MAVZU Zardushtiylik dini Zardushtiylik, majusizm — miloddan avvalgi VII -VI asrlarda vujudga kelgan majusiylar oqimi.[1] Asoschisi — Zardusht edi. Soʻnggi tadqiqot xulosalariga qaraganda, Oʻrta Osiyo, xususan, Xorazm 3. vatani boʻlgan. Oʻrta Osiyo, Eron, Afgʻoniston, Ozarbayjon hamda Yaqin va Oʻrta Sharqning bir necha mamlakatlarida tarqalgan edi. Qad. paxlaviy tilida „Zardusht“ soʻzi „Magupta“ deb atalgan. Paxlaviy tilidagi yodgorliklarni arab tiliga tarjima qilgan olimlar uni „majus“ shaklida qoʻllagan. Natijada oʻrta asrlardan beri „Zardusht“ „majus“, „zardushtiylik“ esa „majusiylik“ sifatida tanilgan. Avestoda koʻchmanchilik va dehqonchilik hayot tarzi oʻrtasidagi qaramaqarshilik bayon etiladi, koʻchmanchilikka hamma yovuzliklarni keltirib chiqaradigan hayot tarzi deb qaraladi va u qoralanadi, dehqonchilik esa yaxshilik belgisi sifatida ragʻbatlantiriladi. Zardushtlik oqimida olov gunoxlardan tozalovchi sehrli kuch deb qaraladi. Zardushtiylik oqimida murdani tuproqqa koʻmish yoki kuydirishni taqiqlaydi. Bu oqim jonning oʻlmasligini, uning abadiyligini tan oladi, jannat va doʻzaxni ham eʼtirof etadi. Otashkada zardushtiylarning ibodatxonasi hisoblanadi. Zardushtlik ruhoniylari alohida tabaqa sifatida ajratilib, ularga maxsus imtiyozlar berilgan. Zardushtlik arshakiylar va sosoniylar podsholigi davrida hukmron dinga aylangan. Zardushtlik 13 yuzyillik davomida ajam mamlakatlarida asosiy din boʻlib kelgan. Zardusht Zaratushtra, Avesto tili boʻyicha Zoroastr ma'nosini beradi.(mil. av. taxminan 618, Xorazm — mil.av. 554, Balx)— zardushtiylik asoschisi; Movarounnahr, Xuroson va Eron xalklarining birinchi voizi, shoir, din peshvosi; paygʻambar. 3. Spitama urugʻining raisi Purushasp xonadonida tugʻilgan. Onasining nomi Dugʻdova. 3. 15 yoshgacha zamonasining donishmandi Barzin Kuras qoʻlida diniy qonunlar, tabiatshunoslik, voizlik, kalomi badiʼ fanlari boʻyicha taʼlim oladi, harbiy xunarlarni egallaydi. 16 yoshida Turon — Eron jangida ishtirok etadi. Oʻz qavm va qabilalari peshqadam vakillarining koʻpxudolik udumlariga qarshi harakatiga qoʻshildi va 19 yoshida yakka tangrini kashf etish umidida Sablon togʻiga chiqib ketadi. 20 y. gʻorda yashaydi. Rivoyatlarga koʻra, 3. navroʻz kunlarining birida kohinlar boshchiligida muqaddas ichimlik — "Hum" tayyorlashga kirishgan. Manbalarning xabar berishicha, zardusht eramizdan avvalgi, taxminan, 570 yillarda tugʻilgan ilohiyotchi, faylasuf, shoirdir. Zardusht Oʻrta Osiyodagi koʻpxudolikka asoslangan qadimiy diniy tasavvur va eʼtiqodlarni isloh qilib yangi oqimga asos soldi. Zardushtning tug‘ilgan va ilk diniy faoliyatini boshlagan joyi toʻgʻrisida ikki fikr mavjud: birinchisi „Gʻarb teoriyasi“ boʻlib, unga koʻra Media (hozirgi Eron hududida) Zardushtning vatani va zardushtiylikning ilk tarqalgan joyi hisoblanadi. Bu fikr tarafdorlarining dalili — birinchidan zardushtiylikning Qadimiy Eron hududlarida keng tarqalganligi bo‘lsa, ikkinchidan zardushtiylikning muqaddas kitobi sanalmish Avestoning bizgacha yetib kelgan nusxasi qadimiy eron-pahlaviy tilida yozilganligidir. Avesto kitobi Avesto-Zardusht diniga amal qiluvchilarning muqaddas kitobi sifatida Yagona Tangriga topinish shu taʼlimotdan boshlangan. Bu kitob tarkibi, ifoda uslubi va timsollar tizimi bilan adabiy manbalarga yaqin turadi. „Avesto“da tilga olingan joy nomlari (Varaxsha, Vaxsh)dan kelib chiqib, uning Amudaryo sohillarida yaratilgani aniqlangan. Shu asosda uning vatani Xorazmdir degan qarash mavjud. „Avesto“ oromiy va pahlaviy yozuvlari asosida yaratilgan maxsus alifboda dastlab toʻqqizta hoʻkiz terisiga yozilgan. Ilk nusxalari asosida sosoniylar (miloddan avvalgi VII–III asr) davrida 21 kitob holida yigʻilgan, bizgacha ularning chorak qismi (4 dan 1 qismi) yetib kelgan. Tiklangan matnga „Zand“ nomi bilan sharhlar bitilgan Avesto 4 qismdan iborat Yasht Visparad Vendidat Yasna Zardushtiylik dini ramzi faravahar Zardushtiylikning eng keng tarqalgan ramzi ekanligi ma'lum. imon. Unda bir qo‘lini oldinga cho‘zgan, markazda aylana bo‘ylab cho‘zilgan bir juft qanot tepasida turgan soqolli chol tasvirlangan. Faroahor Zardushtning uchta tamoyilini ifodalagani aytiladi: “Yaxshilik”. Fikrlar, yaxshi so'zlar va ezgu ishlar'. Bu zardushtiylarga yomonlikdan yiroq bo‘lish, yaxshilikka intilish va o‘zini yaxshi tutish haqidagi hayotdagi maqsadi haqida eslatib turadi.ular er yuzida yashayotganlarida. Bundan tashqari, ramz Ossuriya urush xudosi Ashurni tasvirlashi va yaxshilik va yovuzlik o'rtasidagi abadiy urushni ifodalaydi. Biroq, ba'zilarning fikriga ko'ra, markazdagi rasm kiygan patli xalat hammani kuzatib turadigan va yaxshilik uchun kurashda yordam beradigan qo'riqchi farishtani (yoki Fravashini) ifodalaydi. Zardushtiylik dini ramzi olov Zardushtiylik olov ibodatxonalarida topinadi va ko'pincha olovga sig'inuvchilar bilan adashtiriladi. Biroq, ular faqat olovga sig'inmaydilar. Buning o'rniga ular olov ifodalovchi ma'no va ahamiyatni hurmat qilishadi. Olov issiqlik, Xudoning nuri va nurli ongni ifodalovchi poklikning oliy ramzi hisoblanadi. lov zardushtiylik ibodatida muqaddas va asosiy ramz boʻlib, har bir Otash ibodatxonasida boʻlishi shart. Zardushtiylar uning doimiy ravishda yonib turishini va kuniga kamida 5 marta ovqatlanishini va ibodat qilishlarini ta'minlaydilar. Olov hayot manbai ekanligi ham ma'lum va zardushtiylarning hech bir marosimi usiz tugamaydi. E’tiboringiz uchun rahmat