Жисмни зарядлаш усули
Бу усулнинг маъдан ва гидрогеологик вариантлари ишлатилади.
1. Маъдан варианти кон қазилма
ёки қудуқ билан очилади, у электр
токи жуда яхши ўтказувчи фойдали
қазилмаларни
разведка
қилишда
ишлатилади (маъданнинг контури ва
ётиш йўналиши аниқланади).
Иш
вақтида
битта
А
таъминовчи
электрод
маъданга
уланади
(ер
туташтирилади),
иккинчиси эса,
"
" га, яъни кутилаётган жинснинг ўлчовларига нисбатан
тахминан 20 марта катта масофага маҳкамланади (1 – Расм).
Зарядланган маъдан атрофдаги муҳитга нисбатан юқори электр
ўтказгич бўлади. Шунинг учун маъдан жинси эквипотенциал (потенциали
тенг бўлган) ўтказгич бўлиб, ундан ҳамма томонга ток текис оқади. Ток
чизмаларига перпендикуляр бўлган потенциали, тенг бўлган юзалар,
маъданнинг шаклини такрорлайди. Иккита ўлчов MN электрод ва ҳар қандай
электр асбоб билан эквипотенциал чизмалари аниқланади. Ер юзасида
изочизмалар (эквипотенциал чизма) зарядланган жинсни такрорлайди ва
контурлайди, фақат жинсдан узоқлашган сари изочизмалар айланага ёки
эллипсга яқинлашади. Ингичка чўзиқ маъдан жинслар аномалиялар ўқи билан
аниқланади.
Б
M
N
A
B→∞
_
1 – Расм
Ишлар м-би
1: 20001; :5000;20 (5 10)
ва
20 ì)
50 (10
тармоғи бўйича,
аниқроқ ўрганиш учун тармоқнинг зичлиги икки марта орттирилади.
Кузатувларни қайта ишлаганда потенциал
"
"u ёки потенциаллар
айирмаси
" u"
қийматлари AB занжирдаги умумий токка
"
"J келтиради, яъни
J
u/
ва
u J MN
/
ҳисобланади.
Ўлчов
натижаларининг
потенциаллари
ёки
гридиентлари
графиклари
харитаси,
баъзан
потенциаллар
изочизиқликлари
харитаси
билан тасвирланади. (2 –
расм)
Маъданнинг
узунлигини
қуйидагича
аниқлаш мумкин.
;h
p
L
h - маъданни ётиш чуқурлиги; L- маъданнинг узунлиги
p - потенциал градиентининг экстремумлари орасидаги масофа.
Бу усулда юқори частотали ўзгарувчан ток ишлатиб, ҳосил бўлган
магнит майдонни ҳам ўлчаш мумкин.
B→0
_
2 – Расм
A
L
ПК
p
I
U
I
U
I
U
IMN
U
2. Гидрогеологик варианти битта бурғи қудуғи орқали ер ости
сувларининг оқим йўналишини ва тезлигини аниқлашга ишлатилади.
Иш вақтида бурилма қудуққа ер ости
сувларининг
сатхидан
пастроққа
битта
таъминловчи А электрод туширилади, иккинчиси
эса В
"
" га олиб борилади (
A
электроднинг
чуқурлигига нисбатан 10 марта кўпрок масофада
қоқилади).
Ер юзасида ер ости сувлар сатҳи ётган
чуқурликдан каттароқ масофада битта
"
"N қабул
қилувчи
электрод
маҳкамланади,
иккинчи
электрод М эса, 450 дан бурғи қудуқдан
узоқлашувчи нурлар бўйича потенциаллари тенг бўлган нуқталар
)
0
(
u MB
топилади (у айланага ўхшаш бўлади).
Кейин ер ости сувига ош тузи туширилади ва аниқ вақт давомида шу
нурлар бўйича ( N электрод ўзгармас бўлганда) потенциаллари тенг бўлган
0)
(
u
нуқталар топилади. Вақт ўтган сари токни яхши ўтказувчи тузланган
сувлар чучук орасида аста-секин оқимнинг ҳаракати йўналиши бўйича
чўзилади, эквипотенциал чизмалар ер юзасида унинг контурини
такрорлайди. Ер ости сувлари оқимининг йўналиши изочизмаларнинг
максимал силжишига тўғри келади.(3 – расм) Оқимнинг тезлиги
t
x
t
t
x
1
2
, бу ерда
x
- максимал силжиш t
- максимал силжишгача бўлган оралиқ
вақти.
Электроразведканинг асбоб-ускуналари
Электроразведканинг кўп усулларида ҳар хил асбоб-ускуналар
ишлатилади. Баъзи асбоблар битта усулга, бошқалари – бир неча усулларга
ишлатилади.
Б
M4
M3
M2
M1
M7
M6
M5
Δx
A
N
t2
t1
t0
B→∞
_
3 –Расм
оқим
йўнали
шиши
