Жисмни зарядлаш усули Бу усулнинг маъдан ва гидрогеологик вариантлари ишлатилади. 1. Маъдан варианти кон қазилма ёки қудуқ билан очилади, у электр токи жуда яхши ўтказувчи фойдали қазилмаларни разведка қилишда ишлатилади (маъданнинг контури ва ётиш йўналиши аниқланади). Иш вақтида битта А таъминовчи электрод маъданга уланади (ер туташтирилади), иккинчиси эса, " " га, яъни кутилаётган жинснинг ўлчовларига нисбатан тахминан 20 марта катта масофага маҳкамланади (1 – Расм). Зарядланган маъдан атрофдаги муҳитга нисбатан юқори электр ўтказгич бўлади. Шунинг учун маъдан жинси эквипотенциал (потенциали тенг бўлган) ўтказгич бўлиб, ундан ҳамма томонга ток текис оқади. Ток чизмаларига перпендикуляр бўлган потенциали, тенг бўлган юзалар, маъданнинг шаклини такрорлайди. Иккита ўлчов MN электрод ва ҳар қандай электр асбоб билан эквипотенциал чизмалари аниқланади. Ер юзасида изочизмалар (эквипотенциал чизма) зарядланган жинсни такрорлайди ва контурлайди, фақат жинсдан узоқлашган сари изочизмалар айланага ёки эллипсга яқинлашади. Ингичка чўзиқ маъдан жинслар аномалиялар ўқи билан аниқланади. Б M N A B→∞ _ 1 – Расм Ишлар м-би 1: 20001; :5000;20 (5 10)   ва 20 ì) 50 (10   тармоғи бўйича, аниқроқ ўрганиш учун тармоқнинг зичлиги икки марта орттирилади. Кузатувларни қайта ишлаганда потенциал " "u ёки потенциаллар айирмаси " u"  қийматлари AB занжирдаги умумий токка " "J келтиради, яъни J u/ ва u J MN  /  ҳисобланади. Ўлчов натижаларининг потенциаллари ёки гридиентлари графиклари харитаси, баъзан потенциаллар изочизиқликлари харитаси билан тасвирланади. (2 – расм) Маъданнинг узунлигини қуйидагича аниқлаш мумкин. ;h p L   h - маъданни ётиш чуқурлиги; L- маъданнинг узунлиги p - потенциал градиентининг экстремумлари орасидаги масофа. Бу усулда юқори частотали ўзгарувчан ток ишлатиб, ҳосил бўлган магнит майдонни ҳам ўлчаш мумкин. B→0 _ 2 – Расм A L ПК p I U  I U I U IMN U 2. Гидрогеологик варианти битта бурғи қудуғи орқали ер ости сувларининг оқим йўналишини ва тезлигини аниқлашга ишлатилади. Иш вақтида бурилма қудуққа ер ости сувларининг сатхидан пастроққа битта таъминловчи А электрод туширилади, иккинчиси эса В " " га олиб борилади (  A электроднинг чуқурлигига нисбатан 10 марта кўпрок масофада қоқилади). Ер юзасида ер ости сувлар сатҳи ётган чуқурликдан каттароқ масофада битта " "N қабул қилувчи электрод маҳкамланади, иккинчи электрод М эса, 450 дан бурғи қудуқдан узоқлашувчи нурлар бўйича потенциаллари тенг бўлган нуқталар ) 0 ( u  MB топилади (у айланага ўхшаш бўлади). Кейин ер ости сувига ош тузи туширилади ва аниқ вақт давомида шу нурлар бўйича ( N электрод ўзгармас бўлганда) потенциаллари тенг бўлган 0) ( u  нуқталар топилади. Вақт ўтган сари токни яхши ўтказувчи тузланган сувлар чучук орасида аста-секин оқимнинг ҳаракати йўналиши бўйича чўзилади, эквипотенциал чизмалар ер юзасида унинг контурини такрорлайди. Ер ости сувлари оқимининг йўналиши изочизмаларнинг максимал силжишига тўғри келади.(3 – расм) Оқимнинг тезлиги t x t t x       1 2  , бу ерда x  - максимал силжиш t  - максимал силжишгача бўлган оралиқ вақти. Электроразведканинг асбоб-ускуналари Электроразведканинг кўп усулларида ҳар хил асбоб-ускуналар ишлатилади. Баъзи асбоблар битта усулга, бошқалари – бир неча усулларга ишлатилади. Б M4 M3 M2 M1 M7 M6 M5 Δx A N t2 t1 t0 B→∞ _ 3 –Расм оқим йўнали шиши Электроразведкада ишлатиладиган техника комплектига қўйидаги блоклар киради. 1. Машина генераторлари, батареялар ва аккумуляторлар манбаларининг доимий кучланишини 10 дан 1000 вольтгача ўзгартириши мумкин. 2. Таъминловчи чизиқларда токни ўлчовчилари ҳар хил усулларда бўлади, ток J 0,01 дан 50 А гача ўзгаради. 3. Майдон кучланишини амплитуда ва фазалар миқдорларини ўлчаш асбоблари. Кўпинча қабул қилувчи чизиқларда милливолтиметр ёрдамида потенциаллар айирмалари u  ўлчанади. 4. Ерда майдонни ҳосил қилиш ва майдоннинг электр ташкил этувчиларининг кучланишини ўлчаш учун электродлар-ертуташчилар, таъминловчи электродлар AB сифатида пўлат, қабул қилувчи MN электродлар сифатида эса мис ёки латун электродлар ишлатилади. MN электродларининг узунлиги 0,3 – 1 м ва диаметри 1-3 см бўлади. Қутбланиш усулларида қутбланмайдиган электродлар ишлатилади. 5. Ерга туташмаган контурлар – ҳалқалар (ён тамони 1 км гача), рамкалар (диаметри 1 м гача), улар майдонни индуктив қўзғатишга ва майдонни магнит ташкил этувчиларини ўлчашга хизмат қилади. Ҳалқалар ва рамкалар изоляцияси бўлган симлардан ясалади. 6. Маҳсус геофизик - мисли ва пўлат – мисли симлар (ГПМП, ГПСМП ва бошқа) ишлатилади. 7. Ёрдамчи ускуналар (ғалтаклар, болғалар ва бошқа). Электроразведкада кичик чуқурликни ўрганишда (500м гача) кўчириладиган асбоблар ишлатилади. Катта чуқурликни ўрганиш учун (5 км гача) турли электроразведка станциялари ишлатилади. Кузатувларни ҳавода самолётларда ўтказганда аэроэлектраразведка станциялари ишлатилади. Кичик чуқурликни ўрганишда кўпинча АЭ – 72 номли автокомпенсацион схемаси бўйича қўрилган милливолтметр ишлатилади. У электроразведкани ўзгармас ток усулларига мўлжалланган. АЭ – 72 асбобда қаршилик R – реостат, доимий электр ток элементи E ва галванометр q таркибига эга бўлган ускуна бор (4 – расм). Агар ўлчов схемасига қабул қилувчи MN электродларидаги uMN кучланиш уланса, унда галванометрдан i токи оқади. Реостат билан Rr қаршиликни ўзгартириб, i токни rR i ток билан компенсация қилиш мумкин (демак i  0 га тенг бўлади). Бу эса, rR i ва i токларни ҳаракат йўналишлари қарама-қарши бўлганда бўлади. Унда Rr қаршиликни ва rR i ток кучи миқдорини билсаккина ўлчанадиган uMN кучланишни аниқласа бўлади. rR R rR MN u r i u      Компенсация усулида ўлчов пайтида қабул қилувчи чизмадан ток оқмайди, демак MN электродларда кучланишни камайиши ва ертуташтириш сифати ўлчовларга таъсир қилмайди. Тупроқнинг электр хусусияти ва электродларни қоқиш чуқурлигига боғлиқ бўлган ертуташнинг қаршилиги разведка жараёнида ҳар хил нуқталарда ўзгаради. Агар, u  оддий волтметр билан ўлчанса натижаларга турли ҳатолар кириши мумкин эди, чунки ўлчанган кучланишдан электродлардаги ўзгарувчан ноаниқ кучланишлар камайиши айирмалари бўлган. Реостат R i M N i q E=1.5в Rr uMN  rR i uR  4 – Расм