YUQORI VA PASTKI ICHAK
TUTILISHLARI
Agarda bolada ichak tutilishlarining sababi embrional
rivojlanish davrida paydo bo`lgan nuqson bulsa, bu xolda
tugma ichak tutilishi deyiladi.
EMBRIONAL RIVOJLANISH DAVRIDA
XOMILANING ICHAKLARINI XOSIL BO`LISHI 4
BOSQICHDA O`TADI:
1.BIRLAMCHI ICHAK NAYINI XOSIL BO`LISHI
BOSQICHI (KANALIZATSIYA BOSQICHI)
2.ZICH SHNUR XOSIL BO`LISH BOSQICHI
(STADIYA PLOTNOGO SHNURA)
3.VAKUOLIZATSIYA BOSQICHI
4.REKANALIZATSIYA BOSQICHI
Tugma ichak tutilishining tasnifi
1.Kechishi bo`yicha: o`tkir, surunkali, kaytalanuvchi
2.Lokalizatsiyasi buyicha: yuqori va pastki
3.Agar ichak tutilishiga sabab bo`lgan to`siq oshqozonni 12 barmokli ichakka o`tish joyidan to
och ichak boshlangich qismigacha (10 sm.gacha) oralikda bulsa bu tugma yuqori, agar shu
joydan to anal teshigigacha bulsa bu tug`ma pastki ichak tutilishi deyiladi.
4. Ichakni bekilib kolishi darajasi buyicha: to`liq va noto`liq
Tug`ma yuqori ichak tutilishi
Tugma yukori ichak tutilishiga kuyidagi nuksonlar sabab buladi:
1.12 barmokli ichak atreziyasi
2.12 barmokli ichak tugma stenozi
3.och ichak proksimal kismi atrezisi
4.och ichak proksimal kismi tugma stenozi
5.Ledda sindromi
6.oshkozon osti bezi boshchasini xalkasimon bulib 12 barmokli ichakni kisib kuyishi, aberrant
kon tomiri bulishi va tugma bitishmalar bilan 12 barmokli ichakni bosilishi
T ug‘ma ichak tutilishlari
- oshqozon-ichak traktida tug‘ma to‘siq bo‘lishi natijasida ovqat (ona ko‘krak suti) mahsulotlarining passaji buzilishi
va o‘tmay qolishidir. Tug‘ma ichak tutilishlarining keltirib chiqaruvchi sabablari turlicha bo‘lib, ulami quyidagicha
tasniflash mumkin:
— malrotatsiya sindromi — ichak buralish jarayonining buzilishi
natijasida;
- malformatsiya sindromi - ichak nayi va devori shakllanishining
buzilishi;
— malfiksatsiya sindromi — tutqichlar hosil bo‘lishi jarayonining
buzilishi natijasida;
- qorin bo‘shlig‘i boshqa a’zolari tug‘ma nuqsonlari – mekonial ileus, ya’ni oshqozon osti bezi kistofibrozi,
aberant qontomir, xalqasimon oshqozon osti bezi, qorin bo‘shlig‘ida kista, hazm nayining ikkilanishi.
Tug‘ma ichak tutilishlari tutilish sathiga ko‘ra yuqori va pastki ichak tutilishlariga bo‘linadi, ulaming anatomik
chegarasi — bu Treys bog‘lami. Kelib chiqishi, anatomiyasi qanaqa bo‘lishidan qat’iy nazar
Treys bogTamidan yuqori va pastki ichak tutilishlari deyarli bir xil kliniko-rentgenologik ko‘rinishiga qarab tug‘ma
ichak tutilishlari yuqori va pastki ichak tutilishlariga bo‘linadi. Klinik kechishiga qarab
esa o‘tkir, surunkali va retsidivlanuvchi-qaytalanuvchi tug‘ma ichak tutilishiga boTinadi.
K l i n i k a s i . Bemorda o‘tsiz qusish, ya’ni oshqozon shirasi va oziq mahsulotlari
o‘t shirasi aralashmasiz qusish kuzatiladi.Rentgenologik tekshirishda oshqozon
sohasi va pastki sohada gazlar, havo bo‘lmasligi (gung-gomogen qoramtir qorin -
«nemoy jivot») kuzatiladi.
D a v o l a s h . Operativ hisoblanib, ko‘ndalangiga gastrotomiya-kesib,
bo‘ylamasiga tikish yoki gastroduodenoyeyunoanastamoz
operatsiyasini o‘tkazish tavsiya etiladi.
Pilorospazm.
Oshqozon pilorik jomi funksional yetishmovchiligi hisoblanib, nerv
tolalarining funksional yetishmasligi tufayli innervatsiya buzilishi natijasida
pilorik jomda turg‘un spazm kuzatiladi. Pilorik silliq mushaklar morfologik
jihatdan to‘g‘ri shakllangan,innervatsiya jarayonining boshqaruvi buzilishi
natijasida qusish sindromi asosiy klinik belgi hisoblanadi.
К 1 i n i к a s i. Qusish tug‘ilganidan keyin, kun ora. Qusuq hajmi bir marta
yegan ovqatidan kam miqdorda. Najasi o‘z me’yorida. Peshob ajratishi biroz
kamaygan. Terisining rangi - rangpar. 0 ‘zini tutishi biroz injiq. Tana vazni
o‘zgarmagan yoki biroz yoshi me’yoriga yetmaydi.
D i f f e r e n s i a l d i a g n o s t i k a s i . Asosan, chaqaloqlarda qusish
sindromi kuzatiladigan kasalliklar, tug‘ma pilorostenoz bilan qiyoslanadi (.
Tug‘ma pilorostenoz bilan qiyoslanganda kontrastli rentgenografiyada bariy
quyqasi oshqozondan erkin va toliq pastga o‘tib ketadi.
D a v o l a s h . Atropin bilan davolaganda yordam beradi. Oziqlantirish
korreksiya qilinadi.
Pilorostenoz
Pilorostenoz me’da ichak yo‘lining rivojlanish nuqsoni bo‘lib
asosan o‘g‘il bolalarda uchraydi. Me’daning pilorik qismi muskul
qavati qalinlashib zich tog‘aydek konsistensiya xosil bo‘ladi.
Buning natijasida chiqish yo‘li torayib stenoz bo‘ladi.
Statistika
Etiologiyasi :
Morfiologiyasi:
Qusish bola 2-3 xaftalik bo‘lgan maxaldan
boshlanadi.
Qusish birmuncha doimiy
Bola qusgvnda tashlaydigan sut miqdori
emib olgan sutdan ko‘p bo‘ladi.
Bola bezovta bo‘lmaydi.
Tana vazni keskin kamayib ketadi
Kasalxonaga kelganda tanasining vazni
tug‘ilganga karaganda kamayib ketadi.
Subkompensatsiyalangan
stenoz:
me’dada to‘liqlik xissi palag‘ta bo‘lgan
tuxum xidi keladigan yoqimsiz kekirish,
sanchiqsimon og‘riq, qorin g‘uldirashi
bilan o‘tadi. Qusish ko‘proq bo‘ladi,
bemorlar
o‘zlarini
qusishga
majbur
etadilar,
u
yengillik
beradi.
Qusuq
massasida undan oldin yoyilgan ovqat
qoldiqlari bo‘ladi. Bemorlarning axvoli
yomonlashadi, xolsizlanib ozib ketadi
suv-elektrolit
balansi
buzilishi
bilan
ifodalanadi.
Evakuatsiyaning
buzilish
darajasiga
kora
stenozning 3 asosiy bosqichi farq qilinadi.
Kompensatsiyalangan
stenoz
biror
belgilarsiz
otadi: ovqatning toraygan uchastka orqali qiyinlik
bilan otishi me'daning kuchaygan peristaltikasi
bilan qoplanadi, ya'ni kompensatsiyalanadi. Klinik
jihatdan yara kasal-ligining odatdagi simptomlari
fonida me'daning tolib ketish sezgisi, epigastriyda,
ayniqsa kop ovqat yeyilgandan keyin ogirlik paydo
boladi. Nordon kekirish, ba'zan me'da suyuqligi
aralash nordon hidli qayt qilish yengillik beradi.
Rentgenologik tekshiruvda me'da olchami normal,
biroq
gipermotorika,
bariyning
ortacha
tutilib
qolishi aniqlanadi.
Dekompensatsiyalangan stenoz me'dada suyuqlik
evakuatsiyasining keskin buzilishi, umumiy
holatning yomonlashishi bilan otadi. Me'dada
suyuqlikning turib qolishi me'daning chozilib
ketishiga, dilatatsiyasiga olib keladi, me'dada bir
necha litrgacha badboy suyuqlik toplanib qoladi,
palagsa bolgan tuxum hidi keladigan kekirish paydo
boladi. Atayin qozgatilgan qusishdan keyin bemor
ahvoli vaqtinchalik yengillashadi, biroq tez-tez qayt
qilish, kop mikdorda suyuqlik, xloridlar, kaliy ionlari
yoqotish degidratatsiyaga, qonning
quyuklashuviga, xloridlar kamayishiga, alkaloz,
diurez kamayib ketishiga olib keladi.
Bemorlarning umumiy ahvoli yomonlashadi, ular
ozib ketadi, teri qoplamining elastikligi pasayadi,
adinamiya boladi. Qorin devorining turtkisimon
chayqalishlarida «chayqalish shovqini», me'dada
kozga korinadigan qisqarish aniqlanadi.
Klinikasi
Belgilari
asta
sekin
avj
olib
boradi.Sutni
qaytarib
tashlash
xodisasi
2-3haftalik
bo’lganda paydo bo’ladi, tezda fontandek
varaq-varaq
qusishga
ylanib
ketadi
Ayni
vaqtda
qusuq
massalari
miqdori
so’rib
olingan
sut miqdoridan ko’p.Uzoq muddat
takror-takror qusish bola organizimini holdan
toydiradi,tana suvsizlanadi.
Pilorostenozning yaqqol namoyon bo’ladigan
simptomlaridan
biri
me’daning
perisaltika
mahalida qum soat shakliga kirib qolishi uni
bolani
ovqatlantirgada
yoki
palpatsiya
qilganda ko’rish mumkin.Bola siyish muddati
va
miqdori
kamayadi.Qabziyat
vujudga
kealdi, ,,Ochlikka xos” ich kelishi kuzatilaadi
Asoratlari
Kassalik vaqtida aniqlanmaganda
Gipotrofiya kiyinchalik atrofiya
rivojlanishi,ikklamchi kassalikar
rivojlanib ketishi mumkin.
Kassalikning peristaltika
vaqida ko’rinishi
Diagnostika
Rentgenologik va rentgenoskopik
tekshiruvlar,sutkalik siydik miqdoroni aniqlash,
kontrol o’lchash va boshqaar.
Davolash va parvarish qilish
odatda operativ yo’l bilan
davolanadi Asosiy e’tibor bolani
operatsiyadan kiyingi davrda axshi
parvarish qilib borishga qaratilgan
bo’lishi kerak.Operatsiyadan so’ng
3 soat o’tgach har ikki soatda sog’ib
olingan sutdan 20 ml berib turish taf
etiladi.Kiyingi kunlari sut miqdori
asta sekin ko’paytiriladi.7-10 kunga
kelib bolani to’liq ko’krak suti bilan
boqishga o’tish mumkin.
Davolash
Davolash
Davolash
Pilorospazm
Pilorospazm-pilorus
muskullarining qisqarib
qolishi ya’ni spazm
bo’lib,hazm tizimining
diskineziyalari qatoriga
kiradi.
Etialogiyasi
Kassalikning kelib chiqishi
me’dada
pilorus
qisming
asab
tolalari
bilan
ko’p
taminlanganligi
bilan
bog’lashadi,Chunki arzimas
asabiylashishlar,parvarishd
agi
nuqsonlar
tufayli
boladagi
qusishning
ko’payishi kuzatilgan
Klinikasi
Chaqaloqda
hayotning
birinchi
kunlaridan boshlaboq sababsiz
tez-tez
qusib
turish
holatlari
kuzatiladi.Qusib tashlangan sut
miqdori
so’ngi
marta
emib
olingan
sut
miqdoridan
kam
bo’ladi.Ba’zi
kunlarda
bola
ummuman qusmasligi mumkin.
Vaqti vaqti bilan bevzota bo’lib
asta-sekinlik
bilan
gipotrofiya
boshlanadi,qabziyat kuzatiladi.
Asoratlari
Kassalikka
yetarli
e’tibor
berilmas,bolada
gipotrofiya
rivojlanishi organizim reaktivligi
pasayishi
natijasida
esa
ikkilamchi
infeksion
kassaliklar
qo’shilishi
mumkin.Vaqtida
tegishli
choralar
ko’rilganda
Pilorospazm hech qanday og’ir
holatlarga olib kelmaydi
Qo’shimcha tekshiruvlar
Ona
suti
miqdorini
aniqlash
zaruratga
qarab
rentgenologik
tekshiruv,Atropinli
sinama otkazish
Davolash va Parvarish qilish
Birinchi navbatda beriladigan sut
miqdori kamaytiriladi.Ovqat berish
sutkasiga 8-10 martagacha
ko’paytiriladi.Ona ovqati tarkibini
vitaminlar ayniqsa, B guruh vitaminlar
bilan boyitish tavsiya etiladi.Bolaga
1:1000 nisbatda atropin(kuniga 1-2
tomchidan 4maha).Me’da sohasini
ovqatlantirishdan oldin isitish yaxshi
naf beradi.
