘lining rivojlanish nuqsoni bo‘lib asosan o‘g‘il bolalarda uchraydi. Me’daning pilorik qismi muskul qavati qalinlashib zich tog‘aydek konsistensiya xosil bo‘ladi. Buning natijasida chiqish yo‘li torayib stenoz bo‘ladi. Statistika  Etiologiyasi : Morfiologiyasi: Qusish bola 2-3 xaftalik bo‘lgan maxaldan boshlanadi. Qusish birmuncha doimiy Bola qusgvnda tashlaydigan sut miqdori emib olgan sutdan ko‘p bo‘ladi. Bola bezovta bo‘lmaydi. Tana vazni keskin kamayib ketadi Kasalxonaga kelganda tanasining vazni tug‘ilganga karaganda kamayib ketadi. Subkompensatsiyalangan stenoz: me’dada to‘liqlik xissi palag‘ta bo‘lgan tuxum xidi keladigan yoqimsiz kekirish, sanchiqsimon og‘riq, qorin g‘uldirashi bilan o‘tadi. Qusish ko‘proq bo‘ladi, bemorlar o‘zlarini qusishga majbur etadilar, u yengillik beradi. Qusuq massasida undan oldin yoyilgan ovqat qoldiqlari bo‘ladi. Bemorlarning axvoli yomonlashadi, xolsizlanib ozib ketadi suv-elektrolit balansi buzilishi bilan ifodalanadi. Evakuatsiyaning buzilish darajasiga kora stenozning 3 asosiy bosqichi farq qilinadi. Kompensatsiyalangan stenoz biror belgilarsiz otadi: ovqatning toraygan uchastka orqali qiyinlik bilan otishi me'daning kuchaygan peristaltikasi bilan qoplanadi, ya'ni kompensatsiyalanadi. Klinik jihatdan yara kasal-ligining odatdagi simptomlari fonida me'daning tolib ketish sezgisi, epigastriyda, ayniqsa kop ovqat yeyilgandan keyin ogirlik paydo boladi. Nordon kekirish, ba'zan me'da suyuqligi aralash nordon hidli qayt qilish yengillik beradi. Rentgenologik tekshiruvda me'da olchami normal, biroq gipermotorika, bariyning ortacha tutilib qolishi aniqlanadi. Dekompensatsiyalangan stenoz me'dada suyuqlik evakuatsiyasining keskin buzilishi, umumiy holatning yomonlashishi bilan otadi. Me'dada suyuqlikning turib qolishi me'daning chozilib ketishiga, dilatatsiyasiga olib keladi, me'dada bir necha litrgacha badboy suyuqlik toplanib qoladi, palagsa bolgan tuxum hidi keladigan kekirish paydo boladi. Atayin qozgatilgan qusishdan keyin bemor ahvoli vaqtinchalik yengillashadi, biroq tez-tez qayt qilish, kop mikdorda suyuqlik, xloridlar, kaliy ionlari yoqotish degidratatsiyaga, qonning quyuklashuviga, xloridlar kamayishiga, alkaloz, diurez kamayib ketishiga olib keladi. Bemorlarning umumiy ahvoli yomonlashadi, ular ozib ketadi, teri qoplamining elastikligi pasayadi, adinamiya boladi. Qorin devorining turtkisimon chayqalishlarida «chayqalish shovqini», me'dada kozga korinadigan qisqarish aniqlanadi. Klinikasi Belgilari asta sekin avj olib boradi.Sutni qaytarib tashlash xodisasi 2-3haftalik bo’lganda paydo bo’ladi, tezda fontandek varaq-varaq qusishga ylanib ketadi Ayni vaqtda qusuq massalari miqdori so’rib olingan sut miqdoridan ko’p.Uzoq muddat takror-takror qusish bola organizimini holdan toydiradi,tana suvsizlanadi. Pilorostenozning yaqqol namoyon bo’ladigan simptomlaridan biri me’daning perisaltika mahalida qum soat shakliga kirib qolishi uni bolani ovqatlantirgada yoki palpatsiya qilganda ko’rish mumkin.Bola siyish muddati va miqdori kamayadi.Qabziyat vujudga kealdi, ,,Ochlikka xos” ich kelishi kuzatilaadi Asoratlari Kassalik vaqtida aniqlanmaganda Gipotrofiya kiyinchalik atrofiya rivojlanishi,ikklamchi kassalikar rivojlanib ketishi mumkin. Kassalikning peristaltika vaqida ko’rinishi Diagnostika Rentgenologik va rentgenoskopik tekshiruvlar,sutkalik siydik miqdoroni aniqlash, kontrol o’lchash va boshqaar. Davolash va parvarish qilish odatda operativ yo’l bilan davolanadi Asosiy e’tibor bolani operatsiyadan kiyingi davrda axshi parvarish qilib borishga qaratilgan bo’lishi kerak.Operatsiyadan so’ng 3 soat o’tgach har ikki soatda sog’ib olingan sutdan 20 ml berib turish taf etiladi.Kiyingi kunlari sut miqdori asta sekin ko’paytiriladi.7-10 kunga kelib bolani to’liq ko’krak suti bilan boqishga o’tish mumkin. Davolash Davolash Davolash Pilorospazm Pilorospazm-pilorus muskullarining qisqarib qolishi ya’ni spazm bo’lib,hazm tizimining diskineziyalari qatoriga kiradi. Etialogiyasi Kassalikning kelib chiqishi me’dada pilorus qisming asab tolalari bilan ko’p taminlanganligi bilan bog’lashadi,Chunki arzimas asabiylashishlar,parvarishd agi nuqsonlar tufayli boladagi qusishning ko’payishi kuzatilgan Klinikasi Chaqaloqda hayotning birinchi kunlaridan boshlaboq sababsiz tez-tez qusib turish holatlari kuzatiladi.Qusib tashlangan sut miqdori so’ngi marta emib olingan sut miqdoridan kam bo’ladi.Ba’zi kunlarda bola ummuman qusmasligi mumkin. Vaqti vaqti bilan bevzota bo’lib asta-sekinlik bilan gipotrofiya boshlanadi,qabziyat kuzatiladi. Asoratlari Kassalikka yetarli e’tibor berilmas,bolada gipotrofiya rivojlanishi organizim reaktivligi pasayishi natijasida esa ikkilamchi infeksion kassaliklar qo’shilishi mumkin.Vaqtida tegishli choralar ko’rilganda Pilorospazm hech qanday og’ir holatlarga olib kelmaydi Qo’shimcha tekshiruvlar Ona suti miqdorini aniqlash zaruratga qarab rentgenologik tekshiruv,Atropinli sinama otkazish Davolash va Parvarish qilish Birinchi navbatda beriladigan sut miqdori kamaytiriladi.Ovqat berish sutkasiga 8-10 martagacha ko’paytiriladi.Ona ovqati tarkibini vitaminlar ayniqsa, B guruh vitaminlar bilan boyitish tavsiya etiladi.Bolaga 1:1000 nisbatda atropin(kuniga 1-2 tomchidan 4maha).Me’da sohasini ovqatlantirishdan oldin isitish yaxshi naf beradi.