ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА МАВЖУД ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАР ИСТИҚБОЛЛАРИ

Yuklangan vaqt

2024-07-27

Yuklab olishlar soni

2

Sahifalar soni

18

Faytl hajmi

515,0 KB


ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА МАВЖУД ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАР ИСТИҚБОЛЛАРИ Таянч иборалар: иқтисодий салоҳият, экспорт, институционал юрисдикция, изоляцияланган қишлоқ, ўсиш нуқталари, Давлат сектори, хусусий сектор, Давлат сектори ва хусусий секторнинг шерикчилиги, Махсус иқтисодий зоналар, махсус маъмурий район, махсус иқтисодий бошқарув тизими, Режа: 1. Рeспублика худудларида иқтисодий салоҳиятни таҳлили. 2.Ўзбекистон Республикасида мавжуд эркин иқтисодий зоналар истиқболлари. 1.Рeспублика худудларида иқтисодий салоҳиятни таҳлили. Рeспубликанинг Жиззах, Навоий вилоятларининг иқтисодий салоҳиятини таҳлили шуни кўрсатдики, бу минтақалар ўзининг ҳам қишлоқ хўжалик, ҳам саноат ишлаб чиқариш даражаси билан ҳудудида экспортга йўналтирилган ишлаб чиқариш зоналарини, эркин тадбиркорлик ва эркин савдо зоналарини ташкил этиш учун қулай ҳисобланади. Ҳар бир ҳудуд ўзининг ҳудудида у ёки бу тармоқни ривожланиш даражаси ва мавжудлиги билан фарқ қилади. Бу омил Эркин иқтисодий зонанинг маьлум йўналишдаги модeлини танлашда ривожланиши стратeгиясини ишлаб чиқаришда ва инфратузилмасини яратишда муҳим ҳисобланади. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА МАВЖУД ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАР ИСТИҚБОЛЛАРИ Таянч иборалар: иқтисодий салоҳият, экспорт, институционал юрисдикция, изоляцияланган қишлоқ, ўсиш нуқталари, Давлат сектори, хусусий сектор, Давлат сектори ва хусусий секторнинг шерикчилиги, Махсус иқтисодий зоналар, махсус маъмурий район, махсус иқтисодий бошқарув тизими, Режа: 1. Рeспублика худудларида иқтисодий салоҳиятни таҳлили. 2.Ўзбекистон Республикасида мавжуд эркин иқтисодий зоналар истиқболлари. 1.Рeспублика худудларида иқтисодий салоҳиятни таҳлили. Рeспубликанинг Жиззах, Навоий вилоятларининг иқтисодий салоҳиятини таҳлили шуни кўрсатдики, бу минтақалар ўзининг ҳам қишлоқ хўжалик, ҳам саноат ишлаб чиқариш даражаси билан ҳудудида экспортга йўналтирилган ишлаб чиқариш зоналарини, эркин тадбиркорлик ва эркин савдо зоналарини ташкил этиш учун қулай ҳисобланади. Ҳар бир ҳудуд ўзининг ҳудудида у ёки бу тармоқни ривожланиш даражаси ва мавжудлиги билан фарқ қилади. Бу омил Эркин иқтисодий зонанинг маьлум йўналишдаги модeлини танлашда ривожланиши стратeгиясини ишлаб чиқаришда ва инфратузилмасини яратишда муҳим ҳисобланади. Ўзбеистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг “Эркин иқтисодий зоналар самарали фаолият кўрсатиши учун вазирликлар, идоралар ва жойлардаги давлат ҳокимияти органларини мувофиқлаштиришни кучайтириш ва уларнинг масъулиятини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ана шу каби камчиликларни бартараф қилишда муҳим ўрин тутади. Жумладан, мазкур қарорга биноан, Эркин иқтисодий зоналар ҳудудида кластер ёндашувларидан самарали фойдаланган ҳолда, иштирокчилар ўртасида мустаҳкам кооперация алоқалари йўлга қўйилиб, маҳаллий хом ашё ва материаллар асосида рақобатдош тайёр маҳсулотлар, бутловчи буюмлар ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш бўйича юқори технологияли илғор корхоналар ташкил этилади. Бу жараёнда ишлаб чиқариш, муҳандислик-коммуникация, йўл-транспорт ҳамда сифатли логистика хизматлари кўрсатиш бўйича замонавий инфратузилмани шакллантириш, малакали мутахассислар тайёрлаш каби чора-тадбирлар қўлланилади. “Ургут”, “Қўқон”, “Ғиждувон” ва “Ҳазорасп” эркин иқтисодий зоналари, шунингдек, фармацевтика йўналишидаги эркин иқтисодий ҳудудларда янги корхоналар ташкил этиш учун хорижий сармояларни жалб қилиш ишлари да фаоллик талаб этилади. Эркин иқтисодий зоналар ва кичик саноат зоналарини электр энергияси, табиий газ, сув ва бошқа коммуникация тармоқлари билан барқарор таъминлашда муаммолар кузатилмоқда. Келгуси йиллардаги устувор йўналишлардан бири мамлакатимизда, энг аввало, жалб қилинаётган тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажмини ошириш, чет эл инвесторлари учун кафолатлар яратиш ҳамда уларнинг ишончини мустаҳкамлаш мақсадида янада қулай инвестиция муҳитини шакллантиришдан иборат. Ҳозирги пайтда рақобатдош тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқаришни таъминлайдиган, мамлакатимиз экспорт салоҳиятини ошириш ҳамда янги иш ўринларини яратишга хизмат қиладиган янги саноат корхоналарини ташкил этиш бўйича чет эл инвесторлари иштирокидаги йирик инвестиция лойиҳасини амалга ошириш ишларига жиддий эътибор билан қаралмоқда. Ўзбеистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг “Эркин иқтисодий зоналар самарали фаолият кўрсатиши учун вазирликлар, идоралар ва жойлардаги давлат ҳокимияти органларини мувофиқлаштиришни кучайтириш ва уларнинг масъулиятини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ана шу каби камчиликларни бартараф қилишда муҳим ўрин тутади. Жумладан, мазкур қарорга биноан, Эркин иқтисодий зоналар ҳудудида кластер ёндашувларидан самарали фойдаланган ҳолда, иштирокчилар ўртасида мустаҳкам кооперация алоқалари йўлга қўйилиб, маҳаллий хом ашё ва материаллар асосида рақобатдош тайёр маҳсулотлар, бутловчи буюмлар ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш бўйича юқори технологияли илғор корхоналар ташкил этилади. Бу жараёнда ишлаб чиқариш, муҳандислик-коммуникация, йўл-транспорт ҳамда сифатли логистика хизматлари кўрсатиш бўйича замонавий инфратузилмани шакллантириш, малакали мутахассислар тайёрлаш каби чора-тадбирлар қўлланилади. “Ургут”, “Қўқон”, “Ғиждувон” ва “Ҳазорасп” эркин иқтисодий зоналари, шунингдек, фармацевтика йўналишидаги эркин иқтисодий ҳудудларда янги корхоналар ташкил этиш учун хорижий сармояларни жалб қилиш ишлари да фаоллик талаб этилади. Эркин иқтисодий зоналар ва кичик саноат зоналарини электр энергияси, табиий газ, сув ва бошқа коммуникация тармоқлари билан барқарор таъминлашда муаммолар кузатилмоқда. Келгуси йиллардаги устувор йўналишлардан бири мамлакатимизда, энг аввало, жалб қилинаётган тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажмини ошириш, чет эл инвесторлари учун кафолатлар яратиш ҳамда уларнинг ишончини мустаҳкамлаш мақсадида янада қулай инвестиция муҳитини шакллантиришдан иборат. Ҳозирги пайтда рақобатдош тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқаришни таъминлайдиган, мамлакатимиз экспорт салоҳиятини ошириш ҳамда янги иш ўринларини яратишга хизмат қиладиган янги саноат корхоналарини ташкил этиш бўйича чет эл инвесторлари иштирокидаги йирик инвестиция лойиҳасини амалга ошириш ишларига жиддий эътибор билан қаралмоқда. "Ўзбекистон Республикасида эркин иқтисодий зоналар тўғрисида" Қонун лойиҳасини ишлаб чиқиш 1995 йилда бошланган1. Ўзбекистон Ҳукумати ЭИЗ ларнинг механизми сифатида таклиф қилиш мумкин бўладиган имкониятларни ва миллий иқтисодиётнинг иститутларининг ушбу механизмдан муваффақиятли ва самарали фойдаланишга тайёрлигини диққат билан таҳлил қилган. Натижада 1996 йилда Ўзбекистон Республикасининг «Эркин иқтисодий зоналар тўғрисида» ги Қонуни қабул қилинган2. Қонун ўзида инвесторларнинг зоналар ҳудудидаги фаолиятини амалда либераллаштиришни кўзда тутадиган ўта прогрессив ҳужжатни тақдим қилади. Шуни қайд қилиш лозимки, унда инвесторларнинг, жумладан зоналар ҳудудидаги хорижий инвесторларнинг қонуний ҳуқуқлари ва манфаатларига риоя қилинишини кафолатлаш, национализация қилишнинг ҳеч қандай шаклига йўл қўймаслик, ҳар қандай инвесторларга давлат органларининг ҳатти-ҳаракатларидан кўрилган зарарларни қоплаш каби муҳим масалалар биринчи марта ўз аксини топган. Шунингдек зонада фаолият кўрсатувчилар учун эркин нарх белгилаш ва эркин пул муомаласи (валюта режими) қонун билан мустаҳкамланган, хорижий корхоналарни рўйхатга олиш тартиби ва ҳоказолар киритилган. Мазкур Қонунга мувофиқ, эркин иқтисодий зона деганда аниқ белгиланган маъмурий чегараларга ва махсус ҳуқуқий режимга эга бўлган, мамлакат нинг ўзининг капитали ва хорижий капитални, илғор технологиялар ва зонани тезлаштирилган ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш учун зарур бўладиган бошқариш тажрибасини жалб қилиш мақсадида яратиладиган махсус ажратилган ҳудуд тушунилади. Эркин иқтисодий зона ҳудудида юридик шахслар ва фуқароларнинг (жисмоний шахсларнинг) Ўзбекистон Республикасининг қонунчилиги билан таъқиқланган фаолият турларидан ташқари ҳар қандай хўжалик, молия ва бошқа фаолият турлари билан шуғулланишига йўл қўйилади. 1 www.gov.uz 2 www.press-service.uz "Ўзбекистон Республикасида эркин иқтисодий зоналар тўғрисида" Қонун лойиҳасини ишлаб чиқиш 1995 йилда бошланган1. Ўзбекистон Ҳукумати ЭИЗ ларнинг механизми сифатида таклиф қилиш мумкин бўладиган имкониятларни ва миллий иқтисодиётнинг иститутларининг ушбу механизмдан муваффақиятли ва самарали фойдаланишга тайёрлигини диққат билан таҳлил қилган. Натижада 1996 йилда Ўзбекистон Республикасининг «Эркин иқтисодий зоналар тўғрисида» ги Қонуни қабул қилинган2. Қонун ўзида инвесторларнинг зоналар ҳудудидаги фаолиятини амалда либераллаштиришни кўзда тутадиган ўта прогрессив ҳужжатни тақдим қилади. Шуни қайд қилиш лозимки, унда инвесторларнинг, жумладан зоналар ҳудудидаги хорижий инвесторларнинг қонуний ҳуқуқлари ва манфаатларига риоя қилинишини кафолатлаш, национализация қилишнинг ҳеч қандай шаклига йўл қўймаслик, ҳар қандай инвесторларга давлат органларининг ҳатти-ҳаракатларидан кўрилган зарарларни қоплаш каби муҳим масалалар биринчи марта ўз аксини топган. Шунингдек зонада фаолият кўрсатувчилар учун эркин нарх белгилаш ва эркин пул муомаласи (валюта режими) қонун билан мустаҳкамланган, хорижий корхоналарни рўйхатга олиш тартиби ва ҳоказолар киритилган. Мазкур Қонунга мувофиқ, эркин иқтисодий зона деганда аниқ белгиланган маъмурий чегараларга ва махсус ҳуқуқий режимга эга бўлган, мамлакат нинг ўзининг капитали ва хорижий капитални, илғор технологиялар ва зонани тезлаштирилган ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш учун зарур бўладиган бошқариш тажрибасини жалб қилиш мақсадида яратиладиган махсус ажратилган ҳудуд тушунилади. Эркин иқтисодий зона ҳудудида юридик шахслар ва фуқароларнинг (жисмоний шахсларнинг) Ўзбекистон Республикасининг қонунчилиги билан таъқиқланган фаолият турларидан ташқари ҳар қандай хўжалик, молия ва бошқа фаолият турлари билан шуғулланишига йўл қўйилади. 1 www.gov.uz 2 www.press-service.uz 2.Ўзбекистон Республикасида мавжуд эркин иқтисодий зоналар истиқболлари. ЭИЗ ларнинг муваффақиятли фаолият кўрсатишини таъминлашда мамлакат Ҳукумати томонидан таклиф қилинадиган имтиёзлар ва енгилликлар катта роль ўйнайди. Ўзбекистондаги турли ЭИЗ ларнинг резидентлари учун имтиёзлар пакетини ишлаб чиқишда ЭИЗ жойлашган минтақанинг бир қатор ижтимоий-иқтисодий омилларидан келиб чиқиш билан индивидуал ёндашув қўлланилган. Бошқача қилиб айтганда, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларнинг резидентлари учун амал қиладиган пакет “Навоий” ЭСИЗ да амал қиладиган имтиёзлар пакетидан фарқ қилади. 3.1- жадвал ЭИЗ ларнинг потенциали Махсус ҳудудлар “Навоий” ЭСИЗ “Ангрен” МСЗ “Жиззах”МСЗ Жойлашуви Марказий зона Шимолий- шарқий зона Марказий зона Минтақанинг саноат потенциали Кимё саноати, нефть-кимё саноати, енгил саноат, фойдали қазилмаларни қазиб олиш, қурилиш материаллари Фойдали қазилмаларни қазиб олиш, қурилиш материаллари, енгил саноат ва озиқ-овқат саноати Минерал-хомашё ресурслари ва қишлоқ хўжалиги хомашёсини чуқур қайта ишлаш, енгил саноат, қурилиш материаллари Логистика Аэропорт (“Навоий” халқаро аэропорти), темир йўл, автомагистрал Халқаро автомагистрал, темир йўл 2.Ўзбекистон Республикасида мавжуд эркин иқтисодий зоналар истиқболлари. ЭИЗ ларнинг муваффақиятли фаолият кўрсатишини таъминлашда мамлакат Ҳукумати томонидан таклиф қилинадиган имтиёзлар ва енгилликлар катта роль ўйнайди. Ўзбекистондаги турли ЭИЗ ларнинг резидентлари учун имтиёзлар пакетини ишлаб чиқишда ЭИЗ жойлашган минтақанинг бир қатор ижтимоий-иқтисодий омилларидан келиб чиқиш билан индивидуал ёндашув қўлланилган. Бошқача қилиб айтганда, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларнинг резидентлари учун амал қиладиган пакет “Навоий” ЭСИЗ да амал қиладиган имтиёзлар пакетидан фарқ қилади. 3.1- жадвал ЭИЗ ларнинг потенциали Махсус ҳудудлар “Навоий” ЭСИЗ “Ангрен” МСЗ “Жиззах”МСЗ Жойлашуви Марказий зона Шимолий- шарқий зона Марказий зона Минтақанинг саноат потенциали Кимё саноати, нефть-кимё саноати, енгил саноат, фойдали қазилмаларни қазиб олиш, қурилиш материаллари Фойдали қазилмаларни қазиб олиш, қурилиш материаллари, енгил саноат ва озиқ-овқат саноати Минерал-хомашё ресурслари ва қишлоқ хўжалиги хомашёсини чуқур қайта ишлаш, енгил саноат, қурилиш материаллари Логистика Аэропорт (“Навоий” халқаро аэропорти), темир йўл, автомагистрал Халқаро автомагистрал, темир йўл Махсус афзалликлар Ҳаво йўлаги, Бухоро билан Самарқанднинг орасида жойлашганлик, Туркманистон, Афғонистон ва Яқин Шарқ бозорларига чиқишнинг қулайлиги “Ангрен” логистика маркази, пойтахт билан Фарғона водийси ўртасида транспорт тугини сифатидаги стратегик жойлашув, Қозоғистон, Россия, Хитой бозорларига чиқишнинг қулайлиги Саноат зонаси мавжуд, Тошкент билан Самарқанднинг орасида жойлашганлик, Тожикистон, Қозоғистон, Россия бозорларига чиқишнинг қулайлиги Индивидуал ёндашув фақатгина солиқ имтиёзларини белгилашда эмас, бу имтиёзларни тақдим қилиш шартлари ва муддатларини белгилашда ҳам амалга оширилган. Масалан, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ лар ҳолатида таклиф қилинадиган имтиёзлар ва енгилликларни қўлга киритиш зарур бўладиган инвестициялар ҳажмининг пастки планкаси “Навоий” ЭСИЗ га қараганда пастроқ қилиб ўрнатилган. ЭИЗ лар ўртасида имтиёзларни қўлга киритиш шартлари ва уларнинг амал қилиш муддатлари бўйича фарқлар “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларда мавжуд бўлган ва хорижий инвесторлар учун қўшимча рағбатлар бўлиб хизмат қиладиган бошқа афзалликлар билан ҳам шартланади. Масалан, уларнинг қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин: Ангрен шаҳри ҳозирги кунда хорижий инвесторларнинг асосий қисми жойлашган пойтахтга яқин жойда жойлашган. Ангрен ва Оҳангарон шаҳарлари аввал-бошда саноат шаҳарлари сифатида яратилган ва шундан келиб чиққан ҳолда, йиллар давомида қурилган, бироқ ҳозир ишламаётган кўплаб ишлаб чиқариш объектларига эга, кўп сонли кичик ва ўрта корхоналар яратилган тақдирда Махсус афзалликлар Ҳаво йўлаги, Бухоро билан Самарқанднинг орасида жойлашганлик, Туркманистон, Афғонистон ва Яқин Шарқ бозорларига чиқишнинг қулайлиги “Ангрен” логистика маркази, пойтахт билан Фарғона водийси ўртасида транспорт тугини сифатидаги стратегик жойлашув, Қозоғистон, Россия, Хитой бозорларига чиқишнинг қулайлиги Саноат зонаси мавжуд, Тошкент билан Самарқанднинг орасида жойлашганлик, Тожикистон, Қозоғистон, Россия бозорларига чиқишнинг қулайлиги Индивидуал ёндашув фақатгина солиқ имтиёзларини белгилашда эмас, бу имтиёзларни тақдим қилиш шартлари ва муддатларини белгилашда ҳам амалга оширилган. Масалан, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ лар ҳолатида таклиф қилинадиган имтиёзлар ва енгилликларни қўлга киритиш зарур бўладиган инвестициялар ҳажмининг пастки планкаси “Навоий” ЭСИЗ га қараганда пастроқ қилиб ўрнатилган. ЭИЗ лар ўртасида имтиёзларни қўлга киритиш шартлари ва уларнинг амал қилиш муддатлари бўйича фарқлар “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларда мавжуд бўлган ва хорижий инвесторлар учун қўшимча рағбатлар бўлиб хизмат қиладиган бошқа афзалликлар билан ҳам шартланади. Масалан, уларнинг қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин: Ангрен шаҳри ҳозирги кунда хорижий инвесторларнинг асосий қисми жойлашган пойтахтга яқин жойда жойлашган. Ангрен ва Оҳангарон шаҳарлари аввал-бошда саноат шаҳарлари сифатида яратилган ва шундан келиб чиққан ҳолда, йиллар давомида қурилган, бироқ ҳозир ишламаётган кўплаб ишлаб чиқариш объектларига эга, кўп сонли кичик ва ўрта корхоналар яратилган тақдирда уларни унчалик катта маблағ сарфламасдан ишга тушириш ва улардан максимал даражада самарали фойдаланиш мумкин. Юқорида айтилган омиллар билан бир қаторда Ангрен ва Оҳангарон шаҳарларида меҳнат ресурсларининг ўсаётганлиги омили ҳам мавжуд. Пойтахтда меҳнатга лаёқатли аҳоли сонининг ўсиб бораётганлиги муаммосини ҳам Тошкент шаҳрининг чегараларидан ташқарида янги, замонавий ва яхши ҳақ тўланадиган иш ўринларини яратиш билан қисман ҳал қилиш мумкин. Бу омилларни ҳисобга олиш билан “Ангрен” МСЗ да маблағталаб ишлаб чиқаришдни яратишдан кўра кўпроқ меҳнатталаб ишлаб чиқаришларни яратиш мақсадга мувофиқ бўлади. «Ангрен» ва «Жиззах» МСЗ лардан фарқли ўлароқ, “Навоий” ЭСИЗ учун ажратилган ҳудуд ҳеч қандай қурилмаларга эга бўлмаган. Шунингдек ЭСИЗ маблағталаб ва илмталаб ишлаб чиқаришлар учун мўлжалланган ҳудуд сифатида режалаштирилган. Бу саноат ишлаб чиқаришининг бирлигини яратишга «Ангрен» ва «Жиззах» МСЗ ларга қараганда анчагина катта инвестицияларни киритишни талаб қилади. “Навоий” ЭСИЗ, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларда лойиҳаларни амалга ошириш бўйича жорий вазият. Эркин иқтисодий зоналарнинг яратилиши кейинги йилларда саноат ишлаб чиқаришини модернизациялаш, техник ва технологик янгилаш учун Республика иқтисодиётига инвестицияларни жалб қилишни кенгайтиришнинг муҳим омилига айланмоқда. Ўзбекистон ҳудудида эркин иқтисодий зоналарнинг бўлиши хорижий инвесторларга уларнинг инвестицион фаолиятини кенгайтириш учун қўшимча жалб қилувчан шарт-шароитларни тақдим қилишни таъминлаган ва мамлакатимиздаги ишлаб чиқарувчиларга телекоммуникацион асбоб- ускуналар, нефть-газ асбоб ускуналари, кимё, автомобиль ва электротехника саноати маҳсулотлари, замонавий қурилиш ва пардозлаш материаллари, сифатли истеъмол товарлари, бошқа юқори технологик саноат уларни унчалик катта маблағ сарфламасдан ишга тушириш ва улардан максимал даражада самарали фойдаланиш мумкин. Юқорида айтилган омиллар билан бир қаторда Ангрен ва Оҳангарон шаҳарларида меҳнат ресурсларининг ўсаётганлиги омили ҳам мавжуд. Пойтахтда меҳнатга лаёқатли аҳоли сонининг ўсиб бораётганлиги муаммосини ҳам Тошкент шаҳрининг чегараларидан ташқарида янги, замонавий ва яхши ҳақ тўланадиган иш ўринларини яратиш билан қисман ҳал қилиш мумкин. Бу омилларни ҳисобга олиш билан “Ангрен” МСЗ да маблағталаб ишлаб чиқаришдни яратишдан кўра кўпроқ меҳнатталаб ишлаб чиқаришларни яратиш мақсадга мувофиқ бўлади. «Ангрен» ва «Жиззах» МСЗ лардан фарқли ўлароқ, “Навоий” ЭСИЗ учун ажратилган ҳудуд ҳеч қандай қурилмаларга эга бўлмаган. Шунингдек ЭСИЗ маблағталаб ва илмталаб ишлаб чиқаришлар учун мўлжалланган ҳудуд сифатида режалаштирилган. Бу саноат ишлаб чиқаришининг бирлигини яратишга «Ангрен» ва «Жиззах» МСЗ ларга қараганда анчагина катта инвестицияларни киритишни талаб қилади. “Навоий” ЭСИЗ, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларда лойиҳаларни амалга ошириш бўйича жорий вазият. Эркин иқтисодий зоналарнинг яратилиши кейинги йилларда саноат ишлаб чиқаришини модернизациялаш, техник ва технологик янгилаш учун Республика иқтисодиётига инвестицияларни жалб қилишни кенгайтиришнинг муҳим омилига айланмоқда. Ўзбекистон ҳудудида эркин иқтисодий зоналарнинг бўлиши хорижий инвесторларга уларнинг инвестицион фаолиятини кенгайтириш учун қўшимча жалб қилувчан шарт-шароитларни тақдим қилишни таъминлаган ва мамлакатимиздаги ишлаб чиқарувчиларга телекоммуникацион асбоб- ускуналар, нефть-газ асбоб ускуналари, кимё, автомобиль ва электротехника саноати маҳсулотлари, замонавий қурилиш ва пардозлаш материаллари, сифатли истеъмол товарлари, бошқа юқори технологик саноат маҳсулотларининг ички ва ташқи бозорларда рақобатбардош бўлган янги турларини ишлаб чиқаришни ўзлаштиришга кўмаклашган. 2009-2014 йиллар даврида эркин иқтисодий зоналарда хорижий капиталга эга бўлган 33 та корхона яратилган, уларга қилинган инвестицияларнинг умумий ҳажми 296 млн долларни ташкил қилади. Яна 123 миллион долларлик 23 та қўшма инвестицион лойиҳалар амалга оширилмоқда, 50 тача янги истиқболли лойиҳаларни ишлаб чиқиш амалга оширилмоқда. Қуйида 3 та зонанинг ҳар бири бўйича лойиҳаларни амалга оширишнинг жорий ҳолатини кўриб чиқамиз. “Навоий” ЭСИЗ Бугунги кунда “Навоий” ЭСИЗ га хорижий инвесторлар тобора кўпроқ қизиқиш билдирмоқда. Зона ҳудудида Жанубий Корея, Хитой Халқ Республикаси, Сингапур, Ҳиндистон, Бирлашган Араб Амирликлари каби мамлакатларнинг хорижий инвесторларининг улушига эга бўлган 16 та корхона муваффақиятли фаолият кўрсатмоқда. “Навоий” ЭСИЗ яратилган моментдан буён 100 миллион доллар атрофида умумий суммага эга бўлган 19 та инвестицион лойиҳалар бўйича ишлаб чиқаришлар эксплуатацияга киритилган. Юқори технологиялар асосида модемлар ва ТВ-приставкалар, куч кабеллари, мобил ва стационар телефон аппаратлари, косметика буюмлари, автомобиль аккумулятор кабеллари ва симлари, автомобиллар учун компрессорлар ва генераторлар, тайёр дори воситалари ва бошқалар каби маҳсулот турларини ишлаб чиқариш ташкил қилинган. 2013 йилнинг якунларига кўра, ЭСИЗ даги корхоналар томонидан 100 млрд сўмликдан ошиқ маҳсулот ишлаб чиқарилган, ўтган йилга қараганда ўсиш 25,8% ни ташкил қилган. маҳсулотларининг ички ва ташқи бозорларда рақобатбардош бўлган янги турларини ишлаб чиқаришни ўзлаштиришга кўмаклашган. 2009-2014 йиллар даврида эркин иқтисодий зоналарда хорижий капиталга эга бўлган 33 та корхона яратилган, уларга қилинган инвестицияларнинг умумий ҳажми 296 млн долларни ташкил қилади. Яна 123 миллион долларлик 23 та қўшма инвестицион лойиҳалар амалга оширилмоқда, 50 тача янги истиқболли лойиҳаларни ишлаб чиқиш амалга оширилмоқда. Қуйида 3 та зонанинг ҳар бири бўйича лойиҳаларни амалга оширишнинг жорий ҳолатини кўриб чиқамиз. “Навоий” ЭСИЗ Бугунги кунда “Навоий” ЭСИЗ га хорижий инвесторлар тобора кўпроқ қизиқиш билдирмоқда. Зона ҳудудида Жанубий Корея, Хитой Халқ Республикаси, Сингапур, Ҳиндистон, Бирлашган Араб Амирликлари каби мамлакатларнинг хорижий инвесторларининг улушига эга бўлган 16 та корхона муваффақиятли фаолият кўрсатмоқда. “Навоий” ЭСИЗ яратилган моментдан буён 100 миллион доллар атрофида умумий суммага эга бўлган 19 та инвестицион лойиҳалар бўйича ишлаб чиқаришлар эксплуатацияга киритилган. Юқори технологиялар асосида модемлар ва ТВ-приставкалар, куч кабеллари, мобил ва стационар телефон аппаратлари, косметика буюмлари, автомобиль аккумулятор кабеллари ва симлари, автомобиллар учун компрессорлар ва генераторлар, тайёр дори воситалари ва бошқалар каби маҳсулот турларини ишлаб чиқариш ташкил қилинган. 2013 йилнинг якунларига кўра, ЭСИЗ даги корхоналар томонидан 100 млрд сўмликдан ошиқ маҳсулот ишлаб чиқарилган, ўтган йилга қараганда ўсиш 25,8% ни ташкил қилган. 3.4-расм.“Навоий” ЭСИЗ сармояларни жалб қилиш жозибадорлиги. “Навоий” ЭСИЗ даги резидент корхоналарнинг фаолиятига алоҳида мисолларни кўриб чиқамиз. «UzEraeCable» Ўзбекистон-Жанубий Корея қўшма корхонаси бугунги кунда автомобиллар учун 39 турдаги кабеллар ва симларни ишлаб чиқармоқда. Маҳсулот асосан «GM-Uzbekistan», «SamAuto», «UzKoje» қўшма корхоналари учун мўлжалланган. «UzEraeCable» қўшма корхонасининг қуввати йилига 130 минг км турли ўлчамдаги кабелларни ташкил қилади. Маҳаллийлаштириш Дастурига мувофиқ «Chevrolet Соbalt» автомобили учун аккумулятор жгутларини ишлаб чиқариш ўзлаштирилган. Натижада илгари импорт қилинган бу эҳтиёт қисм ҳозирги кунда Ўзбекистоннинг ўзида тайёрланмоқда. «Полиэтилен қувурлар» қизлик корхонасида рақобатбардош маҳсулотни ишлаб чиқариш йўлга қўйилган. 2013 йилда истеъмолчиларга 3,4 млрд сўмликдан зиёд турлича ҳажмдаги водопровод қувурлари етказиб берилган. «UzMinda» Ўзбекистон-Ҳиндистон қўшма корхонаси «GM-Uzbekistan» қўшма корхонасининг автомобиллари учун 20 дан зиёд турдаги эҳтиёт қисмларни ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Йилига автомобиллар учун 250 минг дона 3.4-расм.“Навоий” ЭСИЗ сармояларни жалб қилиш жозибадорлиги. “Навоий” ЭСИЗ даги резидент корхоналарнинг фаолиятига алоҳида мисолларни кўриб чиқамиз. «UzEraeCable» Ўзбекистон-Жанубий Корея қўшма корхонаси бугунги кунда автомобиллар учун 39 турдаги кабеллар ва симларни ишлаб чиқармоқда. Маҳсулот асосан «GM-Uzbekistan», «SamAuto», «UzKoje» қўшма корхоналари учун мўлжалланган. «UzEraeCable» қўшма корхонасининг қуввати йилига 130 минг км турли ўлчамдаги кабелларни ташкил қилади. Маҳаллийлаштириш Дастурига мувофиқ «Chevrolet Соbalt» автомобили учун аккумулятор жгутларини ишлаб чиқариш ўзлаштирилган. Натижада илгари импорт қилинган бу эҳтиёт қисм ҳозирги кунда Ўзбекистоннинг ўзида тайёрланмоқда. «Полиэтилен қувурлар» қизлик корхонасида рақобатбардош маҳсулотни ишлаб чиқариш йўлга қўйилган. 2013 йилда истеъмолчиларга 3,4 млрд сўмликдан зиёд турлича ҳажмдаги водопровод қувурлари етказиб берилган. «UzMinda» Ўзбекистон-Ҳиндистон қўшма корхонаси «GM-Uzbekistan» қўшма корхонасининг автомобиллари учун 20 дан зиёд турдаги эҳтиёт қисмларни ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Йилига автомобиллар учун 250 минг дона эҳтиёт қисмларни ишлаб чиқаришга қодир бўлган бу корхонада ҳозирги кунда янги истиқболли лойиҳаларни амалга ошириш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Ўтган йили бу ерда 17,5 млрд сўмлик маҳсулот ишлаб чиқарилган. 2014 йилда «Ўзавтосаноат» акциядорлик компанияси ва «Landi Renzo S.p.A.» итальян компанияси “25 000 бирлик ҳажмда сиқилган табиий газга ўтказиш учун мўлжалланган капот ости ускуналарини ишлаб чиқаришни ташкил қилиш” инвестицион лойиҳасини амалга ошириш учун «Avtosanoat – Landi Renzo» қўшма корхонасини яратган. Инвестицион лойиҳани амалга оширишнинг биринчи босқичида қўшма корхонанинг таъсисчилари томонидан 0,6 млн АҚШ доллари инвестиция қилинади. Лойиҳани амалга ошириш доирасида ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш, ишлаб чиқариш жараёнида унинг улушини аста-секин ошириб бориш, шунингдек янги иш ўринларини яратиш кўзда тутилган. «Ангрен» МСЗ Фаолият кўрсатиш даври давомида МСЗ ҳудудида умумий суммаси 224,7 млн доллар бўлган 16 та лойиҳани амалга ошириш бошланган. Шулардан умумий суммаси 163 млн доллардан ошиқ бўлган 8 та лойиҳа амалга ошириб бўлинган, 840 та атрофида янги иш ўринлари яратилган. эҳтиёт қисмларни ишлаб чиқаришга қодир бўлган бу корхонада ҳозирги кунда янги истиқболли лойиҳаларни амалга ошириш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Ўтган йили бу ерда 17,5 млрд сўмлик маҳсулот ишлаб чиқарилган. 2014 йилда «Ўзавтосаноат» акциядорлик компанияси ва «Landi Renzo S.p.A.» итальян компанияси “25 000 бирлик ҳажмда сиқилган табиий газга ўтказиш учун мўлжалланган капот ости ускуналарини ишлаб чиқаришни ташкил қилиш” инвестицион лойиҳасини амалга ошириш учун «Avtosanoat – Landi Renzo» қўшма корхонасини яратган. Инвестицион лойиҳани амалга оширишнинг биринчи босқичида қўшма корхонанинг таъсисчилари томонидан 0,6 млн АҚШ доллари инвестиция қилинади. Лойиҳани амалга ошириш доирасида ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш, ишлаб чиқариш жараёнида унинг улушини аста-секин ошириб бориш, шунингдек янги иш ўринларини яратиш кўзда тутилган. «Ангрен» МСЗ Фаолият кўрсатиш даври давомида МСЗ ҳудудида умумий суммаси 224,7 млн доллар бўлган 16 та лойиҳани амалга ошириш бошланган. Шулардан умумий суммаси 163 млн доллардан ошиқ бўлган 8 та лойиҳа амалга ошириб бўлинган, 840 та атрофида янги иш ўринлари яратилган. 3.5-расм.«Ангрен» МСЗ сармояларни жалб қилиш жозибадорлиги. 100% лик хорижий капиталга эга бўлган, суткасига 1000 т шакар ишлаб чиқарадиган “Ангрен-шакар” корхонаси (550 та янги иш ўринлари яратилган), турлича диаметрли мис қувурлар ишлаб чақарадиган, унинг маҳсулотига жаҳон бозорида талаб катта бўлган “Ангрен қувур заводи” унитар корхонаси, энергия тежамкор ёритгичлар ишлаб чиқарадиган ELG-NUR қўшма корхонаси ва бошқалар каби корхоналарни ишга тушириш амалга оширилган. Мутахассисларнинг баҳолашларига кўра, янги “Ангрен-шакар” заводининг 2015 йилнинг охиригача лойиҳа қувватига чиқиши импортни қисқартириш ва Республика аҳолисининг шакар билан таъминланганлик даражасини ошириш имконини беради. 2013 йилнинг декабрида ташкил қилинган “EGL-NUR” Ўзбекистон-Жанубий Корея қўшма корхонаси “Ўзбекэнерго” давлат акциядорлик компанияси ва “EG Lightings” Жанубий Корея компанияси ҳамкорлигининг натижаси бўлиб ҳисобланади. у ташқи ёритиш (кўчалар, истироҳат боғлари, йўллар ва автомобиллар учун тураргоҳлар) ва ички ёритиш (идоралар, дўконлар, яшаш уйлари ва бошқа бинолар), шуниндек саноат корхоналари учун мўлжалланган диодли лампаларни ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Ҳозирги кунда 3.5-расм.«Ангрен» МСЗ сармояларни жалб қилиш жозибадорлиги. 100% лик хорижий капиталга эга бўлган, суткасига 1000 т шакар ишлаб чиқарадиган “Ангрен-шакар” корхонаси (550 та янги иш ўринлари яратилган), турлича диаметрли мис қувурлар ишлаб чақарадиган, унинг маҳсулотига жаҳон бозорида талаб катта бўлган “Ангрен қувур заводи” унитар корхонаси, энергия тежамкор ёритгичлар ишлаб чиқарадиган ELG-NUR қўшма корхонаси ва бошқалар каби корхоналарни ишга тушириш амалга оширилган. Мутахассисларнинг баҳолашларига кўра, янги “Ангрен-шакар” заводининг 2015 йилнинг охиригача лойиҳа қувватига чиқиши импортни қисқартириш ва Республика аҳолисининг шакар билан таъминланганлик даражасини ошириш имконини беради. 2013 йилнинг декабрида ташкил қилинган “EGL-NUR” Ўзбекистон-Жанубий Корея қўшма корхонаси “Ўзбекэнерго” давлат акциядорлик компанияси ва “EG Lightings” Жанубий Корея компанияси ҳамкорлигининг натижаси бўлиб ҳисобланади. у ташқи ёритиш (кўчалар, истироҳат боғлари, йўллар ва автомобиллар учун тураргоҳлар) ва ички ёритиш (идоралар, дўконлар, яшаш уйлари ва бошқа бинолар), шуниндек саноат корхоналари учун мўлжалланган диодли лампаларни ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Ҳозирги кунда корхонада ойига 4 минг дона 120-175 ватт қувватли лампалар ишлаб чиқарилмоқда. Корхонада илғор технологиялар асосида ишлаб чиқариладиган диодли лампалар юқори сифатлилиги, энергияни тежаши, ҳар қандай иқлим шароитларига барқарорлиги, халқаро стандартларга мослиги, эколоогик хавфсизлиги ва рақобатбардошлиги туфайли истеъмолчиларнинг катта талабига эга. Улар барча зарурий сертификатларга эга, ISO 9001:2008 халқаро стандартларига мос келади. 2014 йилнинг охиригача умумий қиймати 10 млн долларлик маҳсулот ишлаб чиқариш кўзда тутилган. 2015 йилда “EGL-NUR” бу кўрсаткични 20 млн долларгача, 2016 йилда – 35 млн долларгача етказишни режалаштирган. МСЗ да шунингдек «Ангрен» халқаро логистика маркази ҳам фаолият кўрсатади, унинг фаолияти ҳам ташқи иқтисодий фаолиятни амалга оширадиган корхоналар учун қулай шарт-шароитларни яратишга йўналтирилган. Ангрен логистика маркази Фарғона водийси ва Ўзбекистон Республикасининг бошқа минтақаларидаги юкни қабул қилиб олувчиларга “эшикдан-эшиккача” тамойили бўйича юкларни етказиб беришнинг тўлиқ мажмуасини тақдим қилади: халқаро ва маҳаллий йўналишлар бўйича автомобиль ва темир йўл транспорти билан дистрибьюциялаш; ташишларда барча турдаги хавф-хатарлардан фойдали суғурта полисини олишга кўмаклашиш; юкнинг жойлашган жойи тўғрисида оператив маълумотларни бериш; юкларни йўлда кузатиб ва қўриқлаб бориш; юкларни божхона назорати остида ташишни ташкил қилиш; экспорт ва импорт юкларни “эшикдан-эшиккача” етказиб бериш тизими; барча турдаги юкларни юклаш-тушириш ва сақлаш; экспорт-импорт юкларни махсус божхона омборларида сақлаш. Тошкент вилоятини Фарғона водийси билан боғлайдиган Ангрен-Поп темир йўлининг ишга туширилиши “Ангрен” МСЗ ни янада ривожлантириш учун катта имкониятларни тақдим қилади. корхонада ойига 4 минг дона 120-175 ватт қувватли лампалар ишлаб чиқарилмоқда. Корхонада илғор технологиялар асосида ишлаб чиқариладиган диодли лампалар юқори сифатлилиги, энергияни тежаши, ҳар қандай иқлим шароитларига барқарорлиги, халқаро стандартларга мослиги, эколоогик хавфсизлиги ва рақобатбардошлиги туфайли истеъмолчиларнинг катта талабига эга. Улар барча зарурий сертификатларга эга, ISO 9001:2008 халқаро стандартларига мос келади. 2014 йилнинг охиригача умумий қиймати 10 млн долларлик маҳсулот ишлаб чиқариш кўзда тутилган. 2015 йилда “EGL-NUR” бу кўрсаткични 20 млн долларгача, 2016 йилда – 35 млн долларгача етказишни режалаштирган. МСЗ да шунингдек «Ангрен» халқаро логистика маркази ҳам фаолият кўрсатади, унинг фаолияти ҳам ташқи иқтисодий фаолиятни амалга оширадиган корхоналар учун қулай шарт-шароитларни яратишга йўналтирилган. Ангрен логистика маркази Фарғона водийси ва Ўзбекистон Республикасининг бошқа минтақаларидаги юкни қабул қилиб олувчиларга “эшикдан-эшиккача” тамойили бўйича юкларни етказиб беришнинг тўлиқ мажмуасини тақдим қилади: халқаро ва маҳаллий йўналишлар бўйича автомобиль ва темир йўл транспорти билан дистрибьюциялаш; ташишларда барча турдаги хавф-хатарлардан фойдали суғурта полисини олишга кўмаклашиш; юкнинг жойлашган жойи тўғрисида оператив маълумотларни бериш; юкларни йўлда кузатиб ва қўриқлаб бориш; юкларни божхона назорати остида ташишни ташкил қилиш; экспорт ва импорт юкларни “эшикдан-эшиккача” етказиб бериш тизими; барча турдаги юкларни юклаш-тушириш ва сақлаш; экспорт-импорт юкларни махсус божхона омборларида сақлаш. Тошкент вилоятини Фарғона водийси билан боғлайдиган Ангрен-Поп темир йўлининг ишга туширилиши “Ангрен” МСЗ ни янада ривожлантириш учун катта имкониятларни тақдим қилади. «Жиззах» МСЗ “Жиззах” МСЗ яратилгандан буён қисқа вақт ўтганлигига қарамасдан, зона ҳудудида аллақачон Хитой компанияларининг иштироки билан мобил телефонлар, қуёш иссиқлигидан фойдаланиш билан сув иситадиган тизимлар (коллекторлар), чорвачилик маҳсулотларига қайта ишлов бериш ва омухта ем, сантехника буюмлари ишлаб чиқариш бўйича умумий қиймати 12 млн АҚШ доллари бўлган 5 та лойиҳа амалга оширилган. Хусусан, Hangzhou zhongwu electronic meters co.Ltd (Хитой Халқ Республикаси) компанияси билан биргаликда ташкил қилинган «Қуёш иссиқлик энергияси» Ўзбекистон-Хитой қўшма корхонасида қуёш энергиясидан фойдаланиш билан сув иситадиган тизимларни (қуёш коллекторларини) ишлаб чиқариш бошланган. Лойиҳанинг умумий қиймати 3,3 млн долларни, режалаштирилган ишлаб чиқариш қуввати эса – йилига 50 мингтагача коллекторларни ишлаб чиқаришни ташкил қилади. Янги корхона 17 турдаги замонавий хитой асбоб-ускуналари билан жиҳозланган, бу бутун технологик жараённи автоматлаштириш имконини берган. Амалда тўлиқ компьютерлаштирилган ишлаб чиқаришда 40 тача янги иш ўринлари яратилган. Корхона сувни 150-, 250- ва 300-литрлик идишларда ёзги вақтда 70 градусгача ва қишки вақтда 40 градусгача иситишга қодир бўлган коллекторларни ишлаб чиқаришга мўлжалланган. Бундан уларни фақатгина сувни иситиш учун эмас, балки яшаш хоналарини иситиш учун ҳам қўллаш мумкинлиги келиб чиқади. Бошланғич босқичда ишлаб чиқариш ички бозорга қаратилади, келгусида ташқи бозорларни ўзлаштириш ҳам режалаштирилган. Шу билан бир қаторда глазурланган ва декорацияланган керамик плиталар, CDMA-450 саноат модемлари, видео ва IP–телефон аппаратлари, оптик тармоқларни қуриш учун пассив асбоб-ускуналар ва аксессуарлар, телекоммуникацион асбоб-ускуналар, барча транспорт турлари учун тормоз колодкалари ва накладкалари, метизлар, гипсокартон листларни монтаж қилиш учун металл профиллар ва аксессуарлар, полипропилен қувурлар, қувурларни монтаж қилиш учун фитинглар, вентиллар ва аксессуарлар «Жиззах» МСЗ “Жиззах” МСЗ яратилгандан буён қисқа вақт ўтганлигига қарамасдан, зона ҳудудида аллақачон Хитой компанияларининг иштироки билан мобил телефонлар, қуёш иссиқлигидан фойдаланиш билан сув иситадиган тизимлар (коллекторлар), чорвачилик маҳсулотларига қайта ишлов бериш ва омухта ем, сантехника буюмлари ишлаб чиқариш бўйича умумий қиймати 12 млн АҚШ доллари бўлган 5 та лойиҳа амалга оширилган. Хусусан, Hangzhou zhongwu electronic meters co.Ltd (Хитой Халқ Республикаси) компанияси билан биргаликда ташкил қилинган «Қуёш иссиқлик энергияси» Ўзбекистон-Хитой қўшма корхонасида қуёш энергиясидан фойдаланиш билан сув иситадиган тизимларни (қуёш коллекторларини) ишлаб чиқариш бошланган. Лойиҳанинг умумий қиймати 3,3 млн долларни, режалаштирилган ишлаб чиқариш қуввати эса – йилига 50 мингтагача коллекторларни ишлаб чиқаришни ташкил қилади. Янги корхона 17 турдаги замонавий хитой асбоб-ускуналари билан жиҳозланган, бу бутун технологик жараённи автоматлаштириш имконини берган. Амалда тўлиқ компьютерлаштирилган ишлаб чиқаришда 40 тача янги иш ўринлари яратилган. Корхона сувни 150-, 250- ва 300-литрлик идишларда ёзги вақтда 70 градусгача ва қишки вақтда 40 градусгача иситишга қодир бўлган коллекторларни ишлаб чиқаришга мўлжалланган. Бундан уларни фақатгина сувни иситиш учун эмас, балки яшаш хоналарини иситиш учун ҳам қўллаш мумкинлиги келиб чиқади. Бошланғич босқичда ишлаб чиқариш ички бозорга қаратилади, келгусида ташқи бозорларни ўзлаштириш ҳам режалаштирилган. Шу билан бир қаторда глазурланган ва декорацияланган керамик плиталар, CDMA-450 саноат модемлари, видео ва IP–телефон аппаратлари, оптик тармоқларни қуриш учун пассив асбоб-ускуналар ва аксессуарлар, телекоммуникацион асбоб-ускуналар, барча транспорт турлари учун тормоз колодкалари ва накладкалари, метизлар, гипсокартон листларни монтаж қилиш учун металл профиллар ва аксессуарлар, полипропилен қувурлар, қувурларни монтаж қилиш учун фитинглар, вентиллар ва аксессуарлар (қисқмчлар) ва ҳоказоларни ишлаб чиқариш бўйича умумий қиймати 29,2 млн доллар бўлган 9 та лойиҳа амалга оширилмоқда[19]. Шу билан биргаликда 2013-2015 йилларда “Жиззах” махсус саноат зонасининг транспорт, ишлаб чиқариш ва муҳандислик-коммуникацион инфратузилмасини жадал ривожлантириш Дастури босқичма-босқич амалга оширилмоқда. Унинг доирасида 29,5 млн АҚШ доллари миқдорида капитал қўйилмаларни ўзлаштириш режалаштирилган. Ҳозирги кунда ҳудуднинг 12 ва 14 км узунликдаги ички автомобиль йўллари реконструкция қилинган, 1 км узунликдаги йўл қурилган. МСЗ ҳудудидаги корхоналарнинг тасарруфида бўлган ички темир йўл шохобчалари мукаммал таъмирланган, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2013 йил 1 июлдаги №190 "2013-2015 йилларда “Жиззах” махсус саноат зонасининг транспорт, ишлаб чиқариш ва муҳандислик-коммуникацион инфратузилмасини жадал ривожлантириш чоралари тўғрисида" Қарори. 50 м узунликдаги рельслар ётқизилган. Ичимлик суви билан таъминлашни яхшилаш мақсадида 3 км узунликдаги янги водопровод қувурлари ўтказилган, иккита артезиан қудуғини қазиш ва биттасини таъмирлаш ишлари тугалланган. “Жизззах” МСЗ орқали ўтадиган Қўрғон-тепа канилини тозалаш ва таъмирлаш ишлари тугалланмоқда. Янги корхоналарга электр энергиясини узлуксиз бериш мақсадида «Саноат-1» подстанциясини мукаммал таъмирлаш амалга оширилган[19]. Шу билан биргаликда, уларнинг ҳал қилиниши Ўзбекистон Республикасида ЭИЗ ларнинг ривожланишига кўмаклашадиган бир қатор бошқа масалалар ҳам мавжуд: Дирекцияларнинг ўзлари инвесторларни қидириши ва жалб қилиши қонунчилик билан мустаҳкамланмаган. Жанубий Корея ва Хитойда ЭИЗ ларнинг фаолият кўрсатиш тажрибаси шундан гувоҳлик берадики, ЭИЗ ларнинг муваффақиятли фаолият кўрсатиши учун зонанинг раҳбариятида инвесторларни қидириш ва жалб қилиш, уларни жалб қилиш учун қўшимча шарт-шароитларни яратиш бўйича нисбий мустақиллик бўлиши катта аҳамият (қисқмчлар) ва ҳоказоларни ишлаб чиқариш бўйича умумий қиймати 29,2 млн доллар бўлган 9 та лойиҳа амалга оширилмоқда[19]. Шу билан биргаликда 2013-2015 йилларда “Жиззах” махсус саноат зонасининг транспорт, ишлаб чиқариш ва муҳандислик-коммуникацион инфратузилмасини жадал ривожлантириш Дастури босқичма-босқич амалга оширилмоқда. Унинг доирасида 29,5 млн АҚШ доллари миқдорида капитал қўйилмаларни ўзлаштириш режалаштирилган. Ҳозирги кунда ҳудуднинг 12 ва 14 км узунликдаги ички автомобиль йўллари реконструкция қилинган, 1 км узунликдаги йўл қурилган. МСЗ ҳудудидаги корхоналарнинг тасарруфида бўлган ички темир йўл шохобчалари мукаммал таъмирланган, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2013 йил 1 июлдаги №190 "2013-2015 йилларда “Жиззах” махсус саноат зонасининг транспорт, ишлаб чиқариш ва муҳандислик-коммуникацион инфратузилмасини жадал ривожлантириш чоралари тўғрисида" Қарори. 50 м узунликдаги рельслар ётқизилган. Ичимлик суви билан таъминлашни яхшилаш мақсадида 3 км узунликдаги янги водопровод қувурлари ўтказилган, иккита артезиан қудуғини қазиш ва биттасини таъмирлаш ишлари тугалланган. “Жизззах” МСЗ орқали ўтадиган Қўрғон-тепа канилини тозалаш ва таъмирлаш ишлари тугалланмоқда. Янги корхоналарга электр энергиясини узлуксиз бериш мақсадида «Саноат-1» подстанциясини мукаммал таъмирлаш амалга оширилган[19]. Шу билан биргаликда, уларнинг ҳал қилиниши Ўзбекистон Республикасида ЭИЗ ларнинг ривожланишига кўмаклашадиган бир қатор бошқа масалалар ҳам мавжуд: Дирекцияларнинг ўзлари инвесторларни қидириши ва жалб қилиши қонунчилик билан мустаҳкамланмаган. Жанубий Корея ва Хитойда ЭИЗ ларнинг фаолият кўрсатиш тажрибаси шундан гувоҳлик берадики, ЭИЗ ларнинг муваффақиятли фаолият кўрсатиши учун зонанинг раҳбариятида инвесторларни қидириш ва жалб қилиш, уларни жалб қилиш учун қўшимча шарт-шароитларни яратиш бўйича нисбий мустақиллик бўлиши катта аҳамият касб этади. Масалан, Хитойда зоналар ва махсус районлар тизими макроиқтисодий даражада ҳам, зоналарнинг ўзларининг ичида ҳам самарали бошқарилади, бунда зоналарнинг маъмурий тузилиши турли-туман ташкил қилиниш билан ажралиб тургани ҳолда (ҳатто қўшма корхона кўринишида яратилишгача), асосий тамойилга содиқликни – инвесторлар учун барча ташкилий масалаларни тезда ҳал қилиш учун қулай инструмент бўлиб хизмат қилишни сақлайди; Потенциал инвесторларнинг етарлича маълумотларга эга эмаслиги, ЭИЗ ларнинг фаолиятини етарлича реклама қилмаслик. Масалан, “Жиззах” МСЗ бир йил олдин яратилган, лекин ҳозирги кунгача ҳам МСЗ нинг расмий сайти ишлаб чиқилмаган. МСЗ га инвестицияларни жалб қилиш учун потенциал ва амалдаги инвесторлар учун ахборот таъминоти ва консультацион таъминот тармоқларини ривожлантириш, Ўзбекистон учун аҳамиятга молик бўлган инвестицион дастурлар ва лойиҳаларни маркетинглаш, хорижий мамлакатларда потенциал инвесторларга ўзбек бозорларига кириш хизматларини кўрсатадиган инвестицион бюролар тармоғини ривожлантириш, инвестицион лойиҳалар бўйича маълумотлар банкини шакллантириш ва инвестициялаш шартлари бўйича справочник материалларни тайёрлаш, Ўзбекистоннинг хорижий инвестициялардан манфаатдор мамлакат сифатидаги ижобий тимсолини шакллантирадиган махсус ахборот нашрларини чиқариш каби масалаларга катта эътибор қаратиш зарур бўлади; Кредит олишдаги қийинчиликлар, ЭИЗ ларни ривожлантириш учун мўлжалланган ихтисослаштирилган банклар ва кредит линияларининг йўқлиги, кредитлашнинг лимитланиши, банклар томонидан ўрнатиладиган юқори фойиз ставкалари ва бунинг оқибати сифатида зарурий ҳажмдаги кредитларни олишнинг иложи йўқлиги; Ўзбекистонда “Навоий” ЭСИЗ, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларда тақдим қилинадиган солиқ ва божхона имтиёзлари билан алоҳида тармоқлар бўйича тақдим қилинадиган имтиёзларни солиштирма таҳлил қилиш шуни касб этади. Масалан, Хитойда зоналар ва махсус районлар тизими макроиқтисодий даражада ҳам, зоналарнинг ўзларининг ичида ҳам самарали бошқарилади, бунда зоналарнинг маъмурий тузилиши турли-туман ташкил қилиниш билан ажралиб тургани ҳолда (ҳатто қўшма корхона кўринишида яратилишгача), асосий тамойилга содиқликни – инвесторлар учун барча ташкилий масалаларни тезда ҳал қилиш учун қулай инструмент бўлиб хизмат қилишни сақлайди; Потенциал инвесторларнинг етарлича маълумотларга эга эмаслиги, ЭИЗ ларнинг фаолиятини етарлича реклама қилмаслик. Масалан, “Жиззах” МСЗ бир йил олдин яратилган, лекин ҳозирги кунгача ҳам МСЗ нинг расмий сайти ишлаб чиқилмаган. МСЗ га инвестицияларни жалб қилиш учун потенциал ва амалдаги инвесторлар учун ахборот таъминоти ва консультацион таъминот тармоқларини ривожлантириш, Ўзбекистон учун аҳамиятга молик бўлган инвестицион дастурлар ва лойиҳаларни маркетинглаш, хорижий мамлакатларда потенциал инвесторларга ўзбек бозорларига кириш хизматларини кўрсатадиган инвестицион бюролар тармоғини ривожлантириш, инвестицион лойиҳалар бўйича маълумотлар банкини шакллантириш ва инвестициялаш шартлари бўйича справочник материалларни тайёрлаш, Ўзбекистоннинг хорижий инвестициялардан манфаатдор мамлакат сифатидаги ижобий тимсолини шакллантирадиган махсус ахборот нашрларини чиқариш каби масалаларга катта эътибор қаратиш зарур бўлади; Кредит олишдаги қийинчиликлар, ЭИЗ ларни ривожлантириш учун мўлжалланган ихтисослаштирилган банклар ва кредит линияларининг йўқлиги, кредитлашнинг лимитланиши, банклар томонидан ўрнатиладиган юқори фойиз ставкалари ва бунинг оқибати сифатида зарурий ҳажмдаги кредитларни олишнинг иложи йўқлиги; Ўзбекистонда “Навоий” ЭСИЗ, “Ангрен” ва “Жиззах” МСЗ ларда тақдим қилинадиган солиқ ва божхона имтиёзлари билан алоҳида тармоқлар бўйича тақдим қилинадиган имтиёзларни солиштирма таҳлил қилиш шуни кўрсатадики, Республикада етарлича катта солиқ имтиёзлари пакети амал қилади, унинг асосида алоҳида тармоқларнинг субъектларига ўзларининг ишлаб чиқаришларини айнан ЭИЗ лар ҳудудига жойлаштириш қанчалик фойдали эканлигини бирданига тушуниш қийин. Масалан, маҳаллийлаштириш дастурига киритилган корхоналар, шунингдек ўзларининг фаолиятини автомобилсозлик, енгил саноат каби тармоқларда амалга оширувчи корхоналар ЭИЗ лардаги корхоналарга қараганда анчагина катта солиқ имтиёзлари ва бошқа преференцияларга эга; Каттагина етарлича ишлаб чиқилмаганликка шуни ҳам киритиш мумкинки, ЭИЗ ларнинг хўжалик фаолиятидан, гарчи хизматларни тақдим қилиш – дунёда энг динамик тармоқ бўлиб ҳисоблансада, хизматлар кўрсатиш тушиб қолмоқда. Ўзбекистон Республикасининг ЭИЗ ларнинг фаолиятини тартибга солувчи қонунчилигида солиқ имтиёзларининг энг катта ҳажми саноат инвестициялари учун кўзда тутилган. Шу билан биргаликда яна бир қатор капитални қўйиш мумкин бўладиган сфералар борки, уларда ҳам муваффақиятли тарзда янги иш ўринларини яратиш ва иш фаоллигини рағбатлантириш мумкин. Булар қаторига, масалан, юкларни ташиш, қайта ўраш, экспедициялаш билан боғланадиган хизматлар, банк иши, суғурта бизнеси, сайёҳлик ва ҳоказоларни киритиш мумкин; Жаҳон амалиёти ЭИЗ ларнинг резидентлари учун тўғридан-тўғри имтиёзлардан ташқари уларни билвосита қўллаб-қувватлашга ҳам кўп сонли мисолларни ўз ичига олади. Булар қаторига инвестицион консультациялар бериш, патентни ҳимоялашга кўмаклашиш, эркин иқтисодий зонанинг марказлашган РR и ва ҳоказоларни киритиш мумкин, Ўзбекистонда бу жиҳат, гарчи жуда муҳим бўлиб ҳисоблансада, мутлақо ишлаб чиқилмаганлигича қолмоқда; ЭИЗ лар инфратузилмасининг етарлича ривожланмаганлиги. ЭИЗ ларнинг яратилиши ва муваффақиятли фаолият кўрсатишининг асосий шартларидан бири тегишлича ишлаб чиқариш инфратузилмасининг ҳам, ноишлаб чиқариш инфратузилмасининг ҳам бўлиши бўлиб ҳисобланади. Турли савдо, маиший кўрсатадики, Республикада етарлича катта солиқ имтиёзлари пакети амал қилади, унинг асосида алоҳида тармоқларнинг субъектларига ўзларининг ишлаб чиқаришларини айнан ЭИЗ лар ҳудудига жойлаштириш қанчалик фойдали эканлигини бирданига тушуниш қийин. Масалан, маҳаллийлаштириш дастурига киритилган корхоналар, шунингдек ўзларининг фаолиятини автомобилсозлик, енгил саноат каби тармоқларда амалга оширувчи корхоналар ЭИЗ лардаги корхоналарга қараганда анчагина катта солиқ имтиёзлари ва бошқа преференцияларга эга; Каттагина етарлича ишлаб чиқилмаганликка шуни ҳам киритиш мумкинки, ЭИЗ ларнинг хўжалик фаолиятидан, гарчи хизматларни тақдим қилиш – дунёда энг динамик тармоқ бўлиб ҳисоблансада, хизматлар кўрсатиш тушиб қолмоқда. Ўзбекистон Республикасининг ЭИЗ ларнинг фаолиятини тартибга солувчи қонунчилигида солиқ имтиёзларининг энг катта ҳажми саноат инвестициялари учун кўзда тутилган. Шу билан биргаликда яна бир қатор капитални қўйиш мумкин бўладиган сфералар борки, уларда ҳам муваффақиятли тарзда янги иш ўринларини яратиш ва иш фаоллигини рағбатлантириш мумкин. Булар қаторига, масалан, юкларни ташиш, қайта ўраш, экспедициялаш билан боғланадиган хизматлар, банк иши, суғурта бизнеси, сайёҳлик ва ҳоказоларни киритиш мумкин; Жаҳон амалиёти ЭИЗ ларнинг резидентлари учун тўғридан-тўғри имтиёзлардан ташқари уларни билвосита қўллаб-қувватлашга ҳам кўп сонли мисолларни ўз ичига олади. Булар қаторига инвестицион консультациялар бериш, патентни ҳимоялашга кўмаклашиш, эркин иқтисодий зонанинг марказлашган РR и ва ҳоказоларни киритиш мумкин, Ўзбекистонда бу жиҳат, гарчи жуда муҳим бўлиб ҳисоблансада, мутлақо ишлаб чиқилмаганлигича қолмоқда; ЭИЗ лар инфратузилмасининг етарлича ривожланмаганлиги. ЭИЗ ларнинг яратилиши ва муваффақиятли фаолият кўрсатишининг асосий шартларидан бири тегишлича ишлаб чиқариш инфратузилмасининг ҳам, ноишлаб чиқариш инфратузилмасининг ҳам бўлиши бўлиб ҳисобланади. Турли савдо, маиший хизмат корхоналари, дорихоналар ва бошқа инфратузилма объектлари – потенциал инвесторлар биринчи навбатда эътибор қаратадиган нарсалардир. Масалан, Жанубий Кореяда 2002 йил 30 декабрдаги № 6835 “Эркин иқтисодий зоналарни яратиш ва уларнинг фаолият кўрсатиши тўғрисида Қонун” нинг асосий қоидаларидан бири хорижий фуқаролар учун шинам яшаш шароитларини яратиш бўлиб ҳисобланади. Бу ЭИЗ ҳудудида халқаро даражада тиббий ва таълим хизматлари кўрсатадиган муассасалар, шинам яшаш шароитларини яратиш зарурлигини англатади. Бундан ташқари, ЭИЗ да халқаро даражада таълим хизматлари кўрсатадиган (олий таълимни ҳам ўз ичига олган ҳолда) муассасаларни яратиш маҳаллий ходимларнинг малакасини ошириш, минтақаларда таълимнинг сифатини яхшилаш имконини ҳам беради; ЭИЗ лар яратилган минтақаларда юқори малакали мутахассисларнинг етишмаслиги. Минтақада ЭИЗ нинг яратилиши ишчи кучинининг малака даражасини ошириш заруратини чақиради. Хорижий мамлакатларнинг тажрибаси шундан гувоҳлик берадики, яратиладиган эркин иқтисодий зоналар учун ходимларни махсус касбий тайёрлаш ва ўқитиш масаласига илгари жуда кам эътибор қаратилган ва амалда ҳеч қаерда зоналарнинг ташкилотчилари томонидан бу борада ҳеч қандай ишлар амалга оширилмаган. Таркиб топган вазият яратиладиган ЭИЗ ларни яхлит бошқариш ва уларни ходимлар билан таъминлаш минтақадаги мавжуд меҳнат ресурслари ҳисобидан амалга оширилади деган қарашлардан келиб чиққан. Шунга қарамасдан, жаҳон амалиётида маълум бир ЭИЗ учун хориждан ёш мутахассисларни танлаш ва ўқитишга мисоллар учрайди (Мелицадаги ЭИЗ, Польша). Мелицадаги ЭИЗ да шунингдек 100 та ва ундан ошиқ ходимларни ишга қабул қилиш корхона ёки фирмани шу йили даромад солиғи тўлашдан озод қилади деган тартиб ўрнатилган. Ушбу зоналарни шакллантириш муддати келгусида узайтириш имконияти билан 30 йилни ташкил этиб, мазкур муддат давомида бу ерда алоҳида солиқ хизмат корхоналари, дорихоналар ва бошқа инфратузилма объектлари – потенциал инвесторлар биринчи навбатда эътибор қаратадиган нарсалардир. Масалан, Жанубий Кореяда 2002 йил 30 декабрдаги № 6835 “Эркин иқтисодий зоналарни яратиш ва уларнинг фаолият кўрсатиши тўғрисида Қонун” нинг асосий қоидаларидан бири хорижий фуқаролар учун шинам яшаш шароитларини яратиш бўлиб ҳисобланади. Бу ЭИЗ ҳудудида халқаро даражада тиббий ва таълим хизматлари кўрсатадиган муассасалар, шинам яшаш шароитларини яратиш зарурлигини англатади. Бундан ташқари, ЭИЗ да халқаро даражада таълим хизматлари кўрсатадиган (олий таълимни ҳам ўз ичига олган ҳолда) муассасаларни яратиш маҳаллий ходимларнинг малакасини ошириш, минтақаларда таълимнинг сифатини яхшилаш имконини ҳам беради; ЭИЗ лар яратилган минтақаларда юқори малакали мутахассисларнинг етишмаслиги. Минтақада ЭИЗ нинг яратилиши ишчи кучинининг малака даражасини ошириш заруратини чақиради. Хорижий мамлакатларнинг тажрибаси шундан гувоҳлик берадики, яратиладиган эркин иқтисодий зоналар учун ходимларни махсус касбий тайёрлаш ва ўқитиш масаласига илгари жуда кам эътибор қаратилган ва амалда ҳеч қаерда зоналарнинг ташкилотчилари томонидан бу борада ҳеч қандай ишлар амалга оширилмаган. Таркиб топган вазият яратиладиган ЭИЗ ларни яхлит бошқариш ва уларни ходимлар билан таъминлаш минтақадаги мавжуд меҳнат ресурслари ҳисобидан амалга оширилади деган қарашлардан келиб чиққан. Шунга қарамасдан, жаҳон амалиётида маълум бир ЭИЗ учун хориждан ёш мутахассисларни танлаш ва ўқитишга мисоллар учрайди (Мелицадаги ЭИЗ, Польша). Мелицадаги ЭИЗ да шунингдек 100 та ва ундан ошиқ ходимларни ишга қабул қилиш корхона ёки фирмани шу йили даромад солиғи тўлашдан озод қилади деган тартиб ўрнатилган. Ушбу зоналарни шакллантириш муддати келгусида узайтириш имконияти билан 30 йилни ташкил этиб, мазкур муддат давомида бу ерда алоҳида солиқ ва божхона имтиёзлари амалда бўлади. ЭИЗ ҳудудларида логистика марказлари ҳамда божхона постлари ташкил этилшикўзда тутилган. Мева-сабзавот ҳамда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлаш, сақлаш ва қадоқлаш, текстиль, гиламчилик, оёқ кийими ва чарм, экологик хавфсиз кимёвий, фармацевтик, озиқ-овқат, электроника саноати, машинасозлик ва автомобильсозлик, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш ва бошқа йўналишлар бўйича янги ишлаб чиқаришни ташкил этиш режалаштирилмоқда. Қуйидагилар ушбу ЭИЗнинг асосий вазифалари ва фаолияти йўналишлари этиб белгиланди: ташқи бозорларда талаб катта бўлган ва импортнинг ўрнини босувчи, юқори қўшилган қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича замонавий ишлаб чиқаришларни ташкил этиш учун хорижий ва маҳаллий инвесторларнинг тўғридан-тўғри инвестицияларини жалб этиш; Самарқанд, Бухоро, Фарғона ва Хоразм вилоятларининг ишлаб чиқариш ва ресурс салоҳиятларидан комплекс ҳамда самарали фойдаланишни таъминлаш; мева-сабзавот ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлаш, сақлаш ва қадоқлаш, тўқимачилик, гилам тўқиш, пойабзал ва чарм-галантерея, экологик жиҳатдан хавфсиз кимё, фармацевтика, озиқ-овқат, электротехника саноати, машинасозлик ва автомобилсозлик, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш ва бошқа йўналишларда янги замонавий ишлаб чиқаришларни ташкил этиш; маҳаллий хомашё ва материаллар негизида мустаҳкам кооперация алоқаларини ўрнатиш ҳамда эркин иқтисодий зоналар корхоналари ўртасида ва умуман республикада саноат кооперациясини ривожлантириш асосида юқори технологияли маҳсулотлар ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш жараёнларини чуқурлаштириш; ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларни стандартлаштириш, сертификатлаштириш ва маркировка қилиш бўйича халқаро стандартларга мувофиқ илмий-ишлаб чиқариш марказлари ташкил этиш ва уларнинг ва божхона имтиёзлари амалда бўлади. ЭИЗ ҳудудларида логистика марказлари ҳамда божхона постлари ташкил этилшикўзда тутилган. Мева-сабзавот ҳамда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлаш, сақлаш ва қадоқлаш, текстиль, гиламчилик, оёқ кийими ва чарм, экологик хавфсиз кимёвий, фармацевтик, озиқ-овқат, электроника саноати, машинасозлик ва автомобильсозлик, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш ва бошқа йўналишлар бўйича янги ишлаб чиқаришни ташкил этиш режалаштирилмоқда. Қуйидагилар ушбу ЭИЗнинг асосий вазифалари ва фаолияти йўналишлари этиб белгиланди: ташқи бозорларда талаб катта бўлган ва импортнинг ўрнини босувчи, юқори қўшилган қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича замонавий ишлаб чиқаришларни ташкил этиш учун хорижий ва маҳаллий инвесторларнинг тўғридан-тўғри инвестицияларини жалб этиш; Самарқанд, Бухоро, Фарғона ва Хоразм вилоятларининг ишлаб чиқариш ва ресурс салоҳиятларидан комплекс ҳамда самарали фойдаланишни таъминлаш; мева-сабзавот ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлаш, сақлаш ва қадоқлаш, тўқимачилик, гилам тўқиш, пойабзал ва чарм-галантерея, экологик жиҳатдан хавфсиз кимё, фармацевтика, озиқ-овқат, электротехника саноати, машинасозлик ва автомобилсозлик, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш ва бошқа йўналишларда янги замонавий ишлаб чиқаришларни ташкил этиш; маҳаллий хомашё ва материаллар негизида мустаҳкам кооперация алоқаларини ўрнатиш ҳамда эркин иқтисодий зоналар корхоналари ўртасида ва умуман республикада саноат кооперациясини ривожлантириш асосида юқори технологияли маҳсулотлар ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш жараёнларини чуқурлаштириш; ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларни стандартлаштириш, сертификатлаштириш ва маркировка қилиш бўйича халқаро стандартларга мувофиқ илмий-ишлаб чиқариш марказлари ташкил этиш ва уларнинг қарорлари халқаро даражада эътироф этилишини таъминлаш чора- тадбирларини кўриш. ташкил этиладиган эркин иқтисодий зоналари дирекциялари эркин иқтисодий зоналарнинг бутун фаолият кўрсатиш даврида солиқлар ва давлат арга келиш имконини берди: қарорлари халқаро даражада эътироф этилишини таъминлаш чора- тадбирларини кўриш. ташкил этиладиган эркин иқтисодий зоналари дирекциялари эркин иқтисодий зоналарнинг бутун фаолият кўрсатиш даврида солиқлар ва давлат арга келиш имконини берди: